.jpg)
.jpg)
.jpg)
Gia đình gốc người Liban, sinh tại Le Caire, Ai Cập (1920), học tiểu học tại quê nhà, trung học tại Paris, lại trở về Le Caire học Trường Đại học Mỹ ngành báo chí, cùng chồng chuyển sang sống tại Liban năm 1942, định cư tại Paris từ năm 1946, nhập quốc tịch Pháp và sống luôn ở đó cho đến khi qua đời (2011), Andrée Chedid đã bắc nhịp cầu nối liền hai nền văn hóa Pháp và Trung Đông bằng những tác phẩm của mình.
“Tôi cảm thấy hạnh phúc được thuộc về thế giới vùng Trung Đông. Tôi thấy nó rung động trong tôi và tôi muốn vinh danh nó khi viết. Về tình cảm, tôi thấy rất gắn bó với Le Caire, thành phố tuổi thanh xuân của tôi. Mỗi lần đến đó, tôi cảm nhận một sự quyến luyến mãnh liệt. Tôi muốn chạm vào đất, đắm mình vào những mùi hương, những ánh sáng, những âm thanh. Điều này rất thực tế. Tuy nhiên, chính nơi đây, tại Paris này, tôi mới cảm thấy thoải mái, tự do. Chẳng làm được gì tử tế nếu cứ bám vào quá khứ. Nhắc đi nhắc lại mãi những căm ghét, thù hận, hoặc thậm chí hạnh phúc đi nữa chỉ khiến ta khó mà yêu thương trong hiện tại. Mẹ tôi là một phụ nữ tuyệt vời. Bà mất năm 97 tuổi. Tôi chưa bao giờ nghe bà nói, vào thời của mẹ người ta làm thế này, vào thời của mẹ chuyện xảy ra thế kia. Chính bà đã gợi cho tôi yêu tự do, yêu cuộc sống.”
Trong những trang viết của mình, Andrée Chedid mô tả con người thành thị và thôn quê của quê hương Ai Cập, với những mối quan hệ của họ, nhắc đến sự tự do mà họ khao khát, những bất công mà họ thường gánh chịu, nói về thân phận của người phụ nữ ở phương Đông, về tình yêu, cuộc sống và cái chết.
Được hỏi về sự khác biệt giữa công việc viết truyện và làm thơ, Andrée Chedid nói rằng tiểu thuyết đòi hỏi nhiều kỷ luật. Cần phải dụng công mỗi ngày, có khi mất đến một, hai năm, phải cố gắng liên tục, không để lạc mất sợi chỉ xuyên suốt cốt truyện. Còn khi làm thơ thì chất liệu xuất hiện nguyên khối, và trong một mối bòng bong như thế, ta có thể đào xới, nhào nặn, gạch bỏ, thật thú vị hơn nhiều. Quả như vậy, Andrée Chedid viết nhiều thể loại, nhưng trước hết bà vẫn là một nhà thơ. Bà đã từng viết tiểu thuyết, truyện ngắn, kịch, nhưng tất cả chỉ là những biến tấu của thơ.
“Thơ ca vẫn mãi là phương cách duy nhất để đối diện với sự mong manh của phận người, với sự bí mật khôn lường của cái chết, là chiếc chìa khóa giải thích một vũ trụ mà bề mặt hiển thị luôn che giấu một thực thể kín đáo khác mà thơ ca có nhiệm vụ giải mã.”
Bắt đầu sáng tác từ năm 18 tuổi, Andrée Chedid đã để lại 17 tiểu thuyết, 7 vở kịch, nhiều truyện ngắn và sách truyện dành cho trẻ em. Riêng về thơ, tác phẩm đầu tiên được xuất bản năm 1949, sau đó cứ hai, ba năm bà lại in một cuốn thơ mới, phần lớn nay đã tuyệt bản. Năm 1987, Nhà xuất bản Flammarion tập hợp tất cả thơ bà viết từ năm 1949 đến 1970 in chung một cuốn lấy tên là Textes pour un poème. Năm 1991 lại in tiếp cuốn Poèmes pour un texte, gồm những bài thơ đã viết trong các năm 1970 đến 1991. Tác phẩm của Andrée Chedid (chủ yếu viết bằng tiếng Pháp tuy bà thông thạo cả tiếng Anh và tiếng Á Rập) đã được dịch ra 15 ngôn ngữ.
