Một điều tuyệt vời nhất mà không khí Brussels nơi tôi đang sống có được là họ chấp nhận sự đa dạng văn hóa, sự khác biệt. Bởi thế, ở đây, họ tôn trọng tiếng mẹ đẻ của bạn, dù bạn là ai, những người mới đến cùng gia đình hay những di dân mới, những người tị nạn… Và hơn bao giờ hết, họ hiểu rằng, xa quê hương, tiếng nói từ trái tim, đất mẹ luôn là tiếng nói thành thật, nhiều yêu thương nhất để bạn thể hiện chính mình với ngôn ngữ gốc, dù bạn làm bất cứ công việc gì mà có thể liên quan đến công việc viết, viết chuyên nghiệp, và như một nghệ sĩ.

Đọc thơ, luôn rất giản dị dù ở bất cứ đâu, dù bạn là ai, là một nhà thơ nổi tiếng ở đây hay là một người có những ảnh hưởng. Nhà thơ không có gì khác biệt giữa mọi người trừ khi họ cất lên giọng nói của chính mình, cách trình diễn của chính mình. Nơi đọc thơ, bất cứ ở đâu mà bạn viết ra, muốn biểu đạt nó… Những sân khấu không màu mè lấp lánh, không ồn ào. Những nơi bạn đến cùng bạn bè, cùng chia sẻ và sự kết nối, dù bạn là ai, nếu bạn thực sự muốn tham gia. Nhưng ở đó, có những người thực sự yêu thích thi ca, muốn lắng nghe, kể cả những ngôn ngữ hoàn toàn khác thì sự cảm nhận từ nhịp điệu, giọng đọc luôn là ID của chính bạn… Tôi đã từng đọc thơ ở giữa rừng, nơi công viên rộng lớn nhiều người xem, hay ở chính vỉa hè bên bờ tường một lâu đài cũ kỹ dành cho người vô gia cư mới đến. Tôi đã từng đọc thơ tại những sân khấu nhỏ, những nơi đông người, mà có một bạn nhà văn ở đây từng nói, cô ấy thật dũng cảm, thật mạnh mẽ. Bản chất đa phần của người viết là sự nhút nhát trước đám đông, nhất là khi đọc lại những điều đã viết từ trong sâu thẳm… Tôi đã vượt qua rất nhiều những trở ngại của bản thân để tự đứng lên, tự vượt khỏi những điểm yếu để mỗi lần xuất hiện tôi hoàn toàn khác và không lần nào giống nhau, dù vẫn giọng đọc đó, dù vẫn là thơ của tôi, những gì tôi viết…

Cách thức tổ chức để giữ gìn việc đọc thơ trở nên thường thức. Có lẽ phải xuất phát từ việc trở lại giữ gìn cách đọc sách thành tiếng dành cho trẻ em. Mùa hè ở đây, họ luôn có những nơi để trẻ em được tham gia đọc sách và lắng nghe người đọc sách, giữa công viên, giữa thư viện… Đọc cùng nhau thành tiếng và trao đổi, phân tích theo những câu hỏi. Các nhà thơ họ cũng có những chuẩn bị như thế trước các lễ hội, đó là các workshop, đó là trại viết được tuyển chọn một cách chất lượng và gắt gao… và bạn được viết trong một không gian riêng tư như một công việc chứ không phải theo hội nhóm ồn ào, náo động… Việc đọc thơ và xuất hiện trên các sân khấu là một cách để bạn tiếp xúc, giao tiếp và có thể có những cơ hội xuất bản chính thống. Hãy ưu tiên những người mới, những bạn trẻ. Ở các lễ hội quan trọng, có thể mời những người danh tiếng tham gia như mọi người khác.

