1.

Đêm Cần Giuộc.

Chuột Cống co ro trú ẩn nơi gò đất tha ma mộ địa. Ngoài trời, trăng tháng Chạp nhả sương tăm tăm mù mặt nước sông và đâu đó, tiếng ai văng vẳng hát câu đồng dao:

Buồn nào hơn buồn xa xứ
Trăm thứ nhớ, trăm thứ vương, trăm thứ thương, trăm thứ tội...
Người ơi! Em xin hỏi:
Bao giờ người trở lại quê xưa?

Chạnh lòng, Chuột Cống tặc lưỡi, thở dài - cái thở dài ly hương!

Thêm lần nữa, Tết trôi qua... Thêm lần nữa, nó luân lạc xứ người. Bồi hồi - hình như có chút gì đó, ngậm ngùi. Nó hồi tưởng:  

Chuột Cống sinh ra ở chốn kinh kỳ - cái kinh kỳ một thời rực rỡ: Hòn ngọc Viễn Đông!

Quê hương Chuột Cống từng từng lớp lớp nhà cao cửa rộng, tràn ngập ánh đèn đường đêm phố phường... Và kỹ năng sống của nó là đào đất xây thành hang ổ làm sở hữu riêng chẳng chung chạ cùng ai. Song, việc chiếm hữu đất xây hang ổ thì nó hoàn toàn không lạm dụng và tham lam, vì nó muốn con - cháu - chắt của nó phải biết sống bằng kỹ năng chớ không lệ thuộc sống vào bản năng. Chuột Cống điêu luyện khi di chuyển, như đi, chạy bằng bốn chân; đào hang, leo tường trèo vách và nhảy cả hai chân; bơi qua sông rạch, trượt cầu thang hoặc đu dây những lúc gặp phải cảnh ngộ bất trắc. Nơi chốn quê nhà, ở đất địa cũ, Chuột Cống thường dùng gan bàn chân để đi lại, hoặc đi bằng bàn tay; chân tay nó, móng vuốt dài và chắc khỏe dùng đào hang ổ và cũng là vũ khí chống quân thù xâm lược, bảo vệ lãnh thổ. Chuột Cống, không giấu giếm mà luôn minh định dứt khoát ranh giới lãnh thổ của mình đối với các chủng loài chuột khác.

- Đại ca! Lãnh thổ của Đại ca từ đâu tới đâu vậy?

Chuột Mái Nhà mạnh dạn hỏi.

- Cái thằng Chuột Mái Nhà này, ngu vô số kể. Lãnh thổ của Đại ca từ đây chạy mút chỉ⁽¹⁾ qua bên kia đường chợ Bình Tây chớ tới đâu mà hỏi với han!

Thình lình ngứa miệng, Chuột Nâu đía vô chuyện.

Sài Gòn se sắt lạnh trong cái nồng nàn ấm, nắng phương Nam.

Chuột Cống liếm mép, nhìn bầu trời xanh, và chậm rãi nói rõ chiều kích ranh giới lãnh thổ thuộc về nó là một trăm mét bán kính, tính từ chỗ hang. Dẫu rằng nó có tham nhưng không vì tham mà nó lạm chiếm cưỡng đoạt lãnh địa của các loài chuột khác giống.

- Đại ca! Không hiểu sao hồi này, chuột nhà ta, nhất là Chuột Nâu, ngày càng đông và đông đến đỗi muốn tràn ngập cả Sài Gòn.

Chuột Mái Nhà thắc mắc và nói có vẻ báo động.

Cười ngất, Chuột Cống buông lời:

- Dễ hiểu thôi!

- Dễ hiểu là dễ hiểu sao, Đại ca?

Ngứa tai, Chuột Nâu hỏi miết tới.

- Người đông thì chuột nhiều. Đó là lẽ tất nhiên để loài gặm nhấm của ta sanh sôi trong điều kiện có nhiều yếu tố địa lợi, nhân hòa, và chưa kể thuận thiên thời.

Rồi Chuột Cống nói tiếp:

- Sài Gón thôi chiến tranh, Sài Gòn sau ngày mở cửa đón du khách bốn phương tụ về; người nhập cư ồ ạt tìm sống nơi “đất lành chim đậu” và người tại chỗ tăng sanh đẻ rất nhanh, nhanh đến chóng mặt.

