Tỏa sáng văn chương Việt

Không hẹn mà gặp, cùng lúc văn đàn Việt Nam đón nhận nhiều tin vui, đó là nhiều giải thưởng văn chương đã gọi tên các nhà văn Việt Nam. Cụ thể, trung tuần tháng 11/2018, nhà văn Bảo Ninh nhận được Giải thưởng Văn học châu Á tại Hàn Quốc với tiểu thuyết “Nỗi buồn chiến tranh”. Trước đó, cuốn tiểu thuyết “Nỗi buồn chiến tranh” của Bảo Ninh đã được dịch sang tiếng Hàn bởi dịch giả Ha Jae Hong, phát hành bởi NXB Asia.

Giải thưởng Văn học châu Á (Asian Literature Award) nằm trong khuôn khổ Liên hoan Văn học châu Á do Trung tâm Văn hóa châu Á tại Hàn Quốc tổ chức. Đây là tổ chức trực thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao, Du lịch Hàn Quốc được thành lập từ năm 2015 nhằm trao đổi văn hóa, nghệ thuật quốc tế.

Trước đó, hôm 13/10, nhà văn Nguyễn Ngọc Tư với tập truyện “Cánh đồng bất tận” (bản tiếng Đức) cũng chính thức được vinh danh với giải thưởng LiBeraturpreis 2018 của Đức, trong lễ trao giải tổ chức ở Hội chợ sách Frankfurt 2018. Literaturpreis là giải thưởng được thành lập 30 năm qua, dành cho các tác giả nữ đến từ châu Á, Phi, Mỹ Latin, Thế giới Ả Rập và vùng Caribe.

Giải thưởng do Hội Văn hóa Kitprom và Hội sách Frankfurt phối hợp tổ chức, và thành viên ban giám khảo là các nhà văn, phê bình văn học Đức. Một số tác giả từng nhận được giải này như: Madeleide Thien (Cambodia), Laksmi Pamuntjak (Indonesia), Fariba Vafi (Iran)... Được biết, tập truyện “Cánh đồng bất tận” phát hành tại Đức vào tháng 7-2017, được nhóm dịch giả chuyển ngữ với tựa đề “Endlose Felder”.

Một tên tuổi khác của văn chương Việt cũng được gọi tên, đó là nhà văn Nguyễn Quang Thiều khi ông nhận Giải thưởng văn học Hàn Quốc Changwon KC international literary Prize (tạm dịch: Giải thưởng văn học quốc tế Hàn Quốc Changwon) năm 2018. Đây là giải thưởng được trao cho những nhà văn có độ tuổi 50 – 65 với những cống hiến, đóng góp sáng tạo văn học nghệ thuật không chỉ trong nước mà còn ngoài nước. Ngoài tác phẩm được dịch sang tiếng Hàn thì tác giả dự giải cũng phải có tác phẩm được dịch sang tiếng Anh.

Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều được coi là một trong những người đầu tiên đưa văn học xứ sở Kim chi đến Việt Nam với việc giới thiệu 5 tác giả Hàn Quốc. Hiện nhà thơ Nguyễn Quang Thiều là Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Á-Phi, Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, Giám đốc NXB Hội Nhà văn Việt Nam…

Được vinh danh tại các giải thưởng văn chương quốc tế là niềm đáng tự hào. Nhưng cũng có ý kiến cho rằng, giá như đó là những tác phẩm mới thì điều đó trở nên ý nghĩa hơn đối với văn chương Việt. Bởi lẽ, những “Nỗi buồn chiến tranh” hay “Cánh đồng bất tận” đều là những tác phẩm đã nổi tiếng, từng gặt hái những giải thưởng trong và ngoài nước. 

Trong khi đó, nhìn vào đời sống văn chương trong nước năm 2018 vẫn khá bình lặng. Dù nhiều nhà văn vẫn đều đặn ra sách, thậm chí như nhà văn Nguyễn Nhật Ánh mới ra mắt tập “Cảm ơn người lớn” với số lượng kỷ lục 150.000 bản, song vẫn chưa thấy những tác phẩm đỉnh cao.

