“Bạn có thể gọi ông ấy là Marcel Proust của thời đại chúng ta” – Peter Englund, Thư ký Thường trực Viện Hàn lâm Thụy Điển, nhận định. Marcel Proust là tác gia của nước Pháp, người viết Tìm lại thời gian đã mất, một trong những bộ tiểu thuyết vĩ đại nhất thế kỳ 20.

Modiano cũng khá giống Proust vì họ đều là những người vĩ đại ẩn dật.

Sự nghiệp rực rỡ từ đầu đến cuối

Trong cuộc đua cá cược Nobel, cái tên Modiano bị chìm lấp trước những tên tuổi khác, trong đó nổi bật là Haruki Murakami và Ngugi wa Thiong'o. Nhưng bất ngờ thực sự không đến từ bảng danh sách cá cược, vì danh sách này vốn không trùng với giải thưởng, mà từ cách nhìn nhận vị thế của Modiano trong nền văn chương thế giới.

Patrick Modiano sinh năm 1945 tại vùng Boulogne-Billancourt, Pháp. Ông không học đại học và hầu như không làm nghề gì khác ngoài viết văn. Ông cho ra đời khoảng 40 tác phẩm, trong đó tiểu thuyết đầu tay Quảng trường Ngôi sao (1967) viết năm năm 22 tuổi. Năm 1978, ở tuổi 33, ông nhận giải Goncourt cho tiểu thuyết Phố những cửa hiệu u tối. Năm 2000, ông được trao Giải thưởng Văn học trọn đời Paul-Morand.

Các tác phẩm của Modiano đã có bản dịch tiếng Việt: Phố những cửa hiệu u tối, Những đại lộ ngoại vi (Dương Tường dịch), Ở quán cà phê của tuổi trẻ lạc lối (Trần Bạch Lan dịch). Đặc biệt, các tác phẩm của Modiano đều rất “nhỏ nhẹ”, mỏng so với thể loại tiểu thuyết, khoảng 130 đến 150 trang bản tiếng Anh.

Ngoài tiểu thuyết, nhà văn Pháp còn viết sách thiếu nhi, kịch bản phim nhưng đó đều không phải là những tác phẩm chính trong sự nghiệp viết lách của ông.

Cuốn tiểu thuyết nổi tiếng nhất của Modiano là Phố những cửa hiệu u tối (tên tiếng Pháp Rue des Boutiques Obscures, bản dịch tiếng Anh đổi tên thành Missing Person, tạm dịch Người mất tích). Phố những cửa hiệu u tối cũng là tên của một con đường có thật ở Rome, Italy.

“Ẩn dật”, dòng máu Do Thái và nỗi ám ảnh phát xít

Thư ký Viện Hàn lâm Peter Englund nói khi công bố giải Nobel Văn chương hôm 9/10, rằng Modiano nổi tiếng ở Pháp, nhưng với các nước khác thì ông ở vị thế của một tác giả ít được biết đến.

Nguyên nhân do Modiano xa lánh truyền thông và rất ít khi trả lời phỏng vấn. Điều này làm ông càng thêm xa lạ với công chúng, nhưng đó không phải là lý do thuyết phục, vì nhiều tác gia khác cũng xa lánh truyền thông nhưng vẫn được công chúng biết đến rộng rãi.

Từ khi giành giải Goncourt vào năm 1978, trong hơn 36 năm tính đến nay, Modiano tiếp tục khẳng định tài năng của mình với những tác phẩm giá trị. Năm nay ông 69 tuổi, vẫn sống ẩn dật. Nhưng trong một lần hiếm hoi trả lời phỏng vấn trang France Today năm 2011, ông nói: “Thực sự, tôi chưa bao giờ nghĩ đến việc làm một điều gì khác ngoài viết văn".

"Tôi không có bằng cấp, không có mục tiêu nhất định nào để phấn đấu. Nhưng thật khó khăn khi bạn là một nhà văn trẻ khởi đầu sự nghiệp quá sớm (Modiano có tiểu thuyết đầu tay năm 22 tuổi – TT&VH). Tôi không thích đọc lại những cuốn sách đầu tay của mình. Không phải vì tôi không thích chúng, mà tôi không nhận ra mình ở chúng nữa, như một diễn viên già xem vai chính mình đóng khi còn trẻ vậy” - ông chia sẻ.

Trở lại với đề tài cả đời của Modiano là sự chiếm đóng của phát xít, điều này liên quan đến nhân thân của ông. Ông sinh ra ở vùng ngoại ô phía Tây Paris 2 tháng vào tháng 7/1945, sau khi Thế Chiến 2 kết thúc ở châu Âu. Bố ông là một người Italy có dòng máu Do Thái và mẹ ông là một diễn viên người Bỉ. Họ gặp nhau giữa thời phát xít chiếm đóng Paris.

Vì xuất thân này, Modiano cả đời theo đuổi các chủ đề “ký ức, mất mát, nhận diện, kiếm tìm”, người Do Thái và phát xít chiếm đóng. Tiểu thuyết đầu tay của ông được coi là một đột phá, và Modiano đã may mắn khi được một người bạn của mẹ ông, nhà văn Pháp Raymond Queneau, giới thiệu với nhà xuất bản uy tín Gallimard.

Những con số ấn tượng

Năm nay, Modiano đã chiến thắng trước 209 đối thủ khác trong bảng đề cử Nobel Văn chương (sẽ được tiết lộ sau 50 năm nữa). Danh sách lọt vào sơ khảo có 20 ứng viên và chung khảo là 5 ứng viên.

Có một chi tiết hết sức ấn tượng về chiến thắng của Modiano: ông là người thứ 111 và là nhà văn Pháp thứ 11 giành lấy giải Nobel Văn chương trị giá 1,1 triệu USD. Trước khi Viện Hàn lâm công bố tên người đoạt giải, ông được nhà cái Ladbrokes đặt tỷ lệ cá cược là 10/1, xếp thứ 4 trong danh sách cá cược.

Một chi tiết thú vị về Modiano là ông từng làm giám khảo LHP Cannes năm 2000.

Theo Mi Ly - TT&VH