Truyện ngắn đối với những tác giả trẻ, mới viết văn, nhiều người tự khám phá mình, bao giờ cũng qua một thử thách. Không phải là ý tưởng, không phải là “vấn đề”, không phải là cốt truyện hay những lý thuyết đã được các nhà văn, nhà lý  luận phê bình, các nhà cao thủ “truyện ngắn học” rút ra  “kinh nghiệm” như là một lý thuyết.  Nó  được bắt đầu không có một định hướng nào rõ rệt. Cái chữ đầu tiên, câu đầu tiên của thiên truyện chưa biết sẽ ra sao, thế nào, chính là bàn tay dẫn dắt vô hình  nhưng rất rõ ràng đưa tác giả vào một không gian đầy phấn khích, sau này ta gọi đó là  không khí của truyện. Người viết chìm ngập vào trong không khí ấy, vừa quyến rũ dễ dàng và háo hức, khiến nhân vật được hiện ra, câu chuyện dần dần được hình thành, ý tưởng càng rõ nét. Bao nhiêu suy nghĩ vật vã lâu nay còn mơ hồ, bây giờ có dịp, nó nhập vào con chữ như có ma có thần, khiến  người viết không tự  tiết chế được “cơn say” để cho ngòi bút dẫn dắt đến câu cuối cùng, chữ cuối cùng, bất ngờ chính nó tự nhiên sững lại: Hết chuyện, hết truyện!

Nó đến, nó đi bất ngờ, để lại người viết ngồi đó trống rỗng, hay nằm vật ra đó như một gã mất của, thiếu tự tin, ngơ ngẩn lần mò, rờ rẫm, xoay sở,  rồi đọc đi đọc lại, tự thấy sướng rơn, tự thấy muốn chia sẻ ngay lập tức với ai đó, với tòa báo tâm đắc nhất… Khoảnh khắc ấy trở nên háo hức, bao nhiêu mong mỏi đến khi cầm tờ báo mới trên tay. Cũng cái chữ ấy, câu ấy nhưng đây là chữ in nhé. Truyện của mình đã và đang đến tay hàng trăm hàng nghìn người đọc, hàng trăm hàng nghìn người chia sẻ với vui buồn của mình... 

Thời gian cứ trôi, truyện hay, truyện dở, cứ tự nó sống, tự nó còn lại hay biến mất ngoài ý muốn của tác giả. Mấy chục năm trước các cụ nhà văn, viết xong cái truyện hay bài thơ, phải lần mò đi bộ, khăn gói quả mướp cả tháng trời mới đến được nhà bạn để chia sẻ. Bây giờ thời đại "bốn chấm không", chỉ vài thao tác bàn phím là đến ngay trước mặt bạn mình.  Đọc  hay không đọc cũng “like” cái đã rồi đa số vùi vào quên lãng vô tăm tích…

Tôi đọc tập truyện ngắn đầu tay “Giá của đàn bà” với cái tên tác giả mới toanh đối với tôi: Dương Hương. Không háo hức vì chưa hoặc không được ai mách bảo giới thiệu. Chỉ là thích đọc một cái gì mới, một tác giả mới để nạp năng lượng. Năm mươi phần trăm hên xui may rủi. Hay hay, thích theo ý mình thì đọc tiếp mà không thì cũng “like” một cái cho vui vẻ.

Lần đọc này là tôi gặp may. May đầu tiên là thấy tác giả không lụy đề tài, không vì ông “vấn đề” này nọ. Tác giả là người trong cuộc, hình như là người quãng thời gian bắt đầu của @ vì các truyện đều nói về cuộc sống, lối sinh hoạt thời đã có internet, đã có điện thoại di động, chuyện người bên này trái đất nói với người bên kia trái đất. Thời gian không gian được khoa học kỹ thuật kéo lại gần nhau.

