Tác phẩm chưa rõ nguồn gốc

Bức tượng cao 41cm, mô tả Chúa Jesus trên cây thánh giá, mang tên Il Cristo Ritrovato được chính phủ Italia mua từ một bộ sưu tập tư nhân và sau đó đã liên tục xuất hiện trong các cuộc triển lãm khắp nước này. Bắt đầu là cuộc triển lãm tại Roma, nơi đã đón Giáo hoàng Benedict XVI và nhiều quan chức cấp cao của chính phủ tới chiêm ngưỡng, sau đó đến Milan, Trapani, Palermo và Napoli .

Il Cristo Ritrovato đúng là một tác phẩm nghệ thuật thời Phục hưng và được xác định ra đời khoảng năm 1495, khi Michelangelo 20 tuổi. Chỉ có điều hiện vẫn chưa có những bằng chứng rõ ràng để khẳng định bức tượng này được làm bởi Michelangelo, người cùng với Leonardo Da Vinci đã tạo ra giá trị rực rỡ cho thời kỳ Phục hưng thông qua những tác phẩm mỹ thuật và kiến trúc bất hủ. Nghi vấn bắt đầu xuất hiện từ cuộc triển lãm tác phẩm điêu khắc này ở Napoli mới đây - nơi nó được trưng bày cùng các bức tranh, thảm thêu và nhiều đồ vật khác, trong đó có cả một mảnh của cây thánh giá mà người ta tin là Chúa Jesus đã bị đóng đinh trên đó.

Những người nghi ngờ nguồn gốc của bức tượng cho rằng tác phẩm điêu khắc này được sử dụng vào mục đích chính trị. Theo họ, chính phủ Italia đã cố tình xem đây là tác phẩm của Michelangelo chẳng qua để gây thanh thế với nhà thờ Công giáo và tranh thủ giới cử tri theo đạo. Họ phê phán chính phủ đã chi tiền quá lãng phí cho một tác phẩm không rõ lai lịch. Theo các chuyên gia nghệ thuật, nếu đây đúng là bức tượng được tạo ra bởi Michelangelo thì giá của nó phải cao hơn gấp 10 lần con số nói trên vì hiếm khi tác phẩm của nghệ sĩ bậc thầy thời Phục hưng này xuất hiện ở thị trường.

Tranh cãi

Tuy nhiên cũng có không ít chuyên gia cho rằng nhiều khả năng đây là một tác phẩm của Michelangelo. Theo bà Cristina Acidini Luchnat, Giám đốc Bảo tàng Quốc gia Florence, nơi trưng bày nhiều tác phẩm của Michelangelo, thì việc tìm ra các bằng chứng rõ ràng để xác định tác giả bức tượng là điều không đơn giản bởi không phải tác phẩm nghệ thuật quý hiếm nào cũng có “tư liệu bổ trợ” và được “bảo đảm về mặt văn bản”. Đối với Il Cristo Ritrovato, bà ấn tượng bởi sự chính xác về bố cục và cách miêu tả cơ thể con người. “Nó thể hiện chất lượng cao hơn hẳn so với các nghệ sĩ khác ở thời đó”. Dựa vào đánh giá này, bà Luchnat tự tin tuyên bố: “Chắc chắn đây là tác phẩm của Michelangelo”. Chuyên gia nghệ thuật Phục hưng Giancarlo Gentilini ủng hộ: “Để tồn tại, một nghệ sĩ trẻ phải làm những tác phẩm nhỏ kiểu như thế này. Chúng ta không nên hễ cứ nhắc đến Michelangelo là nghĩ ngay tới các kiệt tác lớn”.

Ngược lại, chuyên gia về nghệ thuật Phục hưng nổi tiếng thế giới Tomasso Montanari ở Florence, nơi Michelangelo sinh trưởng và làm việc, cho rằng nếu so sánh bức tượng gỗ này với các tác phẩm đã được xác định là của Michelangelo thì cũng giống như “so sánh một chiếc ô tô Ford với một chiếc Ferrari”. Theo ông, “phong cách của bức tượng còn lâu mới đạt đến chuẩn mực của Michelangelo” và “đây chỉ là một sản phẩm sản xuất hàng loạt, có thể được làm bởi bất cứ ai trong số nhiều thợ điêu khắc gỗ thời đó”.

Giáo sư Francesco Caglioti cũng đồng tình với quan điểm trên: “Michelangelo hiếm khi sáng tác trên gỗ và làm những tác phẩm nhỏ như vậy. Sử sách không hề đả động gì đến những tác phẩm nhỏ mà ông thực hiện trên gỗ”.

Công chúng bị lừa?

Có tin nói rằng ít nhất một bảo tàng nước ngoài đã từ chối cơ hội trưng bày bức tượng này vì nghi ngờ về giá trị thực của nó. Nhưng tại Italia, khi tác phẩm này được trưng bày ở bất cứ đâu, công chúng cũng đều đổ xô tới chiêm ngưỡng và không quan tâm đến những nghi ngờ của các chuyên gia. Dĩ nhiên trên những tấm áp-phích và biển quảng cáo cho cuộc triển lãm, đằng sau cái tên Michelangelo không hề có dấu hỏi để thể hiện sự nghi ngờ về tác giả đích thực của bức tượng. “Đây quả là một điều đáng hổ thẹn”, giáo sư Montanari nói, “Việc làm này gây tổn hại tới danh tiếng của Italia ở tư cách một trung tâm văn hóa và sành điệu nghệ thuật của thế giới”. Không ai phủ nhận đây là một bức tượng rất đẹp, nhưng liệu nó có phải được tạo ra bởi Michelangelo hay không thì chưa rõ. Điều kỳ lạ là chính phủ Italia không hề hỏi ý kiến các chuyên gia trước khi mua tượng mà vẫn tuyên bố đó là tác phẩm của Michelangelo.

                                                                                                              Theo TT&VH