Thông thường, mỗi năm khi Viện hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Mỹ công bố danh sách 15 phim tài liệu lọt vào vòng đề cử Oscar, công chúng yêu điện ảnh tài liệu thế nào cũng phải choáng váng với những lựa chọn của hội đồng nghệ thuật, và năm nay cũng không ngoại lệ. Có thể kể ra một số tác phẩm đáng chú ý, như Tree Falls, bộ phim hấp dẫn về khủng bố sinh học của đạo diễn Marshall Curry, từng được đề cử Oscar 2005 cho Street Fight; Pina, tác phẩm tài liệu 3D đầu tiên trên thế giới của đạo diễn huyền thoại người Đức Wim Wender về nữ biên đạo múa tài năng Pina, người dàn dựng những vở múa độc đáo được yêu thích trên khắp thế giới. Phim được đánh giá là một trong những phim 3D đẹp nhất cho đến nay. Đó còn là Buck của Cindy Meehl, nói về người huấn luyện ngựa lừng danh Buck Brannaman, cương quyết huấn luyện ngựa bằng phương pháp thiền và tôn trọng chúng, bởi ông đã trải qua thời thơ ấu cơ cực, bị ngược đãi. Phim từng giành giải Khán giả bầu chọn tại LHP Sundance 2011 tại Utah, Mỹ. Ngoài ra còn phải kể đến Project Nim, bộ phim nói về thiên nhiên và thực phẩm, tác phẩm tiếp theo của đạo diễn James Marsh sau Man on Wire từng giành giải Oscar 2008.

Tuy nhiên, giới chuyên môn nhìn nhận, hội đồng nghệ thuật đã bỏ qua một số ứng cử viên nặng ký. Điển hình là trường hợp của Steve James. 17 năm trước Viện hàn lâm đã lạnh lùng loại Hoop Dreams của ông khỏi danh sách đề cử, và bộ phim sau đó đã trở thành một trong những phim tài liệu hay nhất mọi thời đại, được giới chuyên môn đề cao và tôn vinh. Năm nay, lịch sử lặp lại với Steve, khi The Interrupters - bộ phim nhìn thẳng vào vấn nạn bạo lực thành thị cùng những cá nhân dũng cảm dám đứng lên chống lại vấn nạn này, bị loại. Tương tự như vậy là Senna, tác phẩm của Asif Kapadia về tay đua ôtô Ayrton Senna, được thực hiện bằng cả hai định dạng 2D và 3D. Nhiều chuyên gia đặt câu hỏi, liệu Viện hàn lâm có vấn đề gì với phim về đua xe, khi cách đây 2 năm họ cũng loại một trong những phim tài liệu hay nhất thế kỷ XXI là Racing Dreams. Đạo diễn kỳ cựu Werner Herzog có những tác phẩm được đánh giá cao như Grizzly Man (2005), Cave of Forgotten Dreams (2010) và năm nay là Into the Abyss, bộ phim dài 2 tiếng đầy ấn tượng bởi những khổ công khi chính đạo diễn vác máy quay trên vai đứng suốt 8 tiếng đồng hồ, cũng bị bỏ qua.

Hội đồng nghệ thuật của Viện hàn lâm cũng đang bị cho là “có vấn đề” với các phim tài liệu của kênh truyền hình HBO. HBO bị bỏ lỡ ít nhất hai ứng cử viên sáng giá trong cuộc đua năm nay, gồm: Koran by Heart của đạo diễn Greg Barker, cho thấy một thế giới Hồi giáo chưa từng được biết tới; và George Harrison: Living in the Material World - tác phẩm của đạo diễn lừng danh Martin Scorsese, kể về những chuyện ít biết về ban nhạc huyền thoại The Beatles. Danh sách những cái tên vắng mặt đáng tiếc chưa dừng ở đây, khi Page One: Inside the New York Times của đạo diễn Andrew Rossi cũng bị bỏ qua. Đây là phim nói về những thay đổi, xáo trộn đang diễn ra trong thế giới truyền thông của Mỹ. Hay Being Elmo: A Puppeteer’s Journey của Constance Mark, một trong những phim tài liệu thành công nhất năm nay cả trong giới phê bình lẫn ngoài rạp: 92% bầu chọn trên tạp chí Rotten Tomatoes và doanh thu trong dịp ra mắt cuối tuần đầu tiên là hơn 25.000 USD chỉ ở một rạp chiếu...

Nhiều nhà chuyên môn bày tỏ sự tiếc nuối cho danh sách phim tài liệu tranh giải Oscar 2012, và mong muốn điều đáng tiếc này sẽ không lặp lại ở danh sách phim tài liệu ngắn.

Theo Đông Quỳnh - NĐBND