Tố Tâm
                              


Thế giới kết bằng dục                                    Avec ce seul objet dont
cũng bằng dục được giải kết                          le Néant s’honore
- Kinh Mật tông Tantra Hevajra                       Với mục tiêu duy nhất này
                                                                      mà chân không tự vinh
                                                                      - Mallarmé



gây nhân
                          tung hạt
gieo mầm
                          ngủ yên
lời   ở   ngay   trên  đầu   ngọn  lưỡi
không hề nghe        không thể nghe
                          so le
phì nhiêu                               son sẻ      
                   không có tuổi    
người đàn bà bị chôn đôi mắt mở to
ngây thơ                              lang chạ  
                           lời
không tên                          không nói    
Leo lên và leo xuống
Những thang hầm mỏ:
Ngôn ngữ bỏ hoang.
Một ngọn đèn bập bùng
Dưới lớp da tranh tối tranh sáng.
                                     Một kẻ sống sót
Giữa hoang mang lặng câm,
                                                Nó vươn
Trên một cánh đồng.
                                              Nhạt nhoà
Trong lùm ánh sáng:
                                              Nơi trú ẩn
Của những thực tế sa đoạ.
                                               Ngủ vùi
Hoặc tiêu ma,
                           Ngất ngưởng trên trụ
(Đầu trên ngọn dáo)
                       Một bông hướng dương
Nay ánh sáng cháy tàn

                                           Trong bình
Bóng tối.
                       Trong lòng một bàn tay
Giả tạo,
                      Bông hoa
Không ai thấy không ai nghĩ:
                                          Nghe được,
Xuất hiện
                      Bình vàng
Phụ âm và nguyên âm,
Tất cả đều cháy.



trên vách bóng ngọn lửa                       ánh lửa vây quanh là bầy sư tử
trong lửa bóng anh và em                     sư tử cái trong vòng xiếc lửa

ngọn lửa cởi và cột em                         linh hồn giữa cảm xúc
Bánh mì Bình thánh Than hồng           quả kết do loé sáng
                                      Cô nường        giác quan mở bung
em cười – trần truồng                           trong đêm nam châm
trong vườn ánh lửa



Thương khó của than đá từ bi

Một mạch đập, một trào dâng nằn nì,
Của những vần ướt át,
Không thốt một lời
Trán tôi âm u:
Một dự cảm về ngôn ngữ.
Kiên nhẫn, kiên nhẫn nào
(Livingstone trong hạn hán)
Sông dâng một chút
Sông tôi đỏ và thiêu đốt
Giữa những đụn cát bừng bừng:
Những vương quốc Castile bằng cát,
Những quân bài đổ nát
Và linh tự (nước với than)
Trên lồng ngực Mêxicô suy tàn.
Tôi là bụi của đất ấy.
Con sâu máu,
                    Con sông của bao lịch sử
Làm bằng máu
                       Con sông cạn khô:
Đầu nguồn
Tắc nghẽn
Vì âm mưu không tên
Của xương xảu
Vì đá tảng lầm lì của bao thế kỉ
Và bao phút giây:

Là một sự thục tội,
                               Giải oan
Cho kẻ không lên tiếng,
                                      Nằm trong mồ
Bị ám sát
                Mỗi ngày,
Vô vàn kẻ chết.
                       Nói lên
Trong khi những người khác làm việc
Là trau chuốt xương xảu,
                                       Là mài sắc
Im lặng
              Thành suốt trong,
Thành nhấp nhô,
                             Sóng bạc đầu
Thành nước:
                                             

                                              
Những dòng sông thân em                  dòng sông những thân thể
miền nhịp đập                                      tinh tú trùng cỏ rắn rết
vào em                                                 lũ cuốn chất thần sa mộng du
miền mắt nhắm                                    trào dâng tộc hệ
nước không suy tư                               trò chơi ú tim si lượn
vào tôi                                                  chủ và khách hèn hạ và tha cho
nhập vào thân em                                sông những mặt trời
miền gương không ngủ                       “lũ thú cao da sáng loáng”
miền nước tỉnh thức                             sông tinh dịch những cõi thế vần xoay
trong đêm triền miên                           con mắt ngắm nó là một dòng sông khác

lúc ngắm là tôi ngắm tôi                      cái tôi nhìn là sáng tạo của tôi
như để nhập bằng mắt tôi                    tri giác là thai nghén
vào con mắt rất trong pha lê               nước của suy tư
cái tôi ngắm lại ngắm tôi                     tôi là sự sáng tạo ra cái tôi ngắm


hình ba góc cánh tay ham muốn         nước của sự thật
trong chiếc giường tít quay                 sự thật của nước

