Ở tuổi 63, nghệ sĩ Thanh Nguyệt với gương mặt đậm nét phúc hậu, luôn được những chương trình quảng cáo mời đóng các vai nội ngoại trong một gia đình hạnh phúc.

Giải Thanh Tâm 1965

Thanh Nguyệt sinh năm 1947 tại Bạc Liêu. Cha là người nuôi giấu cán bộ, bị bắt ở tù mấy năm. Thanh Nguyệt phải nghỉ học để phụ má nuôi đàn em thơ dại. Khi cha mãn hạn tù trở về, ông mất sức luôn, không làm gì được. Một hôm, ông gặp lại người bạn cũ trong một gánh hát, dẫn ông này về nhà chơi. Ông trông thấy cô bé Thanh Nguyệt, liền khen: “Con nhỏ mặt mũi sáng láng quá! Nó có biết ca không?”. Cha Thanh Nguyệt nói: “Tôi thấy nó đọc kinh hay lắm, chứ ca thì chưa nghe!”. Gia đình đạo Cao Đài, kinh đọc nghe vần điệu ngân nga. Nhưng không ngờ, Thanh Nguyệt đã được ông Năm trong xóm dạy cho bài vọng cổ duy nhất Lắng tiếng chuông ngân, mà bài này gắn với tên tuổi nghệ sĩ Thanh Nga đang nổi như cồn lúc bấy giờ. Thanh Nguyệt ca thử, được ông khách trầm trồ: “Ủa, sao cái hơi ca của con nhỏ này giống hơi của Thanh Nga vậy!”. Thế là ông giới thiệu cô bé cho Đài phát thanh tỉnh Bạc Liêu, mỗi tuần lên hát một lần, ai cũng thích thú.

Thanh Nguyệt vai Hoàng hậu Maya phim "Cuộc đời Đức Phật" - Ảnh: NS cung cấp

Lời đồn tới tai ông bầu Bảy Cao, ông liền đem Thanh Nguyệt về đoàn Hoa Sen cho làm đào, vì lúc ấy Thanh Nguyệt đã 16 tuổi. Nhưng vô đó rồi mới hoảng hồn vì ca rớt nhịp tùm lum. Nhạc sĩ Tuyết Mai thương tình kèm cặp thêm, cho tới ngày Thanh Nguyệt lên thay cô đào chánh thì sự nghiệp cứ thẳng đường mà tiến.

Sau giải phóng bà về đoàn Trung Hiếu, Thanh Minh - Thanh Nga, Nhà hát Trần Hữu Trang. Khán giả ấn tượng nhất vai bà mẹ du kích trong Hòn đảo thần vệ nữ đã sóng đôi với nghệ sĩ Thanh Vy làm nên cái đẹp bi tráng trong chiến tranh. Vai nữ tướng Lê Chân trong Tiếng trống Mê Linh, vai Thái hậu Dương Vân Nga, Kiều Nguyệt Nga, Thị Bình (Lôi Vũ)... đều rất chuẩn mực.

1992, Thanh Nguyệt nghỉ hát sân khấu nhưng quay video rất nhiều. Và sau này bà còn tất bật tham gia phim truyền hình, nào Người con gái đất đỏ, Dòng xoáy tình yêu, Ngã rẽ cuộc đời, Ký túc xá, Những chiếc lá thời gian... Đặc biệt, vai Hoàng hậu Maya trong phim Cuộc đời Đức Phật càng tôn nét đoan trang, phúc hậu của Thanh Nguyệt.

Bà rất kỹ tính trong biểu diễn, không chấp nhận làm qua loa, cẩu thả. Có lần quay vai bà mẹ cách mạng vừa ngồi xay bột vừa thủ thỉ vận động người lính quốc gia, Thanh Nguyệt chọn mặc cái áo màu nâu hơi cũ. Đạo diễn bắt mặc cái áo có hoa, bà đã phản đối. Nhưng rồi bà thở dài, cải lương bây giờ sao mà lạ lùng, mình làm nghiêm túc quá có khi lạc lõng.

Hạnh phúc bình dị

Nói đến Thanh Nguyệt là nhớ ngay đến người chồng của bà, nghệ sĩ Quốc Nhĩ trong vai Đông Bản vở Tiếng trống Mê Linh. Một Đông Bản mộc mạc, nghĩa khí đã thay mặt tướng sĩ đòi tiến công diệt quân Hán xâm lăng, từ đó tiếng trống của ông cụ Đô Trinh - Ba Xây mới cất lên hào hùng, và Trưng Trắc - Thanh Nga đã nuốt lệ tiễn chồng, kéo quân về Luy Lâu viết nên trang sử vàng cho phụ nữ Việt Nam. Đông Bản chỉ xuất hiện trong vài lớp diễn ngắn nhưng khán giả rất ấn tượng. Và “vai diễn” trọn đời của ông là trở thành nơi nương tựa cho Thanh Nguyệt cùng đứa con thơ dại.

Nghệ sĩ Quốc Nhĩ nhờ Tiếng trống Mê Linh se duyên với Thanh Nguyệt, rồi ông nhẫn nhịn nuôi đứa con riêng của vợ, thương như con ruột. Ông hiền lành, bà chung thủy, đảm đang. Vợ chồng già hủ hỉ với nhau trong căn nhà nhỏ ở Gò Vấp, con trai và cháu nội ở gần đó cứ chạy tới chạy lui thăm viếng. Những ngày bà đi quay phim thì ông ở nhà chăm sóc bà chị vợ bị tâm thần tuổi già. Khi bà ở nhà, ông cũng lo trong lo ngoài để bà rảnh rang học thoại. Lúc tôi đến, bà đang cầm trong tay mấy chục tập phim sắp quay. Bà soạn riêng ra từng phân đoạn, viết chữ thiệt bự để dễ đọc, dễ nhớ. Hai con chó ú nu, hiền lành cứ quấn quít bên chân hai ông bà, như hai đứa con cưng. Ông lấy vòi nước rửa chân cho hai con chó, rồi cười cười: “Thôi kệ, mình không giàu có bằng ai, nhưng gia đình yên ấm là hơn. Tiền bạc thì ai cũng cần, nhưng nếu có tiền mà không hạnh phúc thì tôi hổng ham”.

Con trai của bà là tác giả Thế Phi, đang là tác giả viết kịch bản cải lương. Anh có một số vở đã được dàn dựng. Dòng máu cải lương truyền tới đời này không biết có còn tiếp tục?

Theo Hoàng Kim - TN