Câu chuyện đạm bạc chỉ có thế. Chỉ có thế, câu chuyện hội ngộ giữa một trái tim đa tình với một chữ không tinh quái.

Giọt nước cành sen không phải là một tập thơ đạo. Những ý thiền đi vào thơ như hương sen thoảng mặt hồ. Bao nhiêu cảnh trong thơ là bấy nhiêu tứ thiền thấp thoáng: trong tiếng gió hát muôn đời trên sóng, nơi mây trắng bay tự nghìn thu, giữa tiếng sóng vỗ rì rầm từ muôn xưa, nơi ánh trăng đùa nghịch với bờ ao từ bao thế kỷ... Nhà thơ không cần nhiều lời để nói về chữ tâm: chỉ một ánh sao lóe lên cũng đủ làm sáng trời đêm, chỉ một tiếng chim kêu cũng đủ làm hoa nở thắm :

Chợt con khuyên hết ngoài hiên trúc
Nên đóa hoàng mai nở diệu thường

Chữ tâm bừng sáng đó, một thiền sư nổi tiếng ngày xưa đã diễn tả trong một câu thơ nổi tiếng :

Nhất điểm xuân quang xứ xứ hoa

Chỉ cần một hơi ấm mùa xuân thoảng qua, muôn hoa nở rộ khắp nơi khắp chốn. Đó là trạng thái liễu ngộ bàng bạc trong Giọt nước cành sen.

Có khi, đó là sự tương quan giữa Một và Vô Cùng, như trong vô cùng tiếng sóng của muôn ngàn thế kỷ vẫn nghe được dư âm của một tiếng rì rầm :

Ta hát một mình trong tiếng sóng
Nghe từng cơn sóng vỗ trong ta

Có khi, đó là câu hỏi vu vơ về tâm thức, câu hỏi đặt ra giữa trời đất và người, giữa bao la vô ý thức và ý thức về bao la.

Ta trong trời đất bao la
Mà bao la đó trong ta có gì?

Có khi đó là một "cái gì" không nói được, không nghĩ được, "bất khả tư nghì", như ánh sao chớp lên một tia sáng rồi biến mất trong gió đêm:

Có gì lấp lánh cùng sao biếc
Với gió qua thềm khuya ngát hương

Cũng có khi cái "ta" muôn thuở, cái "ta" vắng lặng, thường còn thấp thoáng hiện ra sau bao nhiêu bối rối của giao động như bóng đêm còn mãi trong đáy nước lao xao :

Ai khỏa nước tan nhòa bóng lạnh
Nước trôi còn lại những đêm thâu

Và có khi chẳng có gì cả, chỉ một hư không huyền nhiệm :

Sao nghe thanh thoát ngoài hiên vắng
Một tiếng hư không sáng lẽ thường

Tất nhiên, một trái tim đa tình không dễ gì học được chữ giác. Thói thường, nhiều tình thì nhiều duyên, nhiều nợ. Ở đây, người nhiều tình thì lại không có nợ, không có duyên, chỉ có đơn côi. Dù vào tận trong mây, dù vào tận cuối rừng nguyên thủy, dù vào tận đáy giấc chiêm bao, một nửa vẫn không tìm ra một nửa, nửa đời vẫn tương tư nửa đời, nửa thân vẫn lạnh lùng nửa thân, nửa ta soi nước vẫn không thấy bóng của mình. Trăng non đi tìm trăng khuyết còn gặp nhau đêm rằm. Ta với mình bao giờ trùng phùng với nhau trong một chữ Ai!

Giọt nước cành sen, vì vậy, còn là tiếng thở dài của một chiếc bóng côi cút, của một tâm hồn bơ vơ.

