Ký ức của những người lính

“Những người đi giữ biên cương” của nhóm tác giả Ngô Văn Học (chủ biên), Đặng Vương Hưng, Hoàng Văn Thiềng và Lê Anh Sáng, do NXB Thông tin và Truyền thông ấn hành. Sách dày gần 300 trang bao gồm các tác phẩm văn, thơ, kịch cùng một số tư liệu quý của hơn 20 tác giả, hầu hết là cựu chiến binh - những người đã trực tiếp tham gia chiến đấu tại Mặt trận Lạng Sơn 40 năm về trước. 

Cuốn sách phản ánh một cách trung thực về hơi thở của cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc. Có thể nói, đây cũng là một trong những tác phẩm đầu tiên, hiếm hoi trong dịp kỷ niệm 40 năm (1979 - 2019) cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới phía Bắc. Đã có hàng vạn người lính ra đi bảo vệ biên cương và không trở về nhưng vì nhiều nguyên nhân, mà cuộc chiến tranh này còn ít được lịch sử nhắc đến.

Nhà văn, nhà báo Ngô Văn Học chủ biên của cuốn sách kể lại, cách đây 8 tháng, Ban Liên lạc cựu chiến binh Quân đoàn 14 - Binh đoàn Chi Lăng, Mặt trận Lạng Sơn có họp bàn việc xuất bản một cuốn lịch sử, tuy nhiên, vì nhiều lý do, đã không thể thực hiện được. Nhưng có một điều may mắn, ông và nhà văn Hoàng Thiềng có lưu giữ được một số tư liệu (văn học), hầu hết là những bài viết đã được công bố về cuộc chiến tranh biên giới phía Bắc tháng 2-1979 tại Mặt trận Lạng Sơn. Đặc biệt, trong đó có bài bút ký “Những người đi giữ biên cương” của nhà văn Đặng Vương Hưng đã được sử dụng với tần suất khá nhiều trên các phương tiện truyền thông đại chúng vào những năm đầu thập kỷ 80 của thế kỷ trước.

Từ tiêu đề bài bút ký, nhóm tác giả gồm Ngô Văn Học, Đặng Vương Hưng, Hoàng Văn Thiềng, Lê Anh Sáng đã nảy ra ý tưởng xuất bản tập sách văn học này.

Như một lời tri ân

Nội dung cuốn sách cũng đã phần nào khái quát được bối cảnh lịch sử, sự ra đời cũng như tính chất nhiệm vụ của một Quân đoàn sinh ra lúc bấy giờ là để chống lại quân xâm lược. Chính trong bối cảnh đặc biệt ấy đã nhanh chóng hình thành ra một Mặt trận Lạng Sơn (thống nhất) bao gồm nhiều lực lượng hợp thành như: Quân đoàn 14, Công an vũ trang (nay là Bộ đội Biên phòng), bộ đội địa phương, dân quân tự vệ  và nhân dân các dân tộc tỉnh Lạng Sơn tạo thành một thế trận chiến tranh nhân dân vững chắc  góp phần chiến thắng kẻ thù xâm lược.

Cuộc chiến đầy cam go ác liệt ấy đã sinh ra những anh hùng như: Nguyễn Nho Bông, Hoàng Quý Nam, Phạm Ngọc Yểng, Phạm Văn Thắng, Nguyễn Ngọc Sơn (Sư đoàn 3 Sao Vàng), Lý Trung Phẩm (Sư đoàn 338)… Và cũng chính từ Mặt trận Lạng Sơn, đã có những bà mẹ người Tày kiên trung, nhân hậu, tiêu biểu là mẹ Đường Thị Kim, nguyên Chủ tịch Hội LHPN tỉnh Lạng Sơn mà cán bộ chiến sĩ Quân đoàn vẫn gọi bà là “Chính ủy của binh đoàn”, mẹ Lý Thị Lời (dân tộc Tày) xã Nhạc Kỳ, huyện Văn Lãng, tỉnh Lạng Sơn, trong vòng vây lửa đạn, mẹ vẫn ngày đêm chèo đò đưa bộ đội qua sông Kỳ Cùng để tiêu diệt địch, được cán bộ chiến sĩ suy tôn là “Mẹ Suốt trên sông Kỳ Cùng”.