Ngay cả trong cuộc thi Văn học tuổi 20 lần thứ 6 vừa công bố giải thưởng cũng không tìm ra tác phẩm xứng đáng để trao giải nhất. Xin nhắc lại, đây là cuộc thi được phát động từ tháng 12/2015. Sau gần 3 năm, ban tổ chức đã nhận được 458 tác phẩm, với 347 truyện dài và 111 tập truyện ngắn. Trong đó không chỉ nhận được sự tham gia nhiệt tình từ rất nhiều tác giả trẻ trong nước, mà còn đón nhận lượng lớn tác phẩm dự thi gửi về từ các quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, Pháp, Úc, Tây Ban Nha...

Phim Việt tìm đường ra biển lớn

Ở lĩnh vực điện ảnh, năm 2018 cũng chứng kiến cuộc vật lộn để tìm kiếm lối đi ra với thế giới của nhiều nhà sản xuất, đạo diễn. Trong đó không thể không nhắc tới những bộ phim góp phần tôn vinh văn hóa Việt như “Song lang”, Cô Ba Sài Gòn”… 

Năm qua, bộ phim “Cô ba Sài Gòn” (Trần Bửu Lộc - Kay Nguyễn đạo diễn, Ngô Thanh Vân sản xuất)- từng gặt hái nhiều thành công trong nước như giải Cánh diều vàng hạng mục Phim truyện điện ảnh xuất sắc nhất và giải thưởng của ban giám khảo tại LHP Việt Nam lần thứ 20- đã được Cục Điện ảnh chính thức lựa chọn trở thành đại diện duy nhất để tham gia tranh cử tại hạng mục “Phim nói tiếng nước ngoài hay nhất” tại Oscar lần thứ 91 của Viện Hàn lâm Khoa học Điện ảnh ở Mỹ.

Tiếp đó, bộ phim “Song lang” - dù doanh thu tại thị trường trong nước không như mong đợi nhưng đã có mặt ở LHP lớn nhất Châu Á - Tokyo International Film Fesstival lần thứ 31, diễn ra từ ngày 25/10 đến 3/11. Trong 10 ngày đến Tokyo và tham dự LHP quốc tế Tokyo, đạo diễn “Song lang” là Leon Quang Lê và các diễn viên trong đoàn phim đã có các buổi giao lưu trò chuyện với khán giả xem phim, tham dự các buổi gặp gỡ đồng nghiệp Nhật Bản, châu Á và quốc tế.

Cảnh trong phim “Song lang”.

Đặc biệt, niềm vui đã đến khi Liên Bỉnh Phát với vai Dũng Thiên lôi trong “Song lang” đã được trao giải Đá quý (Tokyo Gemstone) tại LHP quốc tế Tokyo. Chia sẻ với giới truyền thông, Liên Bỉnh Phát nói: “Tôi rất vui và vinh dự khi lần đầu tiên tham dự một liên hoan phim quốc tế lại được một giải thưởng cá nhân như vậy. Điều này tạo động lực rất lớn cho tôi tiếp tục theo đuổi sự nghiệp diễn viên”.  

Một phim khác cũng được ra rạp tại Mỹ đó là “Hai Phượng” của nhà sản xuất Ngô Thanh Vân. Theo đó, trong khuôn khổ American Film Market (Chợ phim tại Mỹ), Arclight Film - công ty đại diện của “Hai Phượng” tại Mỹ đã chính thức ký kết với Well Go USA Entertainment để bán bản quyền chiếu phim tại các hệ thống rạp chiếu ở Mỹ.

Well Go USA là hãng phát hành nội dung hàng đầu, bao gồm các phim hành động, thể loại độc lập tốt nhất từ Mỹ và khắp thế giới như: Bắc Mỹ, Mỹ Latinh, châu Á và châu Âu. Việc đưa phim Việt vượt ra khỏi phạm vi lãnh thổ cũng giúp cho bạn bè quốc tế biết nhiều hơn về bối cảnh tại Việt Nam sử dụng trong việc sản xuất phim điện ảnh, và làm nổi bật về tinh thần, sự mạnh mẽ của hình tượng người phụ nữ Việt Nam. Với tên tiếng Anh là “Furie”, Hai Phượng được kỳ vọng sẽ khẳng định được vị thế và chất lượng của phim Việt đương đại trước đông đảo bạn bè quốc tế. 

Theo nhà sản xuất, diễn viên Ngô Thanh Vân, khán giả quốc tế cũng say mê, cũng yêu thích những giá trị văn hóa Việt như chính người Việt vậy. Bởi đó là chiếc cầu nối quá khứ với thực tại, nối những điều bình dị nhất với những điều tinh tế nhất. Và hơn hết, điện ảnh cũng là con đường ngắn nhất để giới thiệu bản sắc dân tộc với bạn bè thế giới.

