Việc phóng tác kịch bản cho vở múa rối cũng không đơn giản, bởi “Truyện Kiều” là một tiểu thuyết lớn bằng thơ. Nhà văn Nguyễn Hiếu, người cùng với NSƯT Lê Chức chuyển thể tác phẩm sang kịch bản vở múa rối cho biết, ngôn ngữ múa rối có những đặc điểm riêng mà không phải sân khấu nào cũng có, song một khi khéo léo tìm ra được chìa khóa để đi sâu vào thế giới “Truyện Kiều” theo cách của rối thì tính cách từng nhân vật cứ thế hiện ra một cách khác biệt. Đó là cách nghệ thuật hóa nhân vật gần gũi, sắc nét hơn, thông qua loạt hình ảnh ẩn dụ như cây đàn ghép từ nhiều mảnh, lúc hợp lại, lúc vỡ rời trên sân khấu. Hay cảnh đánh cờ, sẽ làm bật lên sự va chạm, chuyển hóa suy nghĩ của nhân vật, chuyển hóa giữa hai thế lực hắc ám và chân chính.

Qua góc nhìn đương đại

Theo hình thức múa rối, “Truyện Kiều” sẽ được kể lại theo đúng mạch nguyên tác song có sự ghép nối giữa các màn bằng lối diễn đạt của nghệ thuật đương đại, tạo cảm giác cả một vở diễn cũng giống như những con rối ghép lại. Trong các mảnh ghép đó, ê kíp sáng tạo cho biết, công chúng vẫn sẽ bắt gặp chất thơ Nguyễn Du qua những câu như “Cỏ non xanh rợn chân trời/ Cành lê trắng điểm một vài bông hoa” hoặc câu tả Từ Hải: “Vai năm tấc rộng, lưng mười tấc ngang”… Nhưng công chúng cũng sẽ được sống trong không khí tưởng rằng là của “Truyện Kiều” nhưng lại không phải “Truyện Kiều”, như “Lòng ơi ta quá buồn phiền/ Buồn như ta với lòng ta giã từ”… cùng nhiều đoạn hội thoại rất đời được lồng ghép trong vở múa rối… 

Nhiều ý kiến nhận định, “Truyện Kiều” là chuẩn mẫu của thơ ca Việt Nam trải qua thời gian, không gian và sự cộng hưởng với nhận thức của người Việt nhiều thế hệ. Cũng đã có nhiều sáng tác dựa theo nguyên bản “Truyện Kiều”. Đấy là trạng thái tiếp nhận, cảm thức sáng tạo bằng một ngôn ngữ khác, khiến cho việc khai thác số phận nàng Kiều đòi hỏi sự cẩn trọng khi đưa ra lối đi riêng. Như cách đạo diễn, NSND Nguyễn Tiến Dũng lý giải: “Tôi mang cảm xúc của tôi với Kiều, mang kinh nghiệm sáng tạo nghệ thuật của tôi, cả những ấp ủ của tôi với Kiều. Quan trọng là tôi và các nghệ sĩ dùng ngôn ngữ múa rối hiện đại để truyền tải nguyên tác “Truyện Kiều””.

NSƯT Lê Chức cho rằng, việc dàn dựng “Truyện Kiều” đặt tác phẩm vào cuộc sống hôm nay, với cách lý giải về Kiều của đôi mắt của thời đại. “Hơn 300 năm lẻ rồi, người hôm nay khóc gì cho Nguyễn Du, khóc gì cho nàng Kiều? Tôi nhớ lời thầy Trần Quốc Vượng từng nói: Chỉ có con người mới đủ ý thức để chất vấn quá khứ của mình. Đó là câu chìa khóa. Nghệ sĩ phải tìm cho đúng ổ khóa của ngôi nhà để đi vào bằng cửa chính, đừng leo bằng cửa sổ, đừng phá cửa, và đừng dỡ mái. Với “Thân phận nàng Kiều”, hãy cho chúng tôi xin một cách nhìn nhận Kiều mới của năm 2019, của sân khấu thử nghiệm, của thời đại 4.0”.