Hoạt động quan trọng nhất của lễ hội diễn ra từ tối 1/11 đến hết ngày 2/11, khi mà toàn bộ các thành viên trong gia đình và bạn bè sẽ sum họp quân quần bên nhau ngay tại nghĩa trang, chia sẻ những thành công và mất mát trong một năm qua, cùng nhau thưởng thức những món ăn được mọi thành viên ưa thích, và cùng nhau ca hát, vui chơi trong không gian huyền ảo tưởng như chỉ dành cho những người đã nằm xuống.

Người dân bản địa quan niệm cứ vào ngày 1-2/11 hàng năm, linh hồn của những người quá cố sẽ trở về với người thân trong gia đình.

Vì thế, để đón những người từ thế giới bên kia trở về, việc làm đầu tiên và quan trọng nhất của mọi gia đình Mexico là trang trí trang trọng bàn thờ trong nhà, ngôi mộ ngoài nghĩa trang, thậm chí