Tham dự có nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm – Nguyên Uỷ viên Bộ Chính trị - Nguyên Trưởng ban Tư tưởng Văn hoá Trung ương, đồng chí Nguyễn Chí Tài - UVTV Thành uỷ, Phó Chủ tịch UBND thành phố Huế, bà Nguyễn Thị Ái Vân - Ủy viên Ban Thường vụ Thành ủy, Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam thành phố Huế, cùng đông đảo các nhà nghiên cứu, nhà khoa học, lãnh đạo từ nhiều trung tâm học thuật có uy tín của đất nước, các địa phương…

Phát biểu đề dẫn Hội thảo, Tiến sĩ Phan Tiến Dũng – Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Thành phố Huế nhấn mạnh, cách đây 80 năm, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản và Chủ tịch Hồ Chí Minh, toàn thể dân tộc Việt Nam nhất tề vùng lên Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nước, làm nên thắng lợi vĩ đại của Cách mạng Tháng Tám năm 1945. Ngày 2/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam) - nhà nước dân chủ nhân dân đầu tiên ở Đông Nam Á. Tuyên ngôn độc lập không chỉ là tuyên bố về sự ra đời của một quốc gia có chủ quyền mà còn là tuyên ngôn nhân quyền của Nhà nước Việt Nam, trong đó thừa nhận các quyền cơ bản của con người.

Sự kiện này đánh dấu bước ngoặt lịch sử trọng đại trong quá trình dựng nước và giữ nước của dân tộc, chấm dứt ách thống trị gần một thế kỷ của thực dân Pháp, xóa bỏ sự chiếm đóng của phát xít Nhật, và kết thúc chế độ phong kiến tồn tại hàng nghìn năm. Từ đây, Việt Nam bước vào kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với con đường đi lên chủ nghĩa xã hội.

Đồng chí Nguyễn Chí Tài - UVTV Thành uỷ, Phó Chủ tịch UBND thành phố Huế phát biểu tại Hội thảo

Phát biểu tại Hội thảo, đồng chí Nguyễn Chí Tài - UVTV Thành uỷ, Phó Chủ tịch UBND thành phố Huế  nhấn mạnh: Tám mươi năm đã trôi qua, nhưng những giá trị của Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9 vẫn vẹn nguyên, trở thành nguồn động lực to lớn cho sự phát triển của đất nước và thành phố Huế.  Thành phố Huế, hiện mang trong mình 08 di sản được UNESCO vinh danh, hơn 200 di tích được xếp hạng các cấp, 08 di sản phi vật thể quốc gia, 05 bảo tàng công lập và 04 bảo tàng ngoài công lập, 14 hiện vật/nhóm hiện vật được công nhận là bảo vật quốc gia. Quần thể di tích Cố đô Huế, một di sản văn hóa thế giới đang từng bước chuyển mình từ tình trạng “cứu nguy khẩn cấp” sang “ổn định và phát triển bền vững”. Hiện nay, thành phố Huế đang nỗ lực phát triển xứng tầm với vai trò thành phố trực thuộc Trung ương, xây dựng vị thế là Thành phố Festival đặc trưng của Việt Nam, Thành phố Văn hóa ASEAN, Thành phố Xanh quốc gia… Đồng thời, không ngừng cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, tập trung phát triển kinh tế, xã hội, nâng cao chất lượng đời sống của người dân.

Việc nghiên cứu, nhìn nhận lại những giá trị lịch sử của Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9 không chỉ là dịp để ôn lại quá khứ hào hùng, tri ân các thế hệ đi trước, mà còn là bài học quý báu để thành phố Huế tiếp tục phát triển nhanh và bền vững hơn trong tương lai.

Tiến sĩ Phan Tiến Dũng – Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Thành phố Huế phát biểu đề dẫn Hội thảo

Hội thảo đã nhận được 40 tham luận do các nhà nghiên cứu, nhà khoa học, giảng viên và nghiên cứu viên đến từ nhiều cơ quan, đơn vị trên khắp cả nước. Các tham luận tập trung vào ba nhóm chủ đề chính: Ý nghĩa lịch sử và những bài học kinh nghiệm từ Cách mạng Tháng Tám năm 1945; Huế trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945; Vai trò các lực lượng, tổ chức ở Huế trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945. Các vấn đề mà các tham luận đưa ra có quan hệ mật thiết với nhau.

