Đối chiếu với bản đồ Hồng Đức, địa điểm khai quật là một điểm nằm ở phía Bắc (gần phía Tây Bắc) của thành Thăng Long thời Lê Thánh Tông. Đó là Hoàng thành Thăng Long thời Lê Sơ.

Lũy thành hoặc đê bao rất lớn và kiên cố

Do khai quật chữa cháy nên địa tầng khai quật khá phức tạp. Khu vực hố trước khi khai quật chia thành hai phần: phần cao là đường Hoàng Hoa Thám với lớp mặt nhựa đường phủ lên trên. Phần thấp có nhiều móng nhà hiện đại mới được phá dỡ ở phía Bắc và  rác bê tông ở phía Nam. Vì vậy, các nhà nghiên cứu đã  phải tiến hành thi công cơ giới để phá vỡ những công trình này rồi mới tiến hành đào khảo cổ được. 

Di tích địa rất dày, tới 7,4m. Dựa vào cấu tạo các lớp đất cùng các di vật phát hiện được, có thể chia địa tầng thành 17 lớp văn hóa. Trong đó, tính từ trên xuống, lớp văn hóa thứ 15 là lớp di chỉ cư trú. Trong tầng văn hóa này, phát hiện được than tro và mùn hữu cơ, các tàn tích thức ăn được thải ra như vỏ trai hến nước ngọt hoặc vỏ hàu biển. Tầng văn hóa này còn có nhiều phế thải gạch ngói vỡ màu đỏ, gốm sứ, bao nung, bát đựng men thuộc giai đoạn Lý - Trần.

Việc hình thành nhiều lớp đất cho thấy có nhiều loại hình di tích khác nhau như đất đắp thành, nền lò nung gốm, các dải đất cao ven sông…

14 lớp văn hóa đầu tiên cho thấy đây là các loại đất đắp lũy thành vì các lớp đất đều có xu hướng tạo đỉnh ở giữa, hai bên sườn vắt chéo tạo thế vững chắc. Những lớp đất này có nhiều nguồn gốc khác nhau từ đất di chỉ, đất nền nhà kiến trúc và đất phù sa. Chúng cho thấy di tích mang tính chất của một lũy thành hoặc đê bao rất lớn và kiên cố.

Có thể đoán nhận lớp đất đắp thành này được chia thành 3 thời kỳ khác nhau. Thời kỳ thứ nhất là Lý - Trần với đất có lẫn than tro, gạch ngói vụn nhỏ thưa. Thời kỳ thứ hai là thời Lê Sơ với các lớp đất đắp chủ yếu lấy từ các khu vực sản xuất như nền lò nung phế thải lò nung gốm. Thời kỳ thứ ba cũng là thời Lê Sơ.

Những kết quả nghiên cứu tầng văn hóa cho thấy La thành thời Lý Trần và Hoàng thành thời Lê Sơ cùng được đắp trên một di chỉ cư trú lớn với tầng văn hóa dày ven sông Tô Lịch. Có thể đoán việc đắp thành lũy ban đầu dựa vào các dải đất cao ven sông. 

Mặc dù vậy, tại khu vực khai quật không có dấu tích tầng văn hóa Đại La cũng như các di vật thời Đại La. 

Nhiều hiện vật giống như ở di tích Hoàng thành

Đặc biệt, các nhà khảo cổ phát hiện một hố móng gia cố kiến trúc rộng 4,3m dài 12m. Lớp gia cố móng này cực kỳ kiên cố gồm 6 lớp vật liệu hỗn hợp xen lẫn 5 lớp đất sét. Trong 6 lớp gạch xen kẽ có 4 lớp phía dưới được đầm chủ yếu là gạch vồ màu đỏ xám. 2 lớp phía trên chủ yếu là bao nung và đồ gốm, có nguồn gốc từ phế phẩm của lò nung.

Diện tích khai quật tuy hẹp nhưng đã thu được một khối lượng hiện vật hết sức phong phú. Chúng gồm các loại đồ kim loại, sứ, đồ sành, các phế phẩm của lò nung gốm và gạch ngói xây dựng với đủ các giai đoạn Lý, Trần, Lê. 

Đặc biệt, những loại hình gốm sứ phát hiện ở đây đều đã thấy tại khu vực Hoàng thành Thăng Long. Đó là những đồ gốm có chữ, hoặc vẽ rồng. Những đặc điểm này cho thấy chúng là những đồ dùng được “đặt hàng”, có chất lượng rất cao dùng để biếu tặng, ban thưởng. Từ đó, có thể thấy rõ các di vật thu được có ý nghĩa rất lớn trong việc nghiên cứu di sản văn hóa Thăng Long.

Chính vì thế, theo nguồn tin từ giới nghiên cứu, tổng thể các di tích, di vật ở đây có giá trị cung cấp tư liệu phục vụ cho nghiên cứu cấu trúc Hoàng thành Thăng Long thời Lý Trần và Lê cũng như đời sống phía Tây thành Thăng Long. Trong đó rất đáng lưu ý là dấu tích của các lò sản xuất đồ gốm lớn thời Lý Trần ở khu vực này.

Dự kiến, ngay trong tuần này, sẽ có buổi báo cáo sơ bộ về tình hình khai quật. Khi đó, các cơ quan hữu quan và các nhà khoa học sẽ có cơ hội thảo luận kỹ hơn về tương lai của đoạn thành này sao cho hài hòa được mục đích bảo tồn và phát triển. 

Theo Ngữ Yên - TT&VH