Chuột Cống nói chắc cứng:

- Về sanh đẻ, người tại chỗ nếu có thua thì chỉ thua loài chuột chúng ta!

Nghe Chuột Cống kiến giải, Chuột Nâu và Chuột Mái Nhà ngẫm nghĩ: “Người đến và ở đông đúc đã tạo ra hằng hà sa số thức ăn, thức uống dư thừa giúp loài chuột sống. Đó là cái ăn, còn cái ở?” Như có “thần giao cách cảm”, đột nhiên Chuột Cống nói phong long:

- Chẳng rõ trời hay người cho chuột ta có cái ăn ngon, và cũng cho luôn cái ở rất đàng hoàng, tươm tất.

Chuột Nâu nói theo:

- Lâu đài, dinh thự lẫn nhà cao chọc trời... Sài Gòn xây trên nền kiến trúc từ thời La Mã cổ đại tới thời hiện đại và hậu hiện đại đã tạo ra không gian ngầm rất thích hợp và đắc địa để loài chuột ta sanh sống.

Chuột Mái Nhà, cảm nhận những điều vừa nghe đại ca Chuột Cống và Chuột Nâu nói nó có cái gì đó chưa thật được ổn lắm. Bởi, góc nhìn sự việc xuất phát từ tập tính, lối sống của mỗi nòi chuột chẳng giống nhau. Ví như, Chuột Cống thích làm hang dưới đất - mà phải là dưới đất cặp theo chân từng nhà. Vợ chồng son, hang ngắn hẹp và tới lúc con bầy cháu đống thì hang nới rộng phình to. Chuột Cống chọn ở cận kề kẻ giàu có, Khu Công nghiệp hoặc Công viên. Hiểu ra, chẳng phải Chuột Cống “tham phú phụ bần” mà là, vì Chuột Cống cần nguồn thức ăn dồi dào, thức uống thừa thải⁽²⁾ để nuôi thân mỗi ngày. Điều quan trọng, Chuột Cống cần nước như người cần không khí. Mất nước, Chuột Cống chết! Với Chuột Nâu, nó làm hang phía ngoài tường nhà, có khi ngoài hiên hoặc dưới những vỉa hè. Người đời ghét, tìm diệt Chuộc Nâu vì nó là kẻ chuyên đào bới... Ngẫm lại, Chuột Mái Nhà nghĩ: người Sài Gòn gọi nó là Chuột Đen, có lẽ vì thân lông màu xám đen tới đen, bụng xám vàng tới xám; mũi nhọn, tai rộng, đuôi dài chạm tới mũi và nó khoái ở mái hiên, tầng áp mái hoặc trên mái nhà và trong điều kiện nào đó, nó cũng có thể ở trên cây hay ở chỗ cao nhất của căn nhà, nên người ta gọi nó là Chuột Mái Nhà chăng? Hơn nữa, nó rất ưa thích thức ăn từ rau củ, các loại trái cây, các loại hạt... Thiên hạ thường gọi đùa: Chuột Mái Nhà là chuột ăn chay hay chuột ăn kiêng!

Chiều xô dãy phố rớt bóng xuống mặt đường.

Lý thú, Chuột Mái Nhà mỉm cười, khẳng định dứt khoát: “Chuột háo ăn ham uống nhưng chưa bao giờ vì ham uống háo ăn mà chuột bôi mặt cướp giật, cắn xé nhau và cũng chưa bao giờ, sát hại đồng loại, diệt anh em để giành nhảy bàn độc”!

2.

Ban mai Sài Gòn, nắng ấm.

Chuột Cống mân mê từng sợi lông cứng ngã nâu màu ửng đỏ và cái lườn bụng nhạt trắng pha vàng; nó lặng ngắm bóng nó in vách tường cao với cái mũi cùn, tai nhỏ và kín và nhất là cái đuôi có vảy mà chẳng có lông trên thân thể vạm vỡ, cường tráng. Sự vạm vỡ, cường tráng này được gắn kết cùng đầu óc tinh quái Chuột Cống đủ lực đánh trả các đối thủ như rắn, mèo hoặc các chủng vật khác, bảo vệ lãnh thổ. Và cũng vì vậy, loài chuột tôn vinh Chuột Cống là đại ca!