Andrée Chedid đã được tặng Giải thưởng Mallarmé (về thơ) năm 1976, Giải Goncourt về truyện ngắn năm 1979 (với tác phẩm Les corps et le temps), giải Goncourt về thơ năm 2002 (về toàn bộ tác phẩm). Năm 2009, bà vinh dự được trao Huân chương Bắc đẩu Bội tinh.
Việt Phương dịch và giới thiệu
ANDRÉE CHEDID
Nhìn tuổi thơ
Đến tận bến bờ cuộc sống
Bạn sẽ mang mãi tuổi thơ
Với ngụ ngôn và nước mắt
Run rẩy, sợ hãi thẫn thờ.
Lần theo dòng đời năm tháng
Tuổi thơ vượt trước bạn luôn
Cản ngăn bước chân bạn tới
Hoặc là vạch lối chỉ đường.
Rất lạ lùng và thần diệu
Con mắt tuổi thơ thần tiên
Từ cội nguồn luôn giam giữ
Vũ trụ của những tia nhìn.
Tình yêu II
Mới mẻ hơn mọi lời nói
Tự do hơn mọi ngôn ngữ
Trần trụi hơn sự lặng thinh
Tình yêu mãi hoài tái sinh.
Bị bắt chước nó tự chỉnh sửa
Bị giả mạo nó tự đứng lên
Bị qua mặt nó nhanh đuổi kịp
Thật diệu kỳ nó tái tạo luôn.
Vào mọi thời đại
Qua mọi biên cương
Tình yêu thuộc về chúng ta
Mãi mãi!
Cuộc đời dịch chuyển
Không một lộ trình
Không một hải hành
Sánh bằng những dịch chuyển của cuộc đời
Chuyển động trong các mạch máu
Tập trung vào hòn đảo trái tim
Di chuyển qua từng lứa tuổi.
Không một cuộc thám hiểm nào
Không một lần khai khoáng nào
Có thể đem ra đọ với sự tuần hoàn của máu
Với những đắp bồi của thân thể
Với những phun trào của linh hồn
Không một độ cao
Không một đỉnh chóp
Có thể chế ngự cái khoảnh khắc
Lúc mà ban phát cho ngươi hình hài
Cuộc đời đã gán cho ngươi sự sống.
Cuộc du hành lạ lùng
Của đời sống
Đã trở thành
Chính ngươi!
Quê tôi ở khắp chốn
Quê tôi ở khắp chốn
Trên mọi miền thế giới
Nó nằm ở phía kia
Nó nằm ở nơi khác.
Quê tôi ở khắp chốn
Giáp ranh vùng phụ cận
Ở nơi chỗ dừng chân
Ở trong từng khoảnh khắc
Ở trong vùng sinh sống
Ở tại chốn ngụ cư
Ở cõi nào xa lắc
Và ngay tại nơi đây.
Sự lẩn trốn của các mùa
Tôi từng yêu em
Trong cơn giông của nhựa
Tôi đang yêu em
Trong bóng tối của năm
Tôi từng yêu em
Trong khu vườn bình minh
Tôi đang yêu em
Lúc tháng ngày tàn tạ
Tôi từng yêu em
Trong vầng dương hối hả
Tôi đang yêu em
Trong bóng chiều bao dung
Tôi từng yêu em
Trong ánh chớp lời nói
Tôi đang yêu em
Trong cửa ngõ ngôn từ
Tôi từng yêu em
Trong cơn bốc đồng mùa xuân
Tôi đang yêu em
Trong sự lẩn trốn của các mùa
Tôi từng yêu em
Ngay trong lòng cuộc sống
Tôi đang yêu em
Tại nơi cổng thời gian.
(Nguồn: www.recoursaupoem.fr - www. toutelapoesie.com)
(TCSH46SDB/09-2022)