Với phần chủ đề Ý nghĩa lịch sử và những bài học kinh nghiệm từ Cách mạng Tháng Tám năm 1945, các tham luận tập trung phân tích nhiều phương diện quan trọng của Cách mạng Tháng Tám năm 1945. Các nội dung đã khẳng định thắng lợi vĩ đại của Cách mạng Tháng Tám, mở ra kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội; làm rõ vai trò lãnh đạo của Đảng, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc và nghệ thuật chớp thời cơ; phân tích vai trò của Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng những nhà cách mạng tiêu biểu; luận giải cơ sở ban đầu trong quan hệ hợp tác Việt - Mỹ; giá trị phổ quát của Tuyên ngôn Độc lập; đánh giá những quyết sách chiến lược nhằm củng cố, bảo vệ chính quyền cách mạng non trẻ; nghiên cứu diễn biến, ý nghĩa lịch sử của Cách mạng Tháng Tám tại một số địa phương.

PGS - TS Đinh Quang Hải - Tổng Biên tập Tạp chí Nghiên cứu lịch sử phát biểu tham luận tại Hội thảo

Chủ đề Huế trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945, các tham luận đã làm sáng tỏ các nội dung: Phân tích vị thế chính trị - lịch sử đặc biệt của Huế đối với quốc gia, dân tộc; ý nghĩa lịch sử của Cách mạng Tháng Tám tại Huế đối với tiến trình cách mạng Việt Nam. Đặc điểm của Cách mạng Tháng Tám ở Huế, từ đó khẳng định: Huế là địa phương điển hình cho cuộc khởi nghĩa giành chính quyền của toàn dân; khởi nghĩa giành chính quyền ở Huế kết hợp 2 hình thức: từ trên xuống và từ dưới lên; bối cảnh ra đời và hoạt động của các tổ chức Việt Minh Thuận Hóa, Việt Minh Nguyễn Tri Phương tại Kinh đô Huế; Cuộc vận động của Mặt trận Việt Minh Nguyễn Tri Phương với Nội các Trần Trọng Kim và vua Bảo Đại…; thắng lợi của khởi nghĩa giành chính quyền ở Huế trực tiếp chấm dứt sự tồn tại của chế độ quân chủ; Cách mạng Tháng Tám ở Huế góp phần quan trọng đánh dấu việc “chuyển giao quyền lực” đúng theo yêu cầu của Nhà nước Dân chủ cộng hòa.

Phân tích dư luận quốc tế về tình hình Huế trong giai đoạn từ sau cuộc đảo chính Nhật (9/3/1945) đến thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám. Qua đó đặt ra vấn đề so sánh vị thế và vai trò của Huế trong tổng khởi nghĩa giành chính quyền và trong tiến trình xây dựng một quốc gia độc lập.

Nhà Sử học Dương Trung Quốc phát biểu tại Hội thảo

Chủ đề Vai trò các lực lượng, tổ chức ở Huế trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945, các tác giả tập trung vào các vấn đề: Sự tham gia và đóng góp của nhiều lực lượng, tổ chức chính trị - xã hội giữ vai trò quyết định. Công tác tuyên truyền, vận động do Đảng bộ lãnh đạo đã tạo nền tảng chính trị, tư tưởng cho phong trào cách mạng. Lực lượng tự vệ vừa trực tiếp tham gia khởi nghĩa giành chính quyền, vừa đặt cơ sở cho sự hình thành lực lượng Công an sau này. Mặt trận Tổ quốc, thanh niên, Trường Thanh niên Tiền tuyến, trở thành lực lượng xung kích, góp phần quan trọng vào thắng lợi của cuộc khởi nghĩa.

Bên cạnh đó, dấu ấn của một số nhân vật lịch sử tiêu biểu cùng những địa danh gắn với phong trào cách mạng đã trở thành những minh chứng sống động cho tiến trình lịch sử cách mạng ở Huế. Giá trị văn hóa Huế không chỉ được gìn giữ, phát huy trong suốt 80 năm qua, mà còn trở thành động lực quan trọng cho sự phát triển địa phương trong bối cảnh mới…

Hội thảo cũng đã thảo luận nhiều vấn đề về những bài học về sức mạnh đại đoàn kết toàn dân và vận dụng thời cơ cách mạng có thể áp dụng trong xây dựng đất nước hiện nay; các quyết sách, chiến lược lãnh đạo nào của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh đóng vai trò then chốt trong thành công của cách mạng; so sánh cách nhìn nhận về tính thời cơ trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945 của các học giả nước ngoài đã với nhận thức trong nước.

Đặc biệt, Hội thảo cũng đã chia sẻ các vấn đề về những sự kiện xảy ra ở Huế trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945; so sánh vị thế và diễn biến của Huế với các địa phương khác; vai trò của Đảng bộ, các lực lượng tự vệ, thanh niên và Trường Thanh niên Tiền tuyến trong thắng lợi Cách mạng Tháng Tám ở Huế gợi mở bài học về huy động sức mạnh toàn dân.

Phương Anh