Ðã có nhiều sáng tác văn học nghệ thuật thể hiện được tình cảm của đồng chí, đồng bào dành cho Ðại tướng Nguyễn Chí Thanh với những bài thơ rất xúc động của nhà thơ cách mạng Tố Hữu (Nhớ đồng, Tiễn đưa, Một con người...) và các tác phẩm của các nhà thơ, nhà văn khác như: Bảo Ðịnh Giang, Châu La Việt... hay những ký sự văn học của nhà báo Phan Quang, bộ tiểu thuyết Huế ngày ấy của Lê Khánh Căn với nhân vật chính được xây dựng từ nguyên mẫu của đồng chí Ðại tướng Nguyễn Chí Thanh... cho đến các bản nhạc của các nhạc sĩ: An Thuyên, Quỳnh Hợp,... Trong số đó, cuốn tiểu thuyết Nguyễn Chí Thanh - Sáng trong như ngọc một con người của nhà văn Trần Công Tấn được đánh giá là tác phẩm công phu, giàu tư liệu lịch sử về cuộc đời nhà cách mạng - vị tướng lỗi lạc Nguyễn Chí Thanh.

Nhà văn Trần Công Tấn cho tôi biết, ông từng là một người lính có may mắn sống gần Ðại tướng Nguyễn Chí Thanh trong những năm kháng chiến chống thực dân Pháp ở chiến khu Hòa Mỹ (Thừa Thiên - Huế). Năm 1954, từ chiến trường Lào và Cam-pu-chia trở về, Trần Công Tấn làm báo và điện ảnh quân đội dưới quyền chỉ huy của Ðại tướng. Ông kể lại: "Hồi ấy, tôi đã đến thăm anh Thanh ở Hà Nội. Anh dặn tôi phải cố mà viết lại những kỷ niệm đời lính của mình. Khi theo Bác Hồ về thăm sư đoàn tôi đóng quân gần Ðồng Hới, anh Thanh vẫn không quên người lính cũ của mình. Anh gọi tôi mang con gái đầu đến thăm anh và tặng quà. Năm 1961, anh Thanh vào chỉ đạo xây dựng Hợp tác xã Ðại Phong. Dạo ấy, vào những ngày chủ nhật được nghỉ, anh lại gọi tôi đến nói chuyện, ăn cơm và đi chơi, thăm bạn bè, nhân dân trong vùng. Trong những ngày gặp gỡ ấy, anh không quên nhắc tôi phải viết lại các kỷ niệm sâu sắc trong đời bộ đội. Nghe lời anh, tôi đã chịu khó tìm đọc sách, tài liệu và viết cật lực để rồi trở thành một nhà văn quân đội như hiện nay".

Khi thực hiện cuốn tiểu thuyết về Ðại tướng Nguyễn Chí Thanh, điều khó khăn đối với nhà văn Trần Công Tấn là ông phải viết về một nhân vật lịch sử mà quá nhiều người biết đến. Nhưng rồi xuất phát từ tình cảm quý trọng và cảm phục về những đóng góp to lớn của ông với Ðảng, với đất nước mà nhà văn quyết tâm cầm bút. Ông cho biết: "Vì kính trọng, cảm phục anh Thanh và cảm ơn anh đã quan tâm đến một người lính và xem như một người nhà, tôi rất muốn viết lại cuộc đời anh". Nhà văn đã công phu, cần mẫn, dành rất nhiều tâm huyết và thời gian để hoàn thành cuốn sách. Ông đã đọc, đã ghi chép lại tư liệu từ hàng trăm cuốn sổ tay của nhiều người cùng tài liệu từ các bạn văn, đồng chí, đồng đội và cả các tác phẩm của các nhà xuất bản viết về cuộc đời và sự nghiệp của Ðại tướng Nguyễn Chí Thanh. Ông cũng đã tìm gặp lấy tư liệu từ các cấp ủy Ðảng ở Thừa Thiên - Huế, các huyện ủy Phong Ðiền, Quảng Ðiền, gặp những thân nhân trong gia đình Ðại tướng, nhân dân hai làng Niêm Phò, Nam Dương ở quê hương ông... để có được những tư liệu phong phú làm nên cuốn sách. Và rồi cuối cùng, sự tâm huyết, công phu ấy đã giúp nhà văn Trần Công Tấn có được một tác phẩm văn học dày dặn, một bộ sách tư liệu quý về sự nghiệp cách mạng và cuộc đời vị Ðại tướng được nhân dân, đồng chí, đồng đội kính yêu. Dựa trên tác phẩm Nguyễn Chí Thanh - Sáng trong như ngọc một con người, nhiều văn nghệ sĩ đã có được các tư liệu để xây dựng nên những tác phẩm sân khấu, điện ảnh về Ðại tướng Nguyễn Chí Thanh sau này.

Với 542 trang in, cuốn sách của nhà văn Trần Công Tấn đã đưa bạn đọc về thăm hai miền quê nội, ngoại của Ðại tướng Nguyễn Chí Thanh, dẫn dắt bạn đọc đi từ tuổi ấu thơ lấm lem bùn đất cho đến những năm tháng lao tù, những bước đường cách mạng và chặng đường gian lao qua hai cuộc kháng chiến của Ðại tướng Nguyễn Chí Thanh trên cương vị chỉ huy quân đội và một lãnh đạo Ðảng và cả những giây phút cuối đời của ông khi miền nam đang bước vào giai đoạn chiến tranh khốc liệt. Ðược NXB Văn học xuất bản từ năm 2008, tiểu thuyết Nguyễn Chí Thanh - Sáng trong như ngọc một con người có thể nói là một trong những tác phẩm thành công nhất trong loạt sách viết về Ðại tướng Nguyễn Chí Thanh thời gian qua.

 Theo TRƯƠNG NGUYÊN VIỆT (Nhân dân)