Tranh lụa “Mẹ con” của họa sĩ Nguyễn Thụ.

Mảng màu sáng tối

Nếu văn chương, điện ảnh chứng kiến những cuộc chinh phục thì mỹ thuật Việt chứng kiến những cuộc trở về của nhiều tác phẩm hội họa của các họa sĩ danh tiếng. Đó là cuộc trở về của gần 500 tác phẩm hội họa của một số họa sĩ nổi tiếng của Việt Nam đã được Tập đoàn Thái Bình Dương mua từ nhà sưu tập nước ngoài để đưa về trưng bày tại Việt Nam.

Trong đó có một số tác phẩm thuộc hai bộ tứ “Trí - Lân - Vân - Cẩn” và “Nghiêm - Liên - Sáng - Phái”, và của một số họa sĩ Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương như Nguyễn Trọng Hợp, Dương Hướng Minh, Mai Văn Hiến, Mai Văn Nam, Tôn Đức Lượng, Văn Giáo, Văn Bình, Nguyễn Văn Thiện, Phan Thông, Thái Hà, Quang Phòng… và các họa sĩ kháng chiến như Nguyễn Thụ, Mai Long…

Có thể kể đến một số tác phẩm tiêu biểu như: “Phong cảnh”, “Trừu tượng” của Nguyễn Gia Trí; “Tiên cưỡi Rồng”, “Điệu múa cổ” của Nguyễn Tư Nghiêm, “Chân dung Kiều Chinh” của Dương Bích Liên, “Chùa Thầy” của Nguyễn Sáng, “Chân dung Lâm cà phê” của Bùi Xuân Phái, “Tình Mẫu tử” của Lê Phổ, “Phong cảnh mưa” của Nguyễn Thụ…  

Bên cạnh đó, lần đầu tiên, những bức tranh quý của họa sĩ Lê Thị Lựu  cũng đã chính thức “hồi cố hương” khiến giới mỹ thuật đặc biệt quan tâm. Không chỉ là nữ họa sĩ xuất sắc của Trường Mỹ thuật Đông Dương, là nữ họa sĩ đầu tiên của mỹ thuật Việt Nam đương đại, họa sĩ Lê Thị Lựu còn có nhiều công lao trong việc giảng dạy hội họa, đóng góp nhiều tác phẩm có giá trị cho di sản mỹ thuật Việt Nam. Từ Pháp, 29 tác phẩm của bà đã trở về cố hương, theo di nguyện của gia đình. 

Tuy nhiên, mỹ thuật Việt Nam 2018 cũng vẫn chứng kiến một câu chuyện “đen tối” làm xấu xí hình ảnh của hội họa. Đó là nạn tranh giả vẫn hoành hành. Câu chuyện một bức tranh bị tố là tranh giả xuất hiện ở phiên đấu giá số 15 của nhà đấu giá Chọn hồi tháng 7 đã dấy lên nghi ngại về vấn đề thẩm định mỹ thuật. Điều này cho thấy không chỉ hoạt động như một thế giới ngầm, tranh giả đã công khai trên sàn đấu giá. Vì thế, có ý kiến cho rằng, sàn đấu giá đang là “cửa sáng” cho tranh giả không phải là không có những lý do.

Trước vấn nạn này, cuối năm 2018 người ta cũng chứng kiến động thái Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm (Bộ VHTTDL) ra mắt Trung tâm Giám định và Triển lãm tác phẩm mỹ thuật, nhiếp ảnh. Với một đội ngũ gồm các họa sĩ, nhà nghiên cứu uy tín như họa sĩ Lương Xuân Đoàn, họa sĩ Thành Chương, nhà nghiên cứu mỹ thuật Phan Cẩm Thượng, nhà điêu khắc Vương Học Báo, nhà điêu khắc Lê Lạng Lương, nghệ sĩ nhiếp ảnh Vũ Quốc Khánh… kết hợp với sự tham gia của nhiều chuyên gia và hệ thống máy móc hiện đại từ Viện Khoa học hình sự (Bộ Công an), Trung tâm này ra đời với hi vọng chấm dứt tình trạng thật- giả lẫn lộn khiến cho uy tín của thị trường mỹ thuật, nhiếp ảnh bị ảnh hưởng nghiêm trọng. 

Theo Mai Hoàng - Đại Đoàn Kết