Trong bộ sưu tập ấy có chân dung người mà với bạn đọc Việt Nam cũng như trên toàn thế giới, những bộ tiểu thuyết đồ sộ của ông trải ra những không – thời gian bi tráng, tràn đầy ánh sáng minh triết – cái thiện, phập phồng những dự phóng bất định của kiếp người, là nơi ta tự khám phá nội giới cá nhân mình cùng ngoại giới của dân tộc Nga, đất nước Nga, tính cách con người Nga. Ông là nhà tiểu thuyết số một, đỉnh tuyết sơn của văn hoá nhân loại: Lev Tolstoy.

Sinh thời I. E. Repin (1844 – 1930) là bậc trưởng thượng của hội hoạ dân tộc, nổi tiếng với bức tranh Những người kéo thuyền trên sông Volga. Trường mỹ thuật danh tiếng nhất ở Nga hiện nay mang tên ông. Repin khai mở một trường phái hội hoạ hiện thực riêng cho quê hương mình: ấm áp, lầm lũi, thô mộc và đồ sộ. Sự chân tình và óc phán xét sắc sảo của người vẽ đối với nhân vật sẽ quyết định tầm cỡ tư tưởng, giá trị thẩm mỹ bức tranh chứ không phải những cảm xúc ẻo lả, các triết lý khô khan hay bút pháp tài khéo đưa đẩy.

Một hoà sắc tinh tế mênh mông của đen-lam-xám-trắng: đại văn hào được zoom cận cảnh chế ngự toàn bộ. Thân hình giản dị vươn lên như một ngọn núi cô độc uy nghi trong biển trời vô định ấy. Ngồi bắt chéo chân trong cái ghế gỗ sơn đen, trong bộ áo “đặc Nga” với cái thắt lưng da đặc trưng, ông trông như một điền chủ, một nông nô vâm váp. Một tay buông trên thành ghế, tay kia cầm cuốn sách đang đọc dở, như thể ông sắp đọc tác phẩm của mình cho ta nghe. Gương mặt già nua còn rất khoẻ khắn, cương nghị và nhân từ. Ánh mắt xuyên suốt không gian, xuyên qua tâm hồn ta và chòm râu như tuyết vĩnh viễn của rừng Nga vĩnh viễn. Với tôi, Tolstoy của Repin cũng có thể là tiên tri Moise trong Cựu ước hay một triết gia cổ đại nào đó. Tôi khó có thể mường tượng một Tolstoy khác với Tolstoy này.

                                                                        Theo Nguyễn Quân - SGTT.VN