Có rất nhiều cách tổ chức để thu hút việc đọc thơ nhất là mạng xã hội facebook như hiện nay, các sự kiện luôn rộng rãi mở ra cho mọi người, cho bất cứ ai quan tâm… và hãy bắt đầu từ chính tác phẩm của mình, từ vị trí một khán giả nếu bạn còn yêu thích thi ca. Nhiều nơi họ mở cửa miễn phí hoàn toàn, kể cả đồ uống. Nhiều nơi họ mở cửa miễn phí và bạn chỉ trả tiền đồ uống của bạn. Có những nơi bán vé vào cửa, bạn được miễn phí đồ uống. Có những nhà hát, sân khấu bạn mua vé như đi xem kịch, xem phim. Bạn có thể tổ chức đọc thơ hay giới thiệu tác phẩm mới ở chính nhà mình, phòng khách trong gia đình để cùng những bạn hữu, tâm giao chia sẻ. Khi đọc thành tiếng từ văn bản, sự trao đổi trực tiếp và nghe được chính âm giọng cũng như nhịp điệu của truyện, thơ, nhận ra được cấu trúc, cách thức thể hiện, biểu đạt của tác phẩm… Tôi được trải qua những cơ hội như thế, được khán giả mua vé nghe mình đọc thơ. 3 khán giả trong nhà luôn là những khán giả chịu khó nhất, chờ tôi lâu nhất, có khi cả ngày ngoài trời, có khi chờ tôi xong việc lúc đêm khuya… và lần nào đi đọc thơ cùng mẹ về, các bạn nhỏ cũng đều nũng nịu đầy yêu thương, con yêu mẹ, con thích mẹ đọc thơ. Rất nhiều người ngạc nhiên vì sao 2 bạn nhỏ kiên nhẫn hàng giờ ngồi nghe thật yên tĩnh giữa các ngôn ngữ hoàn toàn khác, nhiều người xa lạ. Và chính các bạn ấy phát hiện ra ai là người các bạn ấy thích phong cách, ai là người có giọng đọc thật hay. Đọc thơ tại các thư viện rất phổ biến. Vì thế, các thư viện ở các quận huyện, thành phố, các trung tâm văn hóa luôn bận rộn với các sự kiện này vì rất nhiều người quan tâm, mong đợi. Ở Bỉ có tuần lễ thi ca vào tháng 3, hầu như toàn hệ thống thư viện của họ có sự kiện đọc thơ và gặp gỡ các nhà thơ, cùng với đó là các lễ hội văn chương, workshop dành cho các tác giả, tác phẩm, giới thiệu tác giả mới, tác phẩm mới. Thật sự, tôi phải thu xếp thời gian một cách khó khăn để có thể tham gia thật sự chất lượng vì số lượng quá nhiều, không dễ dàng để đi hết được vì thế, trong lịch làm việc luôn kín hết năm. Sắp hết mùa nghỉ hè cũng là mùa đọc thơ, trình diễn ở các nhà hát, các sân khấu, các hoạt động văn hóa nghệ thuật luôn được tính từ tháng 9, mùa đi học cho đến tháng 5, tháng 6 năm sau.

Đọc thơ, nghe từ giọng nói, phong cách, nhịp điệu hay đọc văn, đọc những trang văn bản như những tác phẩm, đó là một công việc hay thói quen phổ quát. Hãy giữ gìn, phát huy thay cho những bài phát hiểu dài dòng lê thê, cứng nhắc hoặc vô nghĩa hô hào. Hãy bắt đầu từ những trang sách cho trẻ nhỏ tại nhà, các thư viện công cộng và mọi nơi, mọi lúc. Đọc thơ như đọc từ chính tiếng nói, trái tim của bạn thì dù chỉ có một khán giả, một người nghe, bạn cũng đừng ngại ngần. Những người tổ chức hiểu rõ thơ ca không thuộc về đám đông, không thuộc về số đông mà thuộc về sự chia sẻ của tự do và bằng hữu thì sẽ thấy việc đọc thơ thật không khó khăn. Với ngay cả học thuật hay chính thống, đại diện cho một tổ chức hay những hội hè khác, thì việc đọc thơ vẫn là những gì tự nhiên nhất, hay nhất từ chữ của bạn, tâm hồn của bạn. Thi ca xuất phát từ tiếng nói riêng để thấu cảm và trắc ẩn chắc sẽ luôn rung động bạn đọc. Có đọc thơ sẽ có bạn nghe thơ, yêu thơ từ đọc thơ bởi người yêu thơ rất nhiều và luôn muốn có những bài thơ, tác giả thơ thật hay thay cho những lời muốn nói từ tâm hồn mình. Đọc thơ hay trình diễn thơ, hãy thật giản dị, sẽ có nhiều khán giả, bạn đọc giản dị tìm đến để đồng cảm và hòa đồng với không khí đó, tiếng nói đó.

Và tôi lại mơ, được đọc thơ cùng các bạn thơ, các bạn đọc và những nhà thơ mà tôi yêu mến trên chính nơi tôi được sinh ra và lớn lên, dải đất hình chữ S mang tên Việt Nam trong một ngày không xa. Huế bên dòng Hương Giang là nơi đầu tiên, tôi muốn thực hiện giấc mơ này, đọc thơ cùng Tạp chí Sông Hương và những người bạn thơ đầu tiên, tri kỷ và tâm hữu cùng Như Quỳnh de Prelle.

N.Q.D.P  
(SHSDB34/09-2019)