“Những người đi giữ biên cương” được thực hiện bằng kinh phí xã hội hóa, do các cựu chiến binh mặt trận Lạng Sơn đóng góp. Cuốn sách là một món quà thiết thực dành để tri ân những đồng đội đã ngã xuống trong 10 năm cuộc chiến tranh Biên giới phía Bắc (1979 - 1989); đồng thời, cũng là cái cớ để kết nối anh em cựu chiến binh Mặt trận Lạng Sơn họp mặt và ôn lại những ký ức không quên.

Lễ ra mắt sách sáng 8-1 có sự tham gia của nhiều nhân chứng lịch sử với tinh thần “Tác giả trang sách cũng là nhân vật”. Đó là cựu chiến binh Nguyễn Xuân Thu, nguyên Tiểu đoàn trưởng tiểu đoàn 4, Trung đoàn 2, Sư đoàn 3 - Sao Vàng, người trực tiếp chỉ huy đơn vị phòng ngự trên hướng chủ yếu của Quân đoàn tại khu vực Đồng Đăng ngay từ giây phút đầu tiên của ngày 17-2-1979.

Cựu chiến binh Phạm Văn Quang, nguyên Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 2, Trung đoàn 197, quân địa phương của tỉnh Bắc Thái đã chỉ huy đơn vị đánh chặn quân địch tại khu vực Bắc Khánh Khê, góp phần bẻ gãy mũi vu hồi chiến dịch bao vây chia cắt Lạng Sơn của quân địch. Đặc biệt, tại buổi gặp gỡ còn có sự tham dự của cựu chiến binh, nhà biên kịch, đạo diễn Tuấn Long. Ông chính là tác giả của bài thơ “Tìm về sư đoàn” và vở kịch “Gặp nhau giữa rừng”.

Ở tuổi 83, bước đi của ông đã trở nên chậm chạp, nhưng trí nhớ thì cực kỳ minh mẫn. Những ngày tháng 2 lịch sử của 40 năm về trước, khi đó ông là Phó đoàn Văn công Quân khu 1 - Việt Bắc, ông được cử đi thực tế sáng tác tại Mặt trận Lạng Sơn. Tại đây, ông cùng một cán bộ tuyên huấn của Sư đoàn Sao Vàng ròng rã trong nhiều ngày đêm, đi đến nhiều nơi như: Đồng Đăng, Khánh Khê, Lộc Bình, Kỳ Cùng… gặp nhiều cán bộ chiến sĩ, nghe kể lại nhiều trận đánh với nhiều chiến tích hào hùng, vẻ vang, đáng được ghi chép và đáng được ca ngợi. 

Ông còn nhớ đêm biểu diễn kịch đầy xúc động tại sân vận động Chi Lăng - thị xã Lạng Sơn vào những ngày cuối tháng 2, đầu tháng 3 năm 1979. Khán giả là hàng nghìn chiến sĩ người Thanh Nghệ Tĩnh thuộc Sư đoàn 337 “cánh cửa thép Lạng Sơn” và đông đảo nhân dân Lạng Sơn. Đêm đó, trong ký ức của nhà biên kịch Tuấn Long là cực kỳ rét, vậy mà khi nghe nghệ sĩ ngâm xong bài thơ “Tìm về sư đoàn” thì khán giả ở dưới ầm ầm yêu cầu nghệ sĩ ngâm lại. Chiều lòng khán giả, bài thơ được ngâm lại. “Bài thơ ấy, tôi đã để thất lạc gần 40 năm, gần đây may được cô Mai Đào, nữ chiến sĩ Sư đoàn 337 thời đó ngâm và giữ được rồi gửi lại” - nhà biên kịch, đạo diễn Tuấn Long nhớ lại.  

Vở kịch “Gặp nhau giữa rừng” của ông đã từng giành Huy chương Vàng của một hội diễn tổ chức tại Hải Phòng vào năm 1980.