Mùa Thu và mùa Xuân, Đại ca sinh sản con bầy đàn. Mùa Hè và mùa Đông, Đại ca đẻ con chỉ là đẻ lắt nhắt chơi. Hỏi ra, Đại ca nói: “Mùa nóng nực và lạnh lẽo, sinh sản con dễ yếu đuối, hèn nhát trước kẻ thù”.

Bức xúc, Chuột Mái Nhà hỏi:

- Chuột nhà ta có trước hay con người có trước trên trần gian, Đại ca!

- Ta không rõ lắm! Có điều, ta biết rõ là gen chuột và người giống nhau đến kỳ lạ⁽³⁾, mà trong cõi nhân gian này, chưa có gen chúng sinh nào giống gen người.

- Đại ca! Gen người giống gen chuột, sao người giết chuột?

Đường thắp đèn, ánh sáng lung linh phố!

Về đêm, loài chuột sinh hoạt và ráo riết kiếm ăn tìm uống. Chuột Cống, tim thắt lại khi nghe Chuột Mái Nhà hỏi: “Sao người giết chuột?”

Không vội trả lời, Chuột Cống nhấn mạnh tới việc ăn uống:

- Này, Chuột Nâu! Bạn cẩn thận khi ăn thức ăn người cho không biếu không.

Chuột Cống chậm rãi nhắc nhở.

- Có ai cho ai không thứ gì bao giờ!

Thừa gió, Chuột Mái Nhà kêu chít chít, nói đệm theo.

Chẳng đợi Chuột Nâu ý kiến, Chuột Cống nghiêm sắc mặt:

- Ta vừa phát hiện con người đang âm mưu sử dụng “Thập ngũ vong ơn” sát hại loài chuột.

Ngơ ngác, Chuột Nâu và Chuột Mái Nhà ngó nhau không biết ất giáp cái quái quỷ gì “Thập ngũ vong ơn” mà Đại ca vừa nói. Chuột Mái Nhà, đầu óc cứ mãi lởn vởn câu hỏi: “Sao người giết ta?”

Dưới từng vệt sáng lờ mờ nơi đô thị, Chuột Cống nói rõ và cặn kẽ những chiêu thức con người sử dụng “Thập ngũ vong ơn”⁽⁴⁾ để đẩy đuổi và giết loài chuột. Thoáng nghe qua rất đơn giản, nhẹ nhàng song ngẫm cho thấu đáo thì mới thấy cái đơn giản ẩn giấu cái phức tạp, cái nhẹ nhàng ẩn giấu cái đớn đau... Được đại ca khai quang điểm nhãn, Chuột Nâu và Chuột Mái Nhà thè lưỡi, lắc đầu!

Nhắc lại câu hỏi gắt của Chuột Mái Nhà: “Gen người giống gen chuột, sao người giết chuột?”, Chuột Cống kiến giải:

- Cõi trần gian, chuột hiện hữu trước người và vì hiện hữu trước người, nên gen người giống gen chuột.

- Đại ca nói vậy, thì bọn đệ nghe vậy. Lấy gì chứng minh?

Chuột Nâu và Chuột Mái Nhà, đồng thanh nói.

- Xưa nay, sau giống trước chớ nào trước lại giống sau!

Nói xong, Đại ca cười khanh khách.

Mưa lâm thâm qua tường nhà cũ, rêu phong.

Bầy chuột kéo nhau vào căn nhà hoang. Trời chớp giật.

Chuột Cống ngồi chò hỏ, chống cằm và nói tiếp lời kiến giải:

- Người trách trời oán đất sao cơ cấu chuột trước người. Nhưng, người đâu biết rằng, trời đất sinh chuột ta trước người là để chuột cứu giúp người...

- Sao chuột phải cứu giúp giống người?

Tức khí, Chuột Nâu đâm lời ngang hông.

- Thì Chuột Nâu cứ nghe Đại ca nói cái đã!

Chẳng phân bua, Chuột Cống chỉ nói: “Các bạn không biết đó thôi, người là con ruột trời, nên có câu: “Thiên tử, Thiên hạ”. Hồi lâu, Chuột Cống mở miệng huỵch toẹt: “Thiên tử là con Trời cấp cao, Thiên hạ là con Trời cấp thấp”.

