Từ hình tượng động vật được vẽ với cách tư duy ngây thơ của người nguyên thủy đến những tính toán khoa học nghiêm xác trong nghệ thuật Trung cổ, Phục Hưng, và tới những khai phá của nghệ thuật hiện đại, có thể nói rằng hình tượng động vật đã trở thành một trong những minh chứng cho sự biến đổi của tư duy nghệ thuật nhân loại.

Cách tạo hình này thoạt nhìn đã có sự lựa chọn hình ảnh trung tâm, chủ đề và bố cục rõ ràng, các con thú được diễn tả khi đang di chuyển một cách ấn tượng. Trong đời sống nguyên thủy, động vật trở thành bạn, trở thành con mồi, trở thành kẻ thù và thậm chí trở thành vật tổ. Nên sự lựa chọn hình tượng con vật để khắc họa là một điều dễ hiểu trong nghệ thuật tạo hình nguyên thủy.

Sự lựa chọn con vật nào để khắc họa chính là sự lựa chọn biểu tượng để diễn ý một cách hiệu quả nhất. Ví dụ như chó là hiện thân của sự trung thành, bồ câu là hiện thân của hòa bình, cú là biểu tượng của triết học, thậm chí đôi khi loài vật cũng chính là hình ảnh của tổ tiên một chủng người nào đó, và thậm chí động vật trở thành sức mạnh của những vị thần đầy quyền uy.
 

Nguyễn Tư Nghiêm là một trong những họa sĩ lớn của Việt Nam, là người có sức lao động, sáng tạo mạnh mẽ và có sự phá cách thường xuyên qua các thời kỳ sáng tác. Với lối tạo hình hiện đại, phá cách, ông có những góc nhìn độc đáo về các con vật trong mười hai con giáp của văn hóa Việt Nam. Chất liệu Nguyễn Tư Nghiêm sử dụng là bột màu, mỗi con vật được thể hiện một trạng thái và tính cách khác nhau tương ứng với những trạng thái cảm xúc của con người trong xã hội. Tất cả được chuyển tải trên phông nền của văn hóa phương Đông, về sự vận hành của vũ trụ và lòng người.


 

Tác phẩm “Người đàn bà và con chồn" của Leonardo da Vinci

Người đàn bà và con chồn là một trong bốn bức chân dung về phụ nữ của thiên tài Leonardo da Vinci. Chúng ta không bàn đến kỹ thuật tạo hình mẫu mực của danh họa, mà ở đây, chi tiết con chồn dường như chứa đựng nhiều điều bí mật, nó trở thành một điều gì đấy mờ ám, ma mị, lôi cuốn sự tò mò. Phải chăng có những câu chuyện ẩn sau hình ảnh con chồn mà người phụ nữ đang bồng trên tay. Người ta cho rằng con chồn ở đây là sự ngầm ý về một người tình bí mật của một bá tước, con chồn là biểu tượng của ngôi nhà Sforza... Xung quanh những giai thoại đó chúng ta thấy rằng sự lựa chọn con chồn trở thành một biểu tượng trong tác phẩm của mình, danh họa đã đẩy bức tranh đi tới một chiều kích sâu xa hơn, siêu thực và ám gợi hơn.

Trong tác phẩm kinh điển “Guernica” của Picasso, có rất nhiều tiếng gào thét thể hiện cho những nỗi đau, sự căm phẫn và hoảng loạn. Đó là những tiếng thét con người và loài thú, cụ thể là một con bò đực và một con ngựa. Qua hình tượng con bò đực và con ngựa - những biểu tượng văn hóa của Tây Ban Nha, người ta cảm nhận được sự xé nát của chiến tranh. Một sự hỗn loạn trong chiến trận đã được tác giả mô tả thành công nhờ sự hòa trộn giữa hình tượng con người và loài vật.

V.L
(TCSH365/07-2019)