Tôi nhận ra cách dựng truyện tự nhiên ở “Chăn trâu nhớ chăn đồng xa”. Tác giả đã vượt qua được lối viết, lối kể chuyện thông thường mà khá tinh tế, khá hóm hỉnh mỗi khi gặp các tình huống truyện éo le giữa cách ứng xử khôn khéo hay không khôn khéo, giữa bà mẹ chồng với cô con dâu đời mới. “Hương mùi” là truyện ngắn viết về một  cuộc hôn nhân mới chả ra mới cũ chả ra cũ, người đọc đứng về phía nào đây?  Một nồi nước lá gội đầu thơm phức và những ve dầu gội  tí xíu thơm ngây ngất? Thực ra hai thứ ấy chả tội tình gì, mỗi thứ gợi một ký ức chưa xa. Người đứng giữa là Quân, người con trai yêu của mẹ và người chồng bận rộn của cô vợ cũng bận rộn không kém. Thêm vào cuộc sống  gia đình có cô Osin nền nã, hiền lành, thật thà dễ thương… Cái kết truyện, khi sắp đến giao thừa, Quân đi trên hè đường về nhà, con đường ven sông, mải nghĩ vẩn vơ, thụt chân vào một vũng nước đúng lúc chiếc xe máy thời trang lướt qua. Chiếc xe gần tới mức anh nhìn rõ cả những lọn tóc vàng hoe của cô gái tung lên trong gió. Eo thon, tóc xõa , giống Nguyệt quá.  Nhưng cũng phút giây ấy, anh nhận ra đó không phải vợ mình bởi chính mùi hương dịu dàng, thoang thoảng kia. Anh nhớ, Nguyệt  thường dùng một loại dầu ngoại đặc biệt có mùi hương hăng hắc…

Thêm một số truyện nữa viết về những người điều dưỡng, chăm sóc sức khỏe cho các cụ già người Đức. Số phận những người tìm mọi cách sang được các nước châu Âu làm ăn ngõ hầu được đổi đời: “Hẹn gặp lại ngày mai”, “Tóc của tuyết”  là những truyện ngắn đặc sắc, không quá tay tô màu cho đời sống cao sang của người châu Âu, nhưng cũng không quá  chăm chú mô tả sự thiếu hụt văn hóa, nhất là văn hóa ứng xử của người Việt đối với họ. Tác giả khá khéo léo dựng được sự năng nổ thái quá của một ông già người Đức nồng nhiệt chăm sóc cho cô điều dưỡng viên mỗi lần cô đến thay băng cho bà vợ của ông. Họ là  những người tử tế. Và… cái chết đột ngột của của ông ta rồi kế đến là sự ra đi không một lời nhắn nhủ,  trăng trối của bà vợ - bệnh nhân mà cô chăm sóc hàng ngày, đã biến cô bỗng chốc trở thành một kẻ đầy suy tư, trăn trở. Cô trăn trở về ngày mai, về sự mong manh, ngắn ngủi, vô thường của đời người, để rồi tự biết phải hối hả, trân trọng từng phút giây sống quý giá của ngày hôm nay… Một chút phác  họa, một khoảnh khắc liếc qua mà ta đọc được “mùi vị” của nhân vật.

Tôi đã nhiều lần nói tới cái sự nghiêm trọng hóa khi cầm bút viết văn của văn học đương đại Việt Nam. Truyện ngắn phải thế này, tiểu thuyết phải thế kia. Thơ hiện đại không nhất thiết phải có vần, có tứ như thơ truyền thống. Truyện ngắn phải có cốt truyện, có nhân vật… vân vân... Vì quá nghiêm trọng hóa phải thế này, thế nọ, phải có chức năng này kia mà quên mất cái chất khôi hài, hóm hỉnh đặc trưng của văn học dân gian Việt. 

Không có chất  hóm, chất hài tinh tế ấy nên ta đọc mới thấy nó cứng, nó khô đấy ạ.

Tác giả Dương Hương cũng may, tôi thấy chị đã viết tự do, không tự gò mình vào thể loại, không ép mình theo chức năng, nhưng cái chất khôi hài của chị, tôi đọc thấy nó lấp ló đâu đó, tạo nên giọng văn không bị công thức.

Theo Trung Trung Đỉnh - NDĐT