- Vậy, chuột thì...

-... thì là, thú... vật, thôi!

Chuột Mái Nhà và Chuột Nâu râu xụi lơ, mặt buồn xo và lòng buồn thiu nghe Chuột Cống kết, sau khi đã luận.

- Trời chơi kiểu bất công quá!

Chuột Nâu than.

- Trời vốn đã bất công nhưng là bất công cần thiết để cân bằng sinh thái cho môi trường sống của chúng sinh muôn loài.

Chuột Cống đỡ lời Chuột Nâu.

Mưa ngừng hạt. Cầu vồng năm sắc màu sặc sỡ, vắt lưng trời.

Chuột Cống nói:

- Giết chuột, người ngộ nhận chuột là kẻ thù gây tai họa cho người: phá hoại kinh tế, và lây bịnh truyền nhiễm.

Chuột Cống giải thích:

- Ta vốn động vật có vú nhỏ, và là loài gặm nhấm với hàm răng nhọn chắc, sắc bén và dài ra nhanh thật nhanh rất khó chịu. Nếu ta không cắn xé bất cứ vật gì mà ta bắt gặp cho răng mòn thì ta sẽ chết mất bởi cái rất khó chịu của răng dài ra nhanh thật nhanh đó!

Thấm và ngấm điều đã nói, Chuột Cống tỏ vẻ thấu đáo chuyện:

- Trời sinh răng dài, mọc nhanh... khiến ta phá mùa màng, vật dụng của con người. Tại sao vậy?

Chuột Cống tự hỏi, và tự trả lời: “Trời sinh tính người, trời biết tính con của mình hễ no cơm ấm áo thì lười việc nhác làm”.

- Vậy, ta phá nhằm kích hoạt người xây!?

- Đúng rồi đó, Chuột Nâu!

Chuột Cống tán thưởng.

- Trời biết tính người thiện - ác cận kề. Ác có thể lên ngôi, tàn sát chuột - “kẻ phá hoại”. Do vậy, vì vòng đời chuột ngắn nên nó được phép đẻ, đẻ liên tu bất tận, đẻ bất kể chết... cũng là cách ngăn con người diệt chủng loài chuột.

Chứng minh điều đã nói, Chuột Cống khai trước bàn dân thiên hạ rằng: “Cặp vợ chồng Chuột Cống, sau một năm ái ân sẽ đẻ ra một bầy con, cháu, chắt áng chừng tám trăm, và tám trăm con cháu chắt đó sau ba năm sẽ đẻ hơn hai triệu con chuột!”

- Khủng khiếp!

Đột nhiên, Chuột Mái Nhà la toáng lên.

- Thì chúng mầy cũng đẻ có kém gì tụi qua!

Phì cười, Chuột Cống liếng thoắng.

Đắc ý, Chuột Nâu gật gù:

- Chỉ có đẻ vậy chuột mới có khả năng chống lại bị con người diệt chủng.

Chuột Mái Nhà dợm hỏi: “Căn cớ gì chuột lây binh truyền nhiễm người?”, thì liền đó Chuột Cống nói luôn:

- Trời cho chuột có trước người, là trời có lý lẽ và chủ đích riêng. Lấy gen chuột, trời nghiên cứu cấu tạo gen người. Để chi? Để một khi người mắc bịnh, thì chuột phải hy sinh làm con vật thí nghiệm tìm ra thuốc trị bịnh cho người.

Hừng chí, Chuột Nâu vỗ đùi đen đéc:

- Hiểu rồi! Hiểu rồi!

Ganh Chuột Nâu, Chuột Mái Nhà nóng mũi, tằng hắng:

- Hiểu sao? Hiểu là sao?

- Là gen người từ gen chuột, không giống nhau mới lạ!

Rồi Chuột Nâu thong thả, buông tiếng vừa đủ nghe: “Trời, chơi đáo để!”

Đường phố xe cộ đông ken, người nhung nhúc.

3.

Trời luôn nghĩ tới người!

Người thì...

