Giá sách Sông Hương
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Tạp chí Sông Hương - Số 266 (tháng 4)
Sự thực “Thư gửi Ngô Kha” của Trịnh Công Sơn
07:56 | 31/03/2011
NGUYỄN ĐẮC XUÂNĐọc lá thư nầy tôi - Nguyễn Đắc Xuân - bắt gặp nhiều cụm từ, nhiều ý tưởng chính trị mạnh mẽ ít khi thấy nhạc sĩ Trịnh Công Sơn nói hay viết ở những nơi khác nên tôi hơi ngờ về tác giả lá thư.
Đăng nguyên văn thư Trịnh Công Sơn gửi Ngô Kha
Tuy nhiên cho đến khi xuất bản cuốn sách Trịnh Công Sơn có một thời như thế (2003) tôi chưa có tư liệu để chứng minh ngược lại cho nên tôi vẫn đưa vào sách để minh họa cho tình bạn giữa Trịnh Công Sơn và Ngô Kha. Sau ngày sách ra đời tôi đã có dịp điều tra tiếp cận được với sự thực. Độc giả, trong đó có nhiều người rất thân với nhạc sĩ Trịnh Công Sơn trước năm 1975 khi đọc Thư gửi Ngô Kha trong sách Trịnh Công Sơn, Rơi lệ ru người (Nxb Phụ Nữ, 2001), do nhà báo Lê Minh Quốc thực hiện, thấy hơi ngờ ngợ. Ngờ ngợ là vì lần đầu tiên họ được đọc một lá thư rất dài của Trịnh Công Sơn (có đến 2715 từ), trong thư lại có quá nhiều cụm từ chính trị rất xa lạ với Trịnh Công Sơn trước năm 1975 như “tiêu diệt tự do tư tưởng”, “tập thể nhân dân”, “vấn đề tổ chức cơ cấu” v.v. Bản thân tôi là người cùng thế hệ với nhạc sĩ Trịnh Công Sơn và anh Ngô Kha ở Huế, từ năm 1966 cho đến 1975, tuy tôi thoát ly ra vùng kháng chiến nhưng vẫn liên lạc với các phong trào ở đô thị, cũng không chắc tác giả lá thư đó chính là nhạc sĩ Trịnh Công Sơn. Bởi thế khi đăng lại Thư gửi Ngô Kha để minh họa cho tình bạn giữa nhạc sĩ Trịnh Công Sơn và Ngô Kha, trong cuốn Trịnh Công Sơn có một thời như thế in 2003, tôi đã phải ghi thêm một chú thích: “Đọc lá thư này tôi bắt gặp nhiều từ, nhiều ý tưởng chính trị mạnh mẽ ít khi thấy nhạc sĩ Trịnh Công Sơn nói hay viết ở những nơi khác nên tôi hơi ngờ về tác giả lá thư. Tuy nhiên cho đến nay tôi chưa có tư liệu để chứng minh ngược lại cho nên tôi vẫn xin đưa vào phần Phụ lục để minh họa cho tình bạn giữa Trịnh Công Sơn và Ngô Kha vậy”. Hơn một năm sau báo Thơ (phụ bản của báo Văn Nghệ của Hội Nhà văn Việt Nam) số ra ngày 12-6-2004, đăng lại lá thư ấy với nhan đề là “Thư của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn gửi nhà thơ Ngô Kha” với lời khẳng định đây là “thư của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn gửi nhà thơ (liệt sĩ) Ngô Kha trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước”. Sự khẳng định của báo Thơ chưa được chứng minh nên tôi vẫn chưa tin. Không ngờ bài đăng trên báo Thơ làm cho nhà thơ Thái Ngọc San - một người quen biết Trịnh Công Sơn và thân thiết như ruột thịt với nhà thơ Ngô Kha từ năm 1968 cho mãi đến giữa năm 1972 (Ngô Kha bị bắt, còn Thái Ngọc San thoát ra chiến khu) phải lên tiếng trên báo Thanh Niên (số 178, ngày 26-6-2004). Thái Ngọc San đặt vấn đề: “Thư của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn gửi nhà thơ Ngô Kha in trên báo Thơ thực hay giả?”