Bơ vơ như chiếc nến trong đêm :

Có người thắp nến bơ vơ

Bơ vơ như nhịp cầu giữa bèo trôi nước chảy :

Nhịp cầu lắng những bơ vơ
Bèo trôi nước chảy nửa bờ hoàng hôn

Bơ vơ với gió đêm:

Gió mang thao thức vào đêm âm thầm

Bơ vơ với trăng xế :

Về đây đời lạc bóng dài
Phiêu diêu trăng xế lạnh ngoài hiên sương

Nhưng phiền thì có phiền mà lụy thì không lụy. Nước mắt khô, nụ cười nở. Nở tận mây cao :

Một mình đi giữa phù vân
Nụ cười vẫn ngát mấy tầng mây cao

Nở ngút ngàn sóng :

Nụ cười phơi phới trên ngàn sóng
Như đóa phù dung giữa mộng trường

Nở thiên thu bất tận :

Gió đi qua mãi trong đời
Lòng ai vẫn ngát nụ cười thiên thu

Giao động thoảng qua, an nhiên trở lại :

An nhiên ngày lại qua ngày
Mỉm cười như vẫn thơ ngây thuở nào

An nhiên như mặt hồ hứng chiếc lá rụng :

Có thấy gì khi chiếc lá bay
An nhiên kìa mặt nước vơi đầy

An nhiên dù chớp biển mưa nguồn :

Dù xa trời có chuyển mưa
Xem như giọt nước khẽ đùa ánh trăng

Ai dám bảo sóng làm trăng vỡ? Đâu có, nguyệt nhà thơ vẫn tròn:

Dù trăng có vỡ làm bao mảnh
Vẫn thấy lòng ta bóng nguyệt tròn

Ai dám bảo mưa hoài chẳng tạnh. Đâu có, mưa tạnh rồi trăng sáng :

Mưa tạnh bao giờ... trăng chợt lên
Hương lan như thoảng ngát bên thềm
Chuông chùa văng vẳng trong thanh tịnh
Ai thấy vầng trăng sáng suốt đêm?

Giọt nước cành sen là câu chuyện trở về với Tâm.

Câu chuyện tạnh mưa trăng sáng.

***

Người đọc có thể nghĩ rằng một vài chỗ trong tập thơ có thể điêu luyện hơn thế nữa. Người phê bình cũng có thể tìm thấy vài từ, vài ý, vài hình ảnh của bài thơ này hiện ra trong bài thơ kia. Nhưng nét tài hoa kia, và tài hoa một cách tự nhiên, không trau chuốt vẫn là điểm nổi bật của tập thơ. Tài hoa nhất có lẽ là những bài thơ Đường. Ở đây, nhà thơ vừa có cái trong phong thái chững chạc, ung dung của người bạc tóc, vừa có cái duyên dáng mát rượi của độ xuân thì. Bài thơ đi rất êm, rất nhẹ, và hai câu kết bao giờ cũng mở ra như hai cánh cửa giữa vùng cao rộng, bát ngát, mênh mông của thi tứ :

Có phải người say bên án sách
Mà quên tiếng gọi vút trời xanh...

Mà không phải chỉ trong những bài thơ Đường. Câu cuối của bài thơ nào cũng vậy, kể cả những bài thơ ngắn bốn câu:

Đồi xa nắng chếch bên rào
Có người mang nắng đi vào hoàng hôn.

Trong bài "Tùng hạ vấn đồng tử" của Giả Đạo thời Đường, có người khách dừng chân dưới gốc tùng hỏi chú tiểu đồng xem thầy của chú có nhà không. Chú chỉ tay lên núi: "Thầy tôi đi hái thuốc trong núi kia, quanh quất đấy thôi, nhưng mây che kín núi, không biết thầy tôi ở chốn nào".

Chỉ tại thử sơn trung
Vẫn thâm bất tri xứ

Tôi có cảm tưởng thấy ngón tay nhỏ chỉ lên núi cao trong tập thơ phong nhã này.

C.H.T
(SH33/10-88)


------------
(1) Bài tựa tập thơ "Giọt nước cành sen" của Thân Thị Ngọc Quế, Việt kiều ở Mỹ, do tác giả xuất bản.