Bâng khuâng, Chuột Cống thấm cái huyền bí của trời mà con người chưa hoặc không thấu hiếu. Vì con người chưa hoặc không thấu hiểu nên khao khát thay trời trị vì. Họ ngày đêm lao tâm khổ trí tìm trăm mưu nghìn kế để phá vỡ tất cả những gì vốn đã được lập trình và cân bằng của trời ban tặng cho cuộc sống. Tiếc rằng, tâm mờ trí đục khiến con người ngạo mạn và vĩ cuồng, bất chấp các quy luật tự nhiên là nguồn cơn tạo vạn sự an lành.

Sài Gòn, giờ vẫn là Sài Gòn của mưa nắng hai mùa thương nhớ nhưng lại là thương nhớ hai mùa chợt nắng chợt mưa và mỗi khi mưa thì mưa lê thê tầm tã, không như ngày xưa, Sài Gòn mưa vội dứt nhanh.

Nắng, lạ lắm; nắng rát, bụi hung và người thì trùm kín mặt mũi, mình mẩy chỉ vỏn vẹn còn ló đôi mắt thất thần như bóng ma di chuyển trên đường. Nắng Sài Gòn mất hẳn thứ nắng vàng mật ong, thứ nắng tươi tắn tràn lên phố lên cây quang hợp xanh lá, trổ bông, kết trái.

Chuột thích nghi mọi hoàn cảnh mới, dù nó phải lìa hang bỏ ổ dưới đất, trèo lên cao vì triều cường hoặc trời thịnh phẫn nộ, đổ cơn mưa. Sài Gòn ngoài hai mùa mưa nắng có thêm những ngày mùa ngập lụt và chuột bình thản sống ung dung chung với ngập lụt bằng những nụ cười lí lắc.

Song chuột phải chết!

Nhiều đêm Chuột Cống bỏ bữa đi sục sạo kiếm cái ăn ở khu chợ Bến Thành. Chuột Cống cô độc ngồi độc ẩm dưới chân tượng đài Quách Thị Trang⁽⁵⁾ ở Bùng binh Quách Thị Trang, nơi mà trước kia người Sài Gòn gọi là Công viên Diên Hồng với tượng danh tướng Trần Nguyên Hãn uy nghi. Cũng chốn này, Chuột Cống đã từng chứng kiến và không thể nào quên những hừng đông ngày chưa kịp sáng, máu tử tù lênh láng ngấm sâu hồn đất Sài Gòn tại Pháp trường Cát⁽⁶⁾. Ngẫm thế sự nghĩ thân phận, Chuột Cống càng thấm thía về lý lẽ của cái mạnh và cái mạnh luôn đeo bám cái ác. Âu là, cách dùng ác tạo uy không cần tín.

Chẳng hiểu hương vị rượu cay nồng, hay vì tâm tư thổn thức mà mắt Chuột Cống rưng rưng. Cố kiềm lòng, Chuột Cống không thể - không thể, bởi vì Nam Bộ nói chung và Sài Gòn nói riêng, chuột vốn có trên dưới mười loài⁽⁷⁾. Vậy mà nay nòi giống chuột chịu cảnh xác xơ, tan rã dưới bàn tay người và tính ra không còn được mấy loài chuột.

- Bớ... Đại ca! Đại ca ơi, cứu đệ! C...ứu...u..

Tiếng kêu chói lói, hình như là tiếng của Chuột Nâu.

Liệng hũ rượu, Chuột Cống gấp gáp co giò phóng nước đại về hướng phát ra tiếng kêu. Cảnh tượng hãi hùng và khiếp đảm xảy ra trước mắt Chuột Cống: cả bầy Chuột Nâu, mắt trao tráo, trừng trừng, hộc máu mồm, rỉ máu tai lăn lộn, giãy giụa trong sân vườn biệt phủ của tên tham quan hay của kẻ trọc phú nào đó. “Vô phương cứu!”, Chuột Cống nghe như tiếng vọng từ âm ty địa ngục dội về và nó khóc rống, quỳ xuống ôm xác đồng loại.

Loáng thoáng, mùi thịt ướp vị hương.

- Phải rồi, Đại ca! Chính cái mùi hương thịt ướp vị độc này đã giết chết cả nhà Chuột Nâu trong cơn đói khát.

