Gợi không khí Tết xưa

Có người bảo, so với các kênh chứa hàng nghìn hình ảnh, câu chữ cho lượng thông tin về cuộc sống hàng ngày, sách là thứ neo lại trong tâm trí ta lâu hơn cả. Nhưng sẽ còn neo lại lâu nữa khi những cuốn sách ấy khơi gợi trong ta những cảm thức về thiên nhiên trời đất, về dòng chảy thời gian và những mối quan hệ giữa người với người. Và cảm thức ấy sẽ càng sâu sắc hơn khi được gợi lên trong không khí của mùa xuân, ngày Tết. Đó là lý do, với nhiều bạn đọc, cuốn Sách Tết Kỷ Hợi 2019 là một ấn phẩm đặc biệt.

Xuất phát từ mong muốn nối dài truyền thống làm sách Tết chưa xa nhưng đã có một thời kỳ gián đoạn, cuốn sách tết này tập hợp các văn nghệ sĩ ở Bắc - Trung - Nam cùng làm sống lại không khí sách xưa. Đó là một nội dung phong phú xoay quanh tám chủ đề: Văn, thơ, nhạc, sử, cổ tích, bình thơ, góc nhìn, vĩ thanh, ví như một cuộc điểm tô tinh hoa sáng tạo các loại hình nghệ thuật của con người. Sự tô điểm ấy nhấn vào những cảm xúc, suy tư, những dấu ấn mang hơi thở của ngày hôm nay, đồng thời cũng lưu luyến nhắc nhớ về các phong tục, hương vị Tết xưa của người Việt.

Không khí xuân hình như rất gần, vị Tết hình như thoang thoảng đâu đây trong những điều giản dị và trang nhã. Ta bắt gặp từ Tết xưa đến Tết nay, từ miền quê đến chốn thị thành với Tết quê của Phan Cung Việt, Ăn tết với người lạ của Nguyễn Thị Thu Huệ, Nhớ một tết xa của Ma Văn Kháng, Ở đâu tết cũng vui của Nguyễn Trí... Ta nhớ cái không khí sum vầy, thổn thức yêu thương trong Tự tình cùng dòng sông của Nguyễn Phan Quế Mai, Dấu vết của ẩn ức của Hoàng Việt Hằng, Phương Nam trái chín của Vân Long… Rồi những nốt nhạc xuân vui vang lên quyện vào cái chất “hùng” của sử xưa, cái chất xưa còn được tiếp nối bằng những câu chuyện cổ tích “kể lại”…

Nhưng trước khi chìm sâu vào những câu chữ và giai điệu, tranh minh hoạ có vẻ mới là thứ đánh thức giác quan của độc giả. Những cái tên đã rất quen thuộc như Thành Chương, Lương Xuân Đoàn, Đỗ Hoàng Tường, Tạ Huy Long, Kim Duẩn… tạo nên không gian giao thoa các phong cách hội họa. Tranh của Đặng Thu An minh họa cho truyện Về phủ chiều cuối năm (tác giả Trần Thùy Mai), tranh của Kim Duẩn minh họa bản nhạc Chúc mừng năm mới của nhạc sĩ Nguyễn Vĩnh Tiến, tranh của Ấm Chè minh họa Cái Tết đặc biệt trong lịch sử - cành đào và khói súng (tác giả Dũng Phan)… Tất cả hoàn toàn có thể tách ra như một tác phẩm nghệ thuật độc lập, một thứ ngôn ngữ không lời tạo bởi màu sắc và đường nét đủ sức cuốn người ta về với truyền thống dân tộc.

Trân quý văn chương nghệ thuật

Lịch sử xuất bản đương đại còn ghi nhận những cuốn sách Tết trong những cái Tết chưa xa. Lùi lại quá khứ, vào những ngày này cách đây hơn 90 năm, Sách Xem Tết năm Mậu Thìn 1928 của Tân Dân Thư Quán đã mở lối tiên phong cho thể loại này. Với nội dung chủ yếu có hai mảng văn hài đàm và thơ vui, chấp bút bởi nhiều tên tuổi nổi tiếng làng văn, sách mang lại cho độc giả những tiếng cười sảng khoái, những câu chuyện lời thơ giải trí nhẹ nhàng dí dỏm ngày đầu năm. Do vậy, sách Tết ngày càng được ưa chuộng. Nhà nhà từ Bắc chí Nam đua nhau làm sách. Cảm giác lật giở từng trang, thư thái hít hà mùi giấy mực, say với cái thú văn chương tao nhã đã trở thành cái lệ, cái thú đầu năm với nhiều người. Bởi vì khí xuân làm cho người ta mở lòng trân quý chữ nghĩa, hay bởi vì chữ nghĩa làm người ta yêu thêm sắc xuân nồng nàn.

Ấy thế, từ sau năm 1958, sách Tết không còn nữa. Những tập sách mỏng khiêm nhường cũng như gốc mai, cành đào, bánh chưng, củ kiệu đã từng quen thuộc, dung dị bỗng vắng bẵng đi, khiến cho cái Tết chưa tròn, như người ta vẫn nôm na “có cái gì thiêu thiếu”. Khoảng trống tinh thần, niềm bâng khuâng, tiếc nhớ cứ thế dài dặc mấy mươi năm. Có lẽ bởi thế, Sách Tết Kỷ Hợi 2019 được nhiều người ví như món quà nhỏ cho ngày xuân thêm trọn vẹn. Sách có thể không phải để đọc ngay mà là một thứ cho đủ lệ bộ tựa như mâm ngũ quả ngày Tết. Mang một cuốn về nhà, có khi cũng là một sự chuẩn bị giống như thời xưa, cuộc sống khốn khó, thức gì ngon nhất, quý nhất đều trở thành “của để dành” cho Tết.

Nhưng ngẫm kỹ hơn một chút, ta còn đọc vị được điều gì khác nữa, giữa từng lớp tái hiện lại không khí của ngày Tết, ngày xuân trong quá khứ và hiện tại, ở các miền đất nước, trên đất liền và nơi biển xa… Một điều gì đằng sau những hoài niệm và cảm xúc tươi mới của các nhà văn, nhà thơ, nhạc sĩ, họa sĩ. Đó có thể là một tâm hồn Việt phản chiếu qua những tấm kính vạn hoa của nghệ thuật, để mở ra những liên tưởng tinh tế từ cuộc sống. Như âm hưởng của bài hát như lời ru thuở nào, như sức sống hiện đại thảng trong hơi thở dân gian của tranh Đông Hồ, như từng dòng tự sự, không khí trầm hùng của quá khứ, cả sự khúc chiết mà nhẹ nhàng hay chút thầm kín lãng mạn ẩn sâu trong văn chương…

Có lẽ sẽ nhiều người chung cảm xúc với hoạ sĩ Lương Xuân Đoàn, khi góp mặt trong Sách Tết và hồi tưởng ký ức xưa. Rằng bởi sau một vòng lục thập hoa giáp, trong một bối cảnh xã hội tưởng rằng văn hóa đọc sẽ chìm khuất, cuốn sách đã gieo một cái gì háo hức về trở lại nét đẹp Tết xưa.

Theo Hải Đường - ĐBND