. “Vào thời gian bức thư ra đời (1974) là lúc nhà thơ Ngô Kha đã bị ngụy quyền thủ tiêu” làm sao Kha có thể nhận được thư của Sơn? Hơn nữa trong thư của Sơn có nhắc đến “Lá thư nhận được sau cùng của Kha gửi từ Huế vào mình còn nhớ một điều: Kha không chịu lánh mặt một thời gian dù đã bị hăm dọa...”. San khẳng định rằng “anh Ngô Kha không hề viết cho nhạc sĩ Trịnh công Sơn một bức thư nào”. Nếu Ngô Kha có gửi, hẳn gia đình Trịnh Công Sơn còn giữ. Sự thực là không có. Thái Ngọc San nhận định: “Với một bức thư quan trọng như thế mà người cung cấp và tờ báo lại không có một giòng nào ghi chú về xuất xứ của nó?”. Câu hỏi của Thái Ngọc San bắt buộc Lê Minh Quốc - người sưu tầm và công bố đầu tiên lá thư trên sách - phải trả lời bằng bài viết “Sự thật về lá thư Trịnh Công Sơn gửi Ngô Kha” cũng ngay trên báo Thanh Niên (số 182, ngày 30-6-2004). Lê Minh Quốc trưng dẫn xuất xứ lá thư được trích trong tập san quay ronéo mang tên Đứng Dậy số 64-65 phát hành nhân dịp Giáng Sinh 1974. Lê Minh Quốc còn cho biết “Cũng trong số Đứng Dậy này tòa soạn đã dành từ trang 81 đến trang 143 công khai đòi hỏi chính quyền Sài Gòn trả lời về trường hợp Ngô Kha bị thủ tiêu”. Ngoài tuyên cáo của các giáo sư, văn nghệ sĩ Huế về việc bắt giữ Ngô Kha cuối năm 1972, “Lá thư đòi con” của bà Cao Thị Uẩn - mẹ của Ngô Kha viết ngày 25-12-1974 gửi Tổng Thống Việt Nam Cộng Hòa và nhiều bài viết khác thì còn có lá thư của Trịnh Công Sơn với tựa “Lá thư gửi cho người đang ở trong tù hay đã bị thủ tiêu” (từ trang 107-114). Lý giải của Lê Minh Quốc thỏa mãn mọi yêu cầu của Thái Ngọc San. Thái Ngọc San điện thoại cám ơn Lê Minh Quốc. Bản thân người viết bài này cũng cám ơn nhà báo họ Lê. Nếu có dịp tái bản cuốn “Trịnh Công Sơn Có Một Thời Như Thế”, tôi có thể bỏ cái chú thích đăng ở cuối “Thư gửi Ngô Kha” Bửu Ý - một người bạn của Trịnh Công Sơn, có ký tên trong “Tuyên cáo của các giáo sư văn nghệ sĩ Huế về việc bắt giữ giáo sư Ngô Kha cuối năm 1972” mà Lê Minh Quốc vừa nhắc trên đây, còn cho biết anh đang giữ bản thảo viết tay lá thư gửi Ngô Kha. Và không chỉ có thế anh còn có bản thảo viết tay của Trịnh Công Sơn về tờ Tuyên cáo vừa nêu. Như thế không còn gì phải nghi ngờ, tranh cãi về tác giả “Thư gửi Ngô Kha” nữa. Tuy nhiên cái “máu sử” tò mò tọc mạch trong tôi chưa chịu dừng ở những sự thực ấy. Một câu hỏi hiện dần trong tâm trí tôi: - “Thế trong hoàn cảnh nào mà Trịnh Công Sơn “giác ngộ cách mạng” đến như thế?” Tôi tìm gặp người thực hiện tờ tập san Đứng Dậy mà nhà báo Lê Minh Quốc đã sử dụng. Sau 30-04-75, tôi có cộng tác với tập san Đứng Dậy nên việc tìm kiếm nầy không có gì khó khăn. Người lo biên tập và in ấn số tập san ấy chính là nhà báo Nguyễn Quốc Thái. Anh Thái bảo tôi: - “Tôi còn giữ đầy đủ bộ tập san Đối Diện và Đứng Dậy ra đời trước và sau 1975. Tôi sẵn sàng cho anh mượn số tập san anh cần. Còn chuyện trong hoàn cảnh nào nhạc sĩ Trịnh Công Sơn viết lá thư gửi Ngô Kha, anh hỏi anh Lê Khắc Cầm, người Huế cũng là bạn của anh”. Nhờ anh Thái tôi được đọc tờ tập san tôi cần. Hình bìa tập san vẽ một cháu bé nằm mút tay giữa đám bùng nhùng dây thép gai. Tờ tập san được đánh số 65-66 (xem H.89) chứ không phải 64-65 như nhà báo Lê Minh Quốc đã viết. Tôi hẹn gặp anh Lê Khắc Cầm. Bạn bè ngày nay biết anh Cầm là một người rất “kiệm lời” thích đọc và dịch văn chương Anh - Pháp ngữ, đặc biệt là những tác phẩm mang Triết lý phương Tây. Ít người biết anh trước đây từng là một cơ sở trí thức nòng cốt của Thành ủy Huế. Tôi nêu câu hỏi và được anh Cầm trả lời một cách thận trọng rằng: - “Chuyện này hơi dài dòng một chút. Như anh biết sau khi Hiệp định Paris 27-1-1973 ra đời ít lâu thì anh Ngô Kha bị bắt đưa đi mất tích. Một số anh em trí thức sợ lộ cũng thoát ly luôn như Trần Phá Nhạc, Trần Hoài, Thái Ngọc San... và sau đó là Võ Quê. Số cơ sở còn lại phải “ẩn mình” hoặc chuyển vùng. Phong trào đấu tranh ở đô thị bị lắng xuống. Tính ra đến cuối năm 1974 anh Ngô Kha đã bị bắt gần 20 tháng mà không được tin tức gì. Tôi bàn với Trịnh Công Sơn và Trần Viết Ngạc tìm cách tập hợp “các thành phần thứ ba” đấu tranh đòi trả tự do cho Ngô Kha, gây lại không khí đấu tranh. Ý kiến của tôi được các bạn đồng tình. Những người chủ trương tập san Đứng Dậy ở Sài Gòn ủng hộ Huế thực hiện một tập san đặc biệt với chủ đề đòi trả tự do cho Ngô Kha. Chúng tôi chia nhau viết. Trịnh Công Sơn viết “Lá thư gửi cho người đang ở trong tù hay đã bị thủ tiêu” và dự thảo “Tuyên cáo của các giáo sư, văn nghệ sĩ Huế về việc bắt giữ Ngô Kha”. Anh Trần Viết Ngạc thảo lời bà cụ Cao Thị Uẩn thân mẫu Ngô Kha viết “Thư đòi con”, Lê Khắc Cầm viết “Ngục tù hay quê hương của Thi sĩ”, Nguyễn Ngọc Minh hiệu trưởng Trần Hưng Đạo viết “Thư gửi đồng nghiệp Ngô Kha”, Nhật Huy viết “Trường hợp Ngô Kha”, Võ Đông viết “Bà mẹ Ngô Kha”, học sinh Dương Văn Tám viết “Thầy không phải là người lớn, thầy là tuổi trẻ của chúng em” v.v... Đặc biệt cái tuyên cáo này tập hợp được gần 50 chữ ký của các vị “Thành phần thứ ba”, người ký đầu tiên là họa sĩ Vĩnh Phối (sau này có lúc làm hiệu trưởng trường Đại học Mỹ Thuật Huế), thứ hai họa sĩ Đinh Cường, thứ ba là nhà văn Bửu Ý. Người cuối cùng là nhạc sĩ Trịnh Công Sơn. Địa chỉ nhà Trịnh Công Sơn ở 11/3 Nguyễn Trường Tộ, Huế là đầu mối nhận bài. Chỉ một tuần sau là xong. Có khoảng trên 10 bài kể cả mấy bài thơ của Ngô Kha. Trịnh Công Sơn viết “Thư gởi Ngô Kha” trong một hoàn cảnh như vậy!” Tôi hỏi tiếp: - Như thế Trịnh Công Sơn cùng với anh chủ trương và thực hiện nội dung số tập san đặc biệt về cuộc đấu tranh đòi trả tự do cho Ngô Kha. Vậy Trịnh Công Sơn có phải là cơ sở cách mạng không? Lê Khắc Cầm đáp: - “Điều đó rất khó nói. Nhưng anh Sơn biết tôi là cơ sở của Thành ủy, làm việc với tôi có nghĩa là làm việc với Cách mạng”. - “Phải chăng vì thế mà lúc ấy Trịnh Công Sơn có một ngôn ngữ viết chịu ảnh hưởng ngôn ngữ cách mạng?” Lê Khắc Cầm giải thích: - “Có lẽ. Bởi vì lúc ấy chúng tôi trong ấy có Trịnh Công Sơn đọc rất nhiều sách báo từ chiến khu gửi vào và đặc biệt đêm nào cũng ôm cái Radio nghe đài Hà Nội với sự ngưỡng mộ Cách mạng thì chuyện ngôn ngữ viết bài đấu tranh cách mạng bị ảnh hưởng là chuyện thường”. Được Lê Khắc Cầm vui vẻ trả lời, tôi hỏi thêm: Theo chúng tôi được biết lúc đó giao thông giữa Huế và Sài Gòn rất khó khăn, các anh lại đang bị theo dõi, vậy bằng cách nào các anh có thể chuyển bản thảo số đặc san đặc biệt ấy vào Sài Gòn được an toàn như thế? Lê Khắc Cầm “bật mí”: - “Chuyện này nhờ sự quan hệ rộng rãi của Trịnh Công Sơn. Lúc ấy trong gia đình Trịnh Công Sơn có một người bạn là anh Nguyễn Hữu Đ. Nhân anh Đ. ra Huế và trở lại Sài Gòn bằng máy bay của Nguyễn Cao Kỳ, Trịnh Công Sơn nhờ anh Đ. chuyển. Như thế làm sao không an toàn được?”. Tôi là người xuất thân trong Phong trào đấu tranh ở các đô thị miền Nam, anh Thái Ngọc San cũng thế, vậy mà chuyện của phong trào cách đây ba, bốn mươi năm vẫn còn nhiều cái “bất ngờ” đối với chúng tôi. Riêng trường hợp nhạc sĩ Trịnh Công Sơn - một người có trái tim lớn, ít bộc bạch chuyện chính trị của mình, lại giao thiệp rất rộng, nên nếu không ở gần anh trong từng trường hợp khó có thể nói đúng về anh. Sau sự kiện “Thư gởi Ngô Kha”, tôi đã khám phá thêm nhiều chuyện “tầy trời” mà Trịnh Công Sơn đã từng đóng vai chính. Nếu không biết những chuyện “tầy trời “ ấy thì cũng sẽ không hiểu trong trường hợp nào Trịnh Công Sơn soạn Kinh Việt Nam, Nối vòng tay lớn, Huế - Sài gòn - Hà Nội v.v... Vẫn còn đó những bí ẩn về cuộc đời người nhạc sĩ thiên tài Trịnh Công Sơn. N.Đ.X (266/4-11) |
Các bài mới
Thơ Sông Hương 4-2011 (23/05/2011)
Ông Tương Đối (04/05/2011)
Khúc ca quy ẩn (04/05/2011)
Hương Lâm một lần ngoảnh đầu nhìn lại (29/04/2011)
Trang thơ lục bát dự thi 04-2011 (29/04/2011)
Quy luật của trò chơi (29/04/2011)
Édouard Glissant - Nhà văn tạp chủng toàn-cầu (28/04/2011)
Các bài đã đăng
Chùm thơ Đinh Cường (30/03/2011)
Ngày tháng vui buồn với Trịnh Công Sơn (30/03/2011)
Địa đàng còn in dấu chân (30/03/2011)
Trịnh Công Sơn với “quê hương thần thoại” (29/03/2011)
Những câu chuyện về giấc mơ (29/03/2011)
Hoa vàng một thuở (29/03/2011)
Huế với con đường mang tên Trịnh Công Sơn (29/03/2011)
Tạp chí Sông Hương
» Năm 1983
» Năm 1984
» Năm 1985
» Năm 1986
» Năm 1987
» Năm 1988
» Năm 1989
» Năm 1990
» Năm 1991
» Năm 1992
» Năm 1993
» Năm 1994
» Năm 1999
» Năm 2000
» Năm 2001
» Năm 2002
» Năm 2003
» Năm 2004
» Năm 2005
» Năm 2006
» Năm 2007
» Năm 2008
» Năm 2009
» Năm 2010
» Năm 2011
» Năm 2012
» Năm 2013
» Năm 2014
» Năm 2015
» Năm 2016
» Năm 2017
» Năm 2018
» Năm 2019
» Năm 2020
» Năm 2021
» Năm 2022
» Năm 2023
» Năm 2024
Góc ảnh đẹp
Bạn đọc nhiều
Quảng cáo