Chuột Mái Nhà, vừa chỉ rõ nguồn cơn nguyên cớ, vừa kêu rít rít và vừa khóc thút thít.

Giậm chân xuống đất, Chuột Cống kêu trời:

- Trời ơi! Thật không ngờ, từ lâu ta cứ tưởng người giỏi giết chuột bằng những chiêu thức “Thập ngũ vô ơn” nào dè người “Túc trí đa mưu” trong từng cách diệt sinh linh...

- Miếng ăn thơm ngon là miếng ăn độc. Người cho không, người cho ăn dễ thì sau khi dễ ăn sẽ phó thác mạng cho người. Đệ đã nói nhiều lần như vậy với Chuột Nâu!

Giải lý, Chuột Mái Nhà phân bua.

Trên đường về, Chuột Mái Nhà tự tin, nói rằng nó chuyên ăn rau củ, trái cây thì con người khó mà diệt nó bằng tẩm độc thức ăn động vật. Nghe nói vậy, Chuột Cống dè dặt khuyên:

- Này đệ! Tự tin nhưng không được chủ quan khinh thường con người.

Ngừng chốc lát, Chuột Cống nói tiếp:

- Họ đã biết tẩm độc vô thức ăn động vật, thì hà cớ gì họ không rành tẩm độc vô thức ăn thực vật!

Chuột Mái Nhà lý sự cùn với Đại ca tới khi trời sáng bửng. Lúc sắp chia tay, Chuột Cống vỗ vai Chuột Mái Nhà:

- Này đệ! Gần đây, ta hóng chuyện người dùng hóa chất bảo vệ thực vật. Ta lo cho đệ.

- Lo chi cho mệt, Đại ca!

Liếng thoắng, Chuột Mái Nhà nói thêm:

- Đại ca! Người và đệ sống chung một nhà. Nếu đệ ăn thực vật được bảo vệ bằng hóa chất thì người cũng ăn như vậy.

Rồi, chưa tới hai tuần trăng, Chuột Cống nhận hung tin và nỗi buồn rầu được nhân lên:

“Chuột Mái Nhà, lớp ngộ độc, lớp chết sau khi cả bầy bu ăn mâm trái cây do người cúng ở miếu Thổ thần trong nhiều ngày, trái cây vẫn còn tươi rói!”

4.

Soi hình qua bóng nước, thứ nước thừa đục thiếu trong, Chuột Cống phát hiện hình thù nó quái dị và nó không là nó của ngày xưa. Mỗi khi thu mình lại, thân Chuột Cống tròn ủm và lông nó chẳng khác nào là gai. Hóa chất do người sáng chế và sử dụng đã giết dòng họ chuột chết rất nhiều, nhưng không là chết hết. May mắn, những con chuột nhờ phước đức ông bà còn sống sót thì lần hồi biến đổi gen. Và Chuột Cống dù có tinh ranh láu lỉnh cỡ não cũng không thể thoát ly sự biến đổi môi trường sống khủng khiếp. Bất lực, Chuột Cống tự biến thành cục thịt hóa chất và cục hóa chất đó di chuyển khắp đô thị nguy nga tráng lệ, gieo rắc mầm bịnh truyền nhiễm cho người.

Trăng Sài Gòn, ánh vàng trải mặt sông Bến Nghé.

Nhìn trăng, Chuột Cống thẹn lòng và đôi lúc chạnh lòng, nó không muốn tiếp tục hại người dù rằng, cái hại người hôm nay của nó chính là cái của người hại nó hôm qua!

Chuột Cống bỏ đô thị, ra đi.

Lăn tăn sóng, chiếc ghe thương hồ lắc lư, chòng chềnh. Chuột Cống quá giang ghe, những mong về ruộng đồng với hy vọng, tâm hồn hậu tính thiệt thà của người nhà quê cùng thức ăn thức uống ít nhiều còn thanh sạch sẽ giúp tẩy rửa chất độc mà thân thể nó đang mắc phải.

Cung đường thủy trình bóng chiều lướt thướt.

