Có thể nói, ông viết văn với tâm thế làm việc của một người đi đãi vàng, đào đá quý, làm đồ tể, đốt than, chạy xe ôm… ngày nào.

Hiện tượng kiểu Mạc Can, Ngô Phan Lưu

Giới cầm bút Việt Nam khá lạ khi thỉnh thoảng nổi lên một hiện tượng kiểu như “nhà văn từ trên trời rơi xuống” Mạc Can. Ai cũng biết Mạc Can là diễn viên, chuyên đi diễn ảo thuật hài cho con nít xem hoặc đóng các vai phụ trên phim. Bỗng dưng, Mạc Can xuất hiện với vai trò tác giả Tấm ván phóng dao được nhiều người tìm đọc.

Sau Mạc can một chút, lão nông Ngô Phan Lưu ở đâu tự nhiên xuất hiện trên văn đàn khi đoạt giải Nhất cuộc thi truyện ngắn báo Văn nghệ vào năm 2007 với hai truyện ngắn Buổi sáng biến mất và Cơm chiều, trở thành sự kiện của giới cầm bút. Cả Mạc Can và Ngô Phan Lưu sau đó viết rất nhiều sách được giới xuất bản săn đón.
 

Nguyễn Trí cũng như Mạc Can, Ngô Phan Lưu, ông chào làng văn khá bất ngờ với lý lịch trích ngang: “Sinh năm 1956 tại Bình Định, nguyên quán Quảng Bình. Đã từng sinh sống qua các nghề: nấu rượu, nhảy tàu, làm đồ tể, làm công nhân, đi tìm vàng, khai thác đá quý, chạy xe ôm... và giờ viết văn ở nhà với vợ”.

Nếu xét “lý lịch” này, thì Nguyễn Trí có học hành gì, kiểu như Mạc Can sống đời phiêu bạt trên ghe hát, Ngô Phan Lưu làm ruộng…, mà đòi thành văn nhân? Ấy nhưng, các ông học rất nhiều từ trải nghiệm cuộc đời của chính mình. Và quan trọng là Ngô Phan Lưu, Nguyễn Trí được thừa hưởng nền giáo dục từ gia đình cộng với sự tự học qua đọc sách.

Nguyễn Trí cho biết, gia đình tôi trước 1975 làm công chức tại miền Nam, tôi được ba má cho đọc sách các loại và đến trường học đến lớp 10. Sau 1975, như nhiều gia đình khác, tôi như “phượng hoàng gãy cánh” trở thành con gà đi bươi móc kiếm ăn. Nhưng nhờ thế, những gì tôi trải qua đã giúp tôi có chất liệu để viết văn như hôm nay.

Viết văn để sống, thế thôi

Năm 2012, Nguyễn Trí ở nhà phụ vợ bán tạp hóa vì lớn tuổi không ai thuê làm việc nặng. Buồn tay buồn chân ông viết những gì đã trải qua trên mấy trang giấy học trò. Một lần đi nhà sách, Nguyễn Trí hóng chuyện khi có hai người đang bàn về sự nổi tiếng của nhà văn Mạc Can. Những người này nói, nhờ nhà văn Hồ Anh Thái lăng-xê nên ông Mạc Can mới “lên đời” như vậy. Nguyễn Trí xin địa chỉ mail của Hồ Anh Thái và gửi hú họa xem thế nào.

Không ngờ, Hồ Anh Thái đã làm “bà đỡ” cho Nguyễn Trí in được 4 truyện trên báo trong một tháng. Truyện đầu tiên có tên Tình cho không được Hồ Anh Thái sửa lại thành Nín lặng khóc khiến Nguyễn Trí vui sướng đến độ khóc… âm thầm.

Nguyễn Trí hay tự xưng mình là “Trí khùng”, và ông đã “khùng thật” khi hay tin đoạt giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam. “Trí khùng”, nhớ: “Tôi từng lượm được đá quý ở trong hầm bán 6 ngàn USD, từng đãi được vàng nặng cả lượng… Với người đi đào đá quý hoặc đãi vàng, được như thế là trúng mánh. Nhưng sự sung sướng đó không bằng khi hay tin tôi đoạt giải văn chương. Tôi có cái xe máy Tàu càng rồ ga càng chạy… chậm, tôi dùng nó chạy loanh quanh 3 ngày để thỏa cái sự sung sướng điên khùng ấy”.

Khác với nhiều người cầm bút đã tự nhận lãnh cho mình quá nhiều nhiệm vụ to lớn để cải tạo… nhân loại, Nguyễn Trí nói ông “viết văn để sống, thế thôi”. Có lần, ông rao bán sách của mình: “Mua sách của Trí khùng, bạn không cần phải chuyển tiền trước. Cho địa chỉ và mua cuốn nào bạn sẽ được chuyển đến tận tay. Đọc xong nếu thất vọng bạn chuyển trả lại. Cước bưu điện dĩ nhiên là Trí khùng chịu”.

Hỏi “Trí khùng”, bán sách để lái sách họ lo, anh bán chi cho mệt? Trí khùng nói: “Tui cần bán sách để nuôi bà vợ bị bệnh…”. Đúng là, Nguyễn Trí viết văn để sống như khi đãi vàng, đào đá quý… thế thôi!

Theo Trạc Tuyền - TTVH