       Tất cả chỉ còn suốt trong

Sa mạc cháy
Từ màu vàng sang màu xác thịt:
Đất là ngôn ngữ bị hoả thiêu.
Có những xương sống vô hình, có
những gai trong mắt
                          Ba con kên kên no nê
Trên một bức vách hồng.

Không thân không mặt không hồn
Nó ở khắp nơi,
Nghiền nát tất cả chúng ta:
                      Mặt trời này thì bất công.
Giận dữ là chất khoáng.
                                             Mầu sắc
Thì bướng bỉnh.
                            Chân trời bướng bỉnh.
Trống dồn trống dồn trống dồn.
Trời làm đen kịt
                                Như trang giấy này.
Lũ quạ tan tác.
Sắp có hung dữ tím ngắt.
Cát dâng mây vần vũ
Những đám tro đen tối.
Bầy cây bị xiềng xích tru tréo.
Trống dồn trống dồn trống dồn
Trời kia ta nện ngươi
                              Đất kia ta nện ngươi
Trời mở đất khép
Sáo và trống chớp và sấm
Ta mở ngươi ta nện ngươi
                                        Ngươi mở đất
Miệng ngươi đầy nước
Thân ngươi phun vọt trời
Đất chấn động
Bụng ngươi rung chuyển
Hạt giống ngươi nổ tung
Lời hoá tươi xanh
        

           cởi ra xòe bung nhấp nhô cằn khô
           vươn cứng thẳng hóa thành Ngẫu tượng giữa vòng tay cát
           trần truồng như tâm hồn tỏa sáng nhân lên từ chồi
           trong phản hồi của dục vọng tái sinh lẩn trốn tự truy
           quay đều quay đều cái nhìn của tư tưởng chim ưng
           quanh ý nghĩ đen dê trong kẽ đá
           mớ lông kết nối nơi trần truồng
           nơi người nữ trần truồng khoái ảnh một nhịp đập thời gian
           đom đóm quấn quít hiện thể thực hư tĩnh động
           bất động dưới mặt trời bất động đồng cỏ cháy
           mầu đất mầu trời trên cát
           bóng tôi cỏ mọc trên nơi kết nối
           tay tôi mưa rơi chim làm u tối
           trên ngực em xanh tươi linh thiêng
           người nữ vươn mình tạo nên theo hình thế giới

                         Thế giới cạp bịn những hình em

                         Từ vàng ra đỏ ra xanh,
                         Một cuộc hành hương về hiển minh
                         Lời ngóng về lam
                         Cuốn lốc.
                                        Chiếc vòng say sưa quay đều.
                         Năm giác quan quay đều
                         Quanh hạt thạch anh tím
                          Hướng tâm.
                                           Lung linh:
                          Tôi không nghĩ, tôi thấy,
                                          - Không phải cái tôi thấy,
                          Mà những phản ánh suy tư tôi thấy

                          Những trầm ngưng của âm nhạc,
                          Con số kết tinh.
                          Quần đảo kí hiệu.
                                                      Mờ trong
                           Miệng của chân lí,
                           Hiển minh xóa trong một vần,
                           Mờ đục như là im lặng
                           Tôi không nghĩ, tôi thấy
                                            - Không phải cái tôi nghĩ,
                           Diện mục trống, không trí nhớ,
                            Vẻ huy hoàng của chân không.
                            Tôi mất bóng tôi,
                                                     Tôi di động
                            Qua những cánh rừng mơ hồ
                             Những điêu khắc vi vút của gió,
                             Những vật khôn cùng,
                                                          Những lối thoăn thoắt,
                             Tôi di động,
                                               Bước chân tôi
                                                                     Nhạt nhòa
                              Trong một không gian tỏa hơi
                              Trong những suy tư tôi không nghĩ tới.
                               Bước chân tôi
                               Nhạt nhòa
                               Trong một không gian tỏa hơi
                                Trong những suy tư tôi không nghĩ tới.

