Theo sử sách triều Nguyễn hơn 200 năm trước, trong nhiều của ngon vật lạ tiến cung triều Nguyễn, cùng với gạo de An Cựu, nhãn Kim Long, chè Tuần..., bưởi Thanh Trà của làng Nguyệt Biều (phương Thủy Biều, Tp. Huế) đã góp mặt như là đặc sản vườn nổi tiếng của vùng đất Phú Xuân. Đây cũng là sản vật đầu tiên tại Huế được Cục sở hữu trí tuệ cấp giấy chứng nhận thương hiệu sản phẩm với tên gọi là "Thanh trà Huế".

Năm 2014, bưởi thanh trà Huế xác lập kỷ lục là top 50 đặc sản trái cây nổi tiếng Việt Nam theo bộ tiêu chí công bố giá trị đặc sản Việt Nam.

Với thương hiệu đó, hiện nay ở Huế có rất nhiều vùng trồng thanh trà nhưng ngon nhất vẫn là ở Thủy Biều.

Tuy nhiên, không chỉ dùng để ăn như một loại quả giải nhiệt mùa hè, qua bàn tay khéo léo của người dân Thủy Biều, thanh trà được biến tấu và sử dụng gần như hầu hết tất cả các bộ phận, làm thành hàng chục món ăn độc đáo và không kém phần tinh tế.

Cùng Khám phá Huế điểm qua một số món ngon từ sản vật Cố đô này:

1. Nem chua thanh trà

Khác với nem chua Huế, nem chua thanh trà được chế biến công phu hơn với nguyên liệu chính từ phần cùi vỏ thanh trà quết nhuyễn, để lên men tự nhiên tạo nên vị chua dìu dịu có mùi vị ko kém gì nem chế biến từ thịt.

Nem chua thanh trà và rượu thanh trà (Ảnh: Dantri.com.vn)

2. Gỏi thanh trà

Gỏi thanh trà với mực khô là một biến tấu khác cho món ngon từ thanh trà Thủy Biều.

Gỏi mực thanh trà

Thanh trà bóc ra từng múi, tách múi ra thành tép nhỏ, để riêng ra. Mực khô được nướng trên bếp than hồng chỉ vừa chín để có được vị ngọt thơm và độ mềm, sau đó xé sợi nhỏ. Trộn mực và thanh trà với nhau, sau đó rưới lên trên nước mắm tỏi ớt (đã nêm sẵn chút bột ngọt, đường). Người Huế rất cầu kỳ khi trình bày ra dĩa, cũng phải trang trí trên đó một cành hoa ớt, hoa hành hay thêm một ít rau thơm để món ăn thêm dậy mùi và đẹp mắt.

Gỏi mực thanh trà tại Hue Reverside Boutique Resort & Spa - 588 Bùi Thị Xuân, P. Thủy Biều, Tp. Huế (Ảnh:hueriversideresort.com)

Gỏi mực thanh trà tại Khách sạn Mondial -17 Nguyễn Huệ, Tp. Huế (Ảnh: chiecthiavang.com)

Món này ăn với cơm cũng ngon song độc chiêu hơn cả vẫn là để làm mồi uống với rượu làng Chuồn, với bia thì càng thích thú. 
Gỏi mực thanh trà ăn kèm với bánh tráng gạo nướng giòn, vừa ngọt ngọt, chua chua, cay cay, mằn mặn, đủ cho ai mới thử lần đầu cũng phải tấm tắc, ăn rồi thì nhớ mãi không quên.

Đến mùa thanh trà, trong thực đơn của các khách sạn sang trọng, các tiệm ăn bình dân hay trong những bữa ăn dân dã của người Huế đều có món gỏi thanh trà trộn mực khô này.

3. Mứt Thanh trà

Vỏ thanh trà rửa sạch, cạo bỏ lớp ngoài, cắt khúc, thái thành từng sợi nhỏ, sau đó đem nấu sôi với nước.

Sau khi nấu sôi, thanh trà được vớt ra, vắt nước để đi bớt vị hang, nồng của vỏ rồi để ráo.

Tiếp tục ngâm thanh trà trong đường, tùy theo sở thích của mỗi người mà cho đường ít hay nhiều và đóng kín trong hộp. Sau một tuần, chúng ta đã có thành phẩm là mứt thanh trà thơm ngon với mùi vị rất đặc biệt.

Mứt thanh trà được đóng gói rất dễ mua và sử dụng

Mứt thanh trà ngọt thơm, vừa nồng vừa thanh lại có nhiều tác dụng chữa bệnh

4. Chè thanh trà

Cũng là một biến tấu nữa từ cùi trắng sau khi gọt vỏ, chè thanh trà tương tự như cách chế biến món chè bưởi. 

Tuy nhiên, vị ngon, thanh mát của thanh trà đặc biệt hơn ở chỗ phần cùi của thanh trà rất mỏng và ít hơn rất nhiều so với quả bưởi thông thường, nên ít vị đắng hơn, và cũng phải… bổ rất nhiều quả thanh trà mới đủ nguyên liệu để làm nên chén chè thanh trà ngon ngọt.

Ngoài ra, một số món ngon không thể không nhắc đến như: Rượu thanh trà, Nem rán thanh trà, Gà hấp thanh trà, bánh canh thanh trà, thanh trà rim, súp thanh trà... chỉ mới nghe tên thôi cũng đã đủ dậy mùi.

Gà hấp thanh trà

Tôm càng đốt rượu Minh Mạng ăn kèm với thanh trà Huế và nước xốt chua ngọt tại Khách sạn La Residence - 05 Lê Lợi, Tp. Huế (Ảnh: chiecthiavang.com)

Nem rán thanh trà (Ảnh: thuybieu.thuathienhue.gov.vn)

Vào mùa này, đến với Huế, đừng quên thưởng thức những món ngon thanh trà hay ghé vào chợ để lựa cho được những quả thanh trà đúng mùa thơm ngọt, để thấy được không khí dân dã, bình dị thôn quê ngay trong lòng thành phố Huế.