Mơ màng, Chuột Cống cảm nhận buổi chiều đẹp! Cũng buổi chiều nay - Chiều ly hương, và lần đầu, nhờ nghe cuộc nói chuyện giữa chủ ghe và gã đi bạn, Chuột Cống mới biết con sông Cần Giuộc mà người đời có lúc gọi là sông Rạch Cát hoặc sông Phước Lộc.

- Sông Cần Giuộc, chỉ là dòng sông nhỏ nhưng lại là dòng sông nhỏ quan trọng.

Lão chủ ghe nói với gã đi bạn như vậy.

Hồi sau, lão chủ ghe nói cặn kẽ:

- Dòng sông nhỏ Cần Giuộc phát nguồn từ thủy tụ của các kinh rạch Sài Gòn (đoạn ngã ba sông Chợ Đệm tới cầu Ông Thìn, thuộc quận 8 và huyện Bình Chánh) và sau đó, nó chảy vào địa phận tỉnh Long An (Cần Giuộc, Cần Đước) cho tới lúc gặp kinh Nước Mặn nối sông Vàm Cỏ thì nó cùng chảy ra sông Soài Rạp về biển.

Gã đi bạn, tỏ vẻ thán phục sự rành mạch đường đi nước bước của Lão chủ ghe.

- Chiều rồi! Chú em mau đi lo bữa cơm chiều đi!

Nhắc lời xong, Lão chủ từ từ bẻ bánh lái ghe tắp mũi vô bờ, dừng nghỉ ăn cơm và đợi con nước cho ghe đi tiếp.

Ngồi chồm hổm, Lão chủ vấn thuốt rê hút.

- Chú em! Mần gì mà “khói như hun chuột”?

- Dạ! Củi ướt nên khói đặc nghi ngút, cay xè và lan rộng đó, thưa ông chủ!

Gã đi bạn lễ phép trả lời.

Mùi thịt xào, cá chiên từ bếp cà ràng, bốc mùi đói quyến rũ theo gió hương chiều. Đã lâu lắm rồi Chuột Cống và đám chuột đang nằm giấu mình ở mái lá lợp mui ghe, mới có dịp thưởng thức mùi vị thức ăn chân phương ngày cũ. Quên thân phận là kẻ quá giang, Chuột Cống và đám chuột hít hà, kêu rít rít - tiếng kêu hoan hỉ, tưởng đã mất nhưng không ngờ vẫn còn gặp lại.

- Chú em! Chú em, đâu rồi?

Tiếng Lão chủ gọi giật ngược.

- Dạ! Thưa, tui ở bếp, nè!

- Lũ chuột kêu, chú em có nghe?

- Dạ! Thưa, có nghe!

Lão chủ đứng chống nạnh, trợn mắt phùng mang hét:

- Có nghe! Sao không đập đuổi cái bọn nhơ nhớp, chuyên ăn tàn phá hại?

Chưa đã nư, Lão chủ rống họng: “Cái lũ ‘Làm dơi làm chuột’ và lũ nó tưởng ghe của lão là nơi ‘Chuột sa hũ gạo’ (May mắn, gặp được nơi sung sướng một cách tình cờ ngẫu nhiên) chăng?

Giật nẩy mình, Chuột Cống chẳng thể ngờ, người không những truy sát mạng chuột mà còn tận diệt tinh thần, khiến chuột không đường sống. Người cố tình truyền miệng và dựng bia, cái gì xấu xa nhất là thuộc về chuột!

Nước ròng rút cạn nước mé sông.

Chuột Cống và bầy chuột mình mẩy bê bết máu, gồng mình hứng trọn từng đòn sào phát ra từ sự cuồng nộ của Lão chủ. Gã đi bạn đứng nhìn, chết trâng!

Chiều chầm chậm trôi...

Trời chạng vạng, Chuột Cống dắt bầy chuột nhảy khỏi ghe, chạy trốn.
 

Đêm Cần Giuộc!

Chuột Cống không trách hành động của Lão chủ ghe mà chỉ tiếc là cuộc đời sẽ ngắn lại, nếu con người vẫn mãi làm hại lẫn nhau!

T.B.Đ  
(TCSH372/02-2020)

----------------------
(1) Ý nói là xa lắm.  

(2) Mỗi ngày, Chuột Cống cần lượng thức ăn từ 25 đến 35 gram thực phẩm và thức uống từ 15 đến  30 ml nước.

