Hội thảo “Văn học Thừa Thiên Huế sau đổi mới 1986” nhằm đánh giá lại các thành tựu, diện mạo hơn 30 năm qua của nền văn học, chỉ ra được những giới hạn để từ đó, có những bước khai mở đúng hướng hơn, mới mẻ hơn.

Hội thảo đã nhận hơn 20 tham luận tập trung vào các chủ đề: Nhận diện toàn cảnh nền văn học Thừa Thiên Huế từ 1986 đến nay; những vận động của các thể loại văn xuôi, thơ, phê bình lý luận và dịch thuật; những chân dung tác giả...

Nhà văn Hồ Đăng Thanh Ngọc - Chủ tịch Liên hiệp các hội VHNT Thừa Thiên Huế - Tổng biên tập TCSH phát biểu đề dẫn hội thảo

Những biến đổi của văn học Thừa Thiên Huế sau 1986 được thể hiện rõ nét trong sự vận động của các thể loại văn học . Ở bất kỳ thể loại nào chúng ta cũng dễ dàng dàng nhận ra ý thức đổi mới từ tư duy thể loại, cảm hứng, khuynh hướng sáng tác đến lối viết, nghệ thuật thể hiện. Đặc biệt luôn xuất hiện những nhà văn đóng vai trò tiên phong trong tiến trình đổi mới đã và đang dự phần vào đời sống văn học nước nhà với các tác phẩm đặc sắc mang phong cách, cá tính riêng.  Sau bước chững lại thời kỳ đổi mới, đầu những năm chín mươi là thời kỳ bùng nổ của các thể ký, truyện ngắn, tiểu thuyết. Các nhà văn đã vượt qua những rào cản về tư tưởng, bắt đầu đổi mới về nội dung, đề cập đến những vấn đề mà quán tính văn chương từ thời chiến tranh cho đến những năm tháng hòa bình không dám đụng đến, sau đó là đổi mới về hình thức, phương thức biểu hiện.

Nhà văn Tô Nhuận Vỹ phát biểu tại Hội thảo

Lực lượng sáng tác văn học ở Thừa Thiên Huế sau 1986 khá phong phú và đa dạng bởi đây là vùng đất có bề dày truyền thống lịch sử, văn hóa. Ở bất kỳ giai đoạn nào, mảnh đất này cũng sinh ra những tài năng văn chương cho dân tộc. Những gương mặt: Tô Nhuận Vỹ, Nguyễn Khoa Điềm, Nguyễn Quang Hà, Hồng Nhu, Hoàng Phủ Ngọc Tường, Thái Ngọc San, Lâm Thị Mỹ Dạ, Trần Thùy Mai, Hà Khánh Linh… là những cây bút chủ lực, có nhiều đóng góp quan trọng làm nên diện mạo và thành tựu của văn học Thừa Thiên Huế.

Nhà văn Nguyễn Khắc Phê  bày tỏ quan điểm về tiểu thuyết trong thời kỳ đổi mới

Văn xuôi thừa Thiên Huế từ sau 1986 được sáng tác dưới nhãn quan của các khuynh hướng như hiện thực, lãng mạn và về sau nhiều nhà văn sáng tác theo mỹ học hiện đại, hậu hiện đại với nhiều khai mở đáng trân trọng. Về thể loại Tiểu thuyết, nhà văn Trần Huyền Sâm chia sẻ: “ Số lượng người cầm bút không đông đảo nhưng Huế vẫn tạo được một nét riêng độc đáo. Giai đoạn từ 1986 đến nay, phạm vi phản ảnh cuộc sống của tiểu thuyết rất đa dạng. Tuy nhiên tiểu thuyết Thừa Thiên Huế đang có  một khoảng trống bởi đội ngũ kế tiếp nhà văn Hà Khánh Linh, Tô Nhuận Vỹ, Nguyễn Khắc Phê,…hầu như vắng bóng, đây là một tín hiệu đáng lo ngại cho văn học Huế.

Tiến sĩ Nguyễn Văn Hùng cũng đã bao quát một chặng đường văn học Huế sau đổi mới

Trong giai đoạn vừa qua, Ký là thể loại được nhiều tác giả ở Huế, nhất là đội ngũ sáng tác trẻ quan tâm và có nhiều đề tài nóng bỏng và cái nhìn tâm thức của con người và văn hóa Huế. Từ các tác giả của thế hệ  Hoàng Phủ Ngọc Tường, Nguyễn Văn Dũng, Nguyễn Khắc Phê, Mai Văn Hoan, Nguyễn Đắc Xuân, Hồ Đăng Thanh Ngọc...cho đến các thế hệ trẻ như Nhụy Nguyên, Lê Vũ Trường Giang, Phạm Nguyên Tường... đã khẳng được tên tuổi trên văn đàn cả nước. Thơ Huế vẫn mải miết chảy trong bức tranh thi ca vốn đa dạng, nhiều chiều. Sự tiếp nối truyền thống cùng những thể nghiệm, tìm tòi những năm gần đây là những điểm sáng để thơ Huế khẳng định được vị thế, bản sắc của mình trên bản đồ thi ca Việt.

Nhà văn Phan Tuấn Anh chia sẻ về chặng đường văn học trẻ

Lý luận phê bình dịch thuật không chỉ đã dạng về đội ngũ, có thể thấy trong các công trình lý luận, phê bình lý luận các tác giả đã tiếp cận, tiếp thu và vận dụng các lý thuyết đa dạng vào nghiên cứu, ở Thừa Thiên Huế đang dần hình thành những hướng nghiên cứu mũi nhọn, đặc thù.. Nhiều cây bút lý luận - phê bình trẻ của Huế dần khẳng định vị thế, tên tuổi lẫn những suy tư nghệ thuật chững chạc, có giá trị khoa học, như: Phan Tuấn Anh, Nguyễn Văn Thuấn, Nguyễn Văn Hùng, Lê Minh Phong, Phan Trọng Hoàng Linh, Nguyễn Thị Kim Ngân…

Nhiều nhà văn nổi tiềng của Huế quan tâm sâu sắc đến sự phát triển của văn học tỉnh nhà

Hội thảo cũng chú ý đến thế hệ viết trẻ ở Huế. Những năm gần đây, Huế xuất hiện một lực lượng viết trẻ, lực lượng viết lý luận phê bình trẻ hết sức năng động, có tư duy nghiên cứu mới mẻ, áp dụng thành công những hệ lý thuyết hiện địa và hậu hiện đại vào trong quá trình nghiên cứu. Nhiều cây bút trẻ Huế hiện nay mạnh dạn thể nghiệm sáng tạo theo những thể loại văn học hậu hiện đại như truyện phi lý, truyện huyền áo, thơ tân hình thức…dưới những sân chơi nghiêm túc và sang trọng. 

Toàn cảnh Hội thảo

"Với một vùng đất giàu truyền thống thi ca nhạc họa, văn học Thừa Thiên Huế mỗi thời đại đều đã và đang khẳng định tên tuổi của mình trên văn đàn cả nước. Mỗi thế hệ có một vai trò lịch sử khác nhau, thế hệ các nhà văn, nhà thơ đi trước đã hoàn thành sứ mệnh với bức tranh văn học tỉnh nhà. Thế hệ tiếp theo bây giờ vẫn nỗ lực để đi tiếp con đường đang có và khai phá thêm những cung đường mới mẻ như một khám phá kỳ thú trên hành trình của nghệ thuật". Nhà thơ Đông Hà khẳng định. 

Phương Anh