Văn nghệ trong nước
Nguồn sử liệu quý hiếm về xã hội Bắc Kỳ và Trung Kỳ Việt Nam cuối thế kỷ XIX
09:25 | 14/05/2020

Một chiến dịch ở Bắc Kỳ (Đông A và NXB Văn học) là cuốn sách dạng ký sự - du ký, tái hiện lại con người, cảnh vật cùng những nét phong tục, tập quán, lối sống, nghề nghiệp và nếp sinh hoạt của xã hội Bắc Kỳ và Trung Kỳ cuối thế kỷ XIX, qua những ghi chép lý thú và hàng trăm minh họa độc đáo của tác giả Charles-Édouard Hocquard, thầy thuốc quân y kiêm nghệ sĩ nhiếp ảnh người Pháp.

Nguồn sử liệu quý hiếm về xã hội Bắc Kỳ và Trung Kỳ Việt Nam cuối thế kỷ XIX
"Một chiến dịch ở Bắc Kỳ" được thực hiện với nhiều phiên bản khác nhau, giúp độc giả có thêm những lựa chọn cho mình

Charles-Édouard Hocquard (1853 - 1911) sinh tại Nancy, Pháp. Năm 1884, ông tình nguyện sang Đông Dương để phục vụ trong quân đoàn viễn chinh và trở thành một nhà chép sử bằng ảnh chụp vùng đất này. Hàng trăm bức ảnh hiếm hoi về con người và phong cảnh của xứ sở mới đã mang về cho Hocquard huy chương vàng danh giá tại Triển lãm Toàn cầu ở Anvers năm 1885.

Vào các năm 1889 - 1891, Hocquard cho đăng chuyện kể về chuyến đi chiến đấu của mình dưới đầu đề Trente mois au Tonkin (Ba mươi tháng ở Bắc Kỳ) trên tạp chí Le Tour du monde (Vòng quanh thế giới). Các ảnh chụp đã thành minh họa trên báo qua những bản khắc tinh xảo của các nghệ nhân Pranishnikoff, E. Ronjat, D. Lancelot, Th. Weber… do kỹ thuật hồi đó chưa cho phép sao chụp ảnh trực tiếp. Năm sau, 1892, Hocquard lấy nội dung và hình ảnh minh họa trên cùng với nhà Librairie Hachette xuất bản thành sách mang tên Une campagne au Tonkin.

Đặt tên sách là Một chiến dịch ở Bắc Kỳ, nhưng thực tế tác giả tham gia bốn chiến dịch dài ngắn khác nhau, trong đó có ba cuộc đôi bên giao chiến ác liệt. Tuy nhiên, tác giả không kể nhiều về các trận đánh mà tập trung viết về những điều mới lạ mà ông tận mắt chứng kiến và tìm hiểu được về vùng đất Viễn Đông xa xôi mà “ở Pháp biết bao người nhắc tới”.

Sách có bố cục 23 chương, đưa người đọc theo hành trình rong ruổi trên khắp các nẻo đường Hà Nội, Bắc Ninh, Hưng Hóa, Nam Định, Tuyên Quang, Lạng Sơn, Phú Thọ, Đà Nẵng, Huế của bác sĩ Hocquard trong khoảng thời gian hơn hai năm (1884 - 1886). Trên hành trình này, tác giả đã có cơ hội gặp gỡ, tiếp xúc đủ mọi hạng người, từ những nhà buôn, cu li, quan lại, ký lục, gia đình và trẻ con bản xứ, thậm chí cả vua Đồng Khánh.

Ông quan sát từ cảnh vật, kiến trúc đến con người, phong tục… và ghi chép, tìm hiểu, cũng như chụp lại những hình ảnh quan sát được. Bởi thế, nói không ngoa, hồi ký Một chiến dịch ở Bắc Kỳ là nguồn sử liệu quan trọng để tìm hiểu về nền chính trị, kinh tế, xã hội miền Bắc và miền Trung Việt Nam cuối thế kỷ XIX.

Từ địa dư, phong tục tập quán, tín ngưỡng, các làng nghề thủ công truyền thống đến con người, tổ chức xã hội, một số công trình kiến trúc quân sự và dân sự nổi tiếng một thời của xứ Bắc Kỳ và Trung Kỳ đều lọt vào đôi mắt quan sát tinh tường của một nhà nhiếp ảnh tài tình.

Nhờ đó, bác sĩ Hocquard dựng lại cho chúng ta một cách sống động một bản đồ Hà Nội và Huế với những di sản vốn có của nó và cả những vàng son mà nay đã trở thành quá vãng, như điện Kính Thiên, quần thể chùa Báo Ân hay cung Bảo Định…

Người dịch tác phẩm này là dịch giả Đinh Khắc Phách, sinh trưởng trong một gia đình có truyền thống hiếu học ở huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình. Ông học tiếng Pháp từ thuở nhỏ và sớm có niềm say mê thơ văn, lịch sử. Năm 1950, ông tham gia quân đội kháng chiến chống Pháp, giữ nhiều chức vụ quan trọng. Sau này, khi đã nghỉ hưu, ông quay lại dịch một số tác phẩm văn thơ tiếng Pháp như một thú vui lúc thư nhàn, và cũng để lưu lại cho con cháu.

Theo Quỳnh Yên - SGGP

 

 

Các bài mới
Các bài đã đăng