(3) “Người và chuột đều có khoảng 30.000 gen, hơn 90% các gen ở người cũng tìm thấy ở chuột. Tế bào  người có 23 cặp, tế bào chuột nhắt có 20 cặp, chuột cống có 21 cặp nhiễm sắc thể (chroomsomes). Những mảng AND ở nhiễm sắc thể (NST) số 3 và số 16 của chuột lại lần lượt tìm thấy trong NST số 1-3-4-8-13 và số 3-16-21-22 của người. Phát hiện này cho biết người và chuột có cùng khởi nguồn chung là Eomaia Scansoria, một loài vật cổ xưa nhất, được xem là đại diện cho dòng Eutheria, tổ tiên của loài động vật có vú và nhau. 75 triệu năm trước đây, loài vật này mới tách thành hai chi: chuột và người” (Theo DSCKII Bùi Văn Uy).

(4) “Thập ngũ vô ơn” là 15 cách đẩy đuổi và diệt chuột: - Mùi tinh dầu bạc hà - Mùi hăng của tỏi -  Khoai tây nghiền thành bột - Nước soda - Bột mì trộn xi măng và muối - Mùi thơm cay nồng của quế - Bột ớt trộn chất tẩy rửa và dầu thực vật - Mù hăng cay nồng bột tiêu - Bộ giặt, xà phòng trộn cơm nguội - Dầu mazut - Mùi hăng amoniac - Mùi của giấm - Phân bò trộn thức ăn - Nhử chuột ăn phải tóc người - Sóng âm có tần số cao.

(5) Quách Thị Trang (1948 - 1963), ngày 25/8/1963, tham gia biểu tình phản đối chính sách bất bình  đẳng tôn giáo của chính quyền Sài Gòn. Quách Thị Trang bị bắn chết ngay tại vòng xoay phía trước chợ Bến Thành. Đầu tháng 8/1964, Hội Sinh viên - Học sinh đã tổ chức quyên góp tạc tượng Quách Thị Trang và đúng thời gian 1 năm ngày Quách Thị Trang mất (25/8/1963 – 25/8/1964), tượng dựng lên gần chỗ chị bị bắn chết. Đến 1965, chính quyền Sài Gòn cho xây thêm tượng Trần Nguyên Hãn, danh tướng biểu tượng “Thánh tổ truyền tin” tại Bùng binh Quách Thị Trang. Cuối 2014, cả hai tượng đài đều được di dời để chuẩn bị mặt bằng cho dự án ga tàu điện ngầm tuyến Bến Thành. Tượng Quách Thị Trang chuyển đến Công viên Bách Tùng Diệp (Q.1) và tượng Trần Nguyên Hãn chuyển đến Công viên Phú Lâm (Q.6).

(6) Pháp trường cát (1965 - 1966), nơi hành quyết công khai nằm phía trái Bùng binh Quách Thị Trang  và cạnh tòa nhà Công ty Vận tải Hành khách Đường sắt Sài Gòn (Tòa nhà khánh thành 1914, ban đầu mang tên Bureau du Chemin de fer của Công ty Hỏa xa Đông Dương. Trước 1975, là trụ sở Bộ Giao Thông - Bưu Điện, Sài Gòn). Ngày 29/1/1965, người bị hành quyết đầu tiên là Lê Văn Khuyên (học sinh trường Tư thục Trần Hưng Đạo, có ý kiến cho là sinh viên Đại học Khoa học, Sài Gòn) và tiếp theo, ước độ 182 người bị hành quyết (con số chưa có điều kiện kiểm chứng). Trong đó, Liệt sĩ Trần Văn Đang bị hành quyết ngày 22/6/1965; thương gia Tạ Vinh bị hành quyết ngày 14/3/1966... Pháp trường cát, trước tháng 9/1965, mỗi lần hành quyết chỉ hành quyết một người nhưng sau thời gian đó, Pháp trường cát nới rộng để đáp ứng việc hành quyết một lần tới ba tử tội.

(7) Chuột cống, chuột nâu, chuột đồng lớn, chuột đồng nhỏ, chuột mái nhà, chuột đàn, chuột bóng,  chuột khuy, chuột nhắt, chuột giéc-me (R.ranus germaini).