Tháng 10/2008, Horace Engdahl, Thư ký thường trực Viện Hàn lâm Thụy Điển tuyên bố, người Mỹ quá "biệt lập" và "thiển cận" để có thể tham gia vào cuộc đối thoại lớn của nền văn học thế giới. Và "thái độ thờ ơ của họ đã ngáng trở sự phát triển của văn học nước này".

Hàng năm qua, người ta vẫn rỉ tai nhau rằng, Thụy Điển chỉ coi Mỹ như một nền văn học tỉnh lẻ rộng lớn hoang vu. Nhưng với tuyên bố này, quan điểm hẹp hòi của Viện Hàn lâm đã lộ rõ rành rành. Những thành kiến từ lâu chi phối sự cân nhắc, tính toán của Ủy ban Nobel nay được công khai rõ mồm một như một vết thương bị mưng mủ.

Tất nhiên, tôi không đề nghị hủy bỏ giải thưởng chỉ vì một thành viên Viện Hàn lâm coi nền văn học Mỹ là "ngu dốt và trì trệ". Tôi làm như vậy bởi vì, từ khi Alfred Nobel, nhà khoa học đã phát minh ra thuốc nổ, sáng lập giải thưởng danh tiếng này, thì Nobel văn học đã thể hiện khuynh hướng tôn vinh những tài năng văn học vừa phải. Từ giải thưởng đầu tiên cho đến người mới nhất - từ tên tuổi "có thể quên được" Sully Prudhomme (1901) cho tới cây bút chập choạng J.M.G. Le Clézio (2008) - sự chọn lựa luôn tỏ ra thiếu đầu óc phê bình nhưng lại thừa mứa sự sốt sắng về mặt chính trị.

Làm sao những vị giám khảo tự xưng là am hiểu văn chương lại có thể lờ đi những tên tuổi như Tolstoy, James Joyce, Proust, Kafka, Nabokov và Henry James? Nếu mục đích của họ là tôn vinh những người có "đóng góp lớn cho lợi ích của loài người" thì tại sao họ lại tán tụng nhà văn khiêu dâm như Elfriede Jelinek hoặc ca ngợi sản phẩm không xứng đáng của những cây bút từng là thành viên Viện Hàn lâm như Eyvind Johnson và Harry Martinson?

Thông thường, Viện Hàn lâm đề cao những nhà văn cánh tả như Sinclair Lewis, Gunter Grass, Jose Saramago, Pablo Neruda hoặc Jean-Paul Sartre. Những nhà văn Mỹ từng giành giật được giải thưởng này là một nhóm khá pha tạp như: tác giả chống tư bản John Steinbeck, nhà văn hạng xoàng Pearl S. Buck.

Sau Thế chiến II, Viện Hàn lâm cũng chọn được một số gương mặt xứng đáng như Herman Hesse, Andre Gide, T.S. Eliot và William Faulkner. Nhưng còn Joseph Conrad, Graham Greene và Jorge Luis Borges thì sao? Hay là những E.M. Forster, Mikhail Bulgakov và Willa Cather? Theo tính toán của tôi, chỉ có chừng 15 trong số 105 người được trao giải là xứng đáng? Vậy, khó có thể coi đây là một giải thưởng biết ghi nhận tài năng.

                                                                                                                  Theo VnExpress