em rơi từ thân xuống bóng không phải ở kia nhưng trong mắt tôi
trong sự bất động của thác nước rơi trời với đất giao hội
em rơi từ bóng xuống tên chân trời không đụng tới
em trút qua nhiều chân dung tôi là em xa vời
em rơi từ tên xuống thân điểm nút nhìn thấy
trong một hiện tại không ngừng hư cấu của cát
em rơi về ban sơ những ngụ ngôn rắc tung của gió
tràn trề thân tôi tôi là bia đá những xói mòn của em
em chia tôi như từ loại thần không gian chia tư
chia tôi ra trong phân thân em  án thờ tư tưởng và dao
bụng hí trường của máu trục của những chí tuyến
dây thường xuân chùm gửi hỏa hồng lưỡi mát vòm trời là âm và dương
động đất mông em chứng cứ của trứng dái mặt trời
mưa gót em trên lưng tôi tư tưởng dương vật lời tử cung
con mắt beo đốm trong lùm lông mi không gian là thân kí hiệu tư tưởng
cái khe sắc thịt trong bụi mâm xôi luôn luôn hai vầng yêu đương
cặp môi đen của nữ vu Thai đố
em phân thân mỗi phần đều tròn vẹn xoáy trôn ốc trút lốt
những thân thể trong khoảng khắc là thân em thời gian thế giới là thân thể
tư tưởng mơ là hóa thân sờ thấy là tan biến 

nhìn em bằng tai                                                         Chân trời âm nhạc vươn dài
ngửi em bằng mắt                                                      Cầu bắc từ sắc sang mùi
mơn trớn em bằng mũi                                               Hương trần truồng trong đôi bàn tay gió
nghe em bằng lưỡi                                                      Nhã ca tư vị
ăn em bằng mân mê                                                    Yến tiệc sương mờ

để ngụ em trong tên em                                                Để giảm nhân số thân em 
để rơi cùng em trong tiếng em la                                 Căn nhà của gió


                                                      Hư tính của vật coi ngắm
                                                  Ban thật tính cho việc ngắm coi

                                                Của thế giới của thân thể của tinh thần
                                                 Cái khe                        Sự huy hoàng
                                                                         Không
                                                 Trong cơn lốc những tiêu biến
                                                  Cơn lốc những biểu hiện
                                                                           Có
                                                                   Cây danh sắc
                                                                                      Không
                                                 Là một lời
                                                                   Có
                                                 Là một lời
                                                                   Chúng là không hư
                                                 Chúng là
                                                                Con bọ này
                                                  Rập rờn giữa các hàng
                                                  Của trang giấy
                                                                         Chưa hết
                                                                                       Chưa thể hết
                                                  Tư tưởng
                                                                 Rập rờn
                                                   Giữa những lời này
                                                                            Chúng là
                                                    Bước chân em trong căn buồng kế
                                                    Lũ chim quay về
                                                   Cây vông nem che chở chúng ta
                                                                                         Che chở chúng
                                                    Cành cây làm sấm yên
                                                    Làm chớp tắt
                                                    Trong tàn lá cơn hạn hán uống nước
                                                     Chúng là
                                                                    Đêm này
                                                                                   (Nhạc này)
                                                     Ngắm nó trôi
                                                                         Giữa ngực em
                                                      Rơi xuống bụng em
                                                                             Trắng và đen
                                                      Đêm xuân
                                                                    Bông nhài và cánh quạ
                                                      Trống tabla và đàn sitar
                                                                              Không và có
                                                       Cùng chung
                                                                             Hai vần yêu đương
                                                     
                                                       Nếu thế giới là thực
                                                                                Lời là hư
                                                       Nếu thực là lời
                                                                                 Thế giới
                                                       Là khe huy hoàng cơn lốc
                                                       Không
                                                                    Tiêu biến và hiển hiện
                                                                                                     Có
                                                       Cây danh sắc
                                                                             Thực hư
                                                        Lời chúng có
                                                                           Gió chúng hư
                                                        Tiếng nói
                                                                           Không hư
                                                         Ban thực tại cho im lặng
                                                                                           Tĩnh tại
                                                         Là dệt đan ngôn ngữ
                                                                                            Im lặng
                                          
                                                        Dấu ấn
                                                                        Lung linh
                                                                                    Trên trán
                                                        Trên môi
                                                                      Trước khi tỏa hơi
                                                        Hiển hiện và tiêu biến
                                                        Thực tại và bao cuộc tái sinh
                                                         Im lặng ngụ trong tiếng nói.
                                                         Tinh thần
                                                         Là một phát minh của thân thể
                                                         Thân thể
                                                         Là một phát minh của thế giới
                                                         Thế giới
                                                         Là một phát minh của tinh thần
                                                         Không                            Có
                                                                   Hư tính của vật coi ngắm
                                                         Tất cả chỉ còn suốt trong
                                                          Bước chân em trong căn buồng kế
                                                          Sấm xanh tươi
                                                                                 Đỏ chín
                                                          Trong tàn lá trời
                                                                                Em trần truồng
                                                           Như một vần
                                                                                 Như ngọn lửa
                                                            Một hòn đảo bừng bừng
                                                           Thương khó của than từ bi
                                                             Thế giới
                                                                            Cạp bịn hình em
                                                              Đắm đuối trong nhạc
                                                                                           Thân em
                                                             Rưới trên thân tôi
                                                                                         Thấy rồi
                                                             Tan rồi
                                                                      Ban thực tính cho việc ngắm coi.
                           Ấn Độ, Delhi, 23. VIII - 25.IX, 1966

(SH284/10-12)

------------------------
Chú thích của tác giả Octavio Paz

                    Tố tâm (Blanco) = trắng; bạch; trống; không gian không dấu; chân không; không hư; cõi vô; tố tâm đích điểm giữa mục tiêu.
                     Bài thơ "Tố tâm" được đọc như một chuỗi kí hiệu trên một trang duy nhất. Trang giấy trải theo chiều dọc: không gian cùng lúc mở ra khiến xuất hiện và, hiểu theo một nghĩa, đồng thời sáng tạo văn bản. Phần nào giống như cuộc lữ bất di động mở phơi một tranh cuốn Mật tông gồm hình ảnh và biểu tượng: khi chúng ta mở nó ra, thì một nghi lễ mở ra trước mắt ta, một cuộc rước lễ hay hành hương đến -- đâu? Không gian luân lưu, nẩy sinh một văn bản, biến tan nó -- nó trôi qua như thể là thời gian. Sự sắp xếp cái trật tự thời gian này là dạng mà diễn tiến bài thơ khoác lấy: diễn trình bài thơ tương ứng với diễn trình không gian: những phần biệt lập họp thành bài thơ được phân bố như tiết đoạn, sắc màu, tượng trưng, và đồ hình của một bức mạnđàla... Cách in và khuôn khổ của ấn bản gốc bài thơ "Tố tâm" nhằm nhấn mạnh không phải sự hiện diện của văn bản mà là không gian chủ trì của nó: cái làm cho việc viết và đọc có được; cái trong đó mọi việc viết và đọc kết liễu.
                       Tố tâm là một tổ thành cung ứng khả năng có nhiều cách đọc biến thiên:
                        a - Đọc toàn thể, như một văn bản duy nhất;
                        b - Cột giữa, tách khỏi cột trái và cột phải, là một bài thơ mà chủ đề là sự thông qua của lời từ im lặng đến im lặng, trải 4 giai đoạn: vàng, đỏ, lục, và xanh;
                        c - Cột trái là một bài thơ chia làm bốn thời, tương ứng với bốn nguyên tố truyền thống (tứ đại: đất, nước, gió, lửa);
                        d - Cột phải là một bài thơ khác, đối đãi với cột trái, và gồm bốn biến thiên về xúc cảm, tri giác, tưởng tượng, và thông hiểu.
                        e - Mỗi phần trong 4 phần do 2 cột hình thành có thể không biết đến sự phân chia, và đọc, như một văn bản duy nhất - 4 bài thơ độc lập.
                         f - Cột giữa có thể đọc như 6 bài thơ biệt lập; cột trái và phải như 8 bài.
                                                                                    Lê Ý Đức dịch

Đăng tải lần đầu trên tạp chí Trăm Con số 7 tháng 12 - 1992 (Toronto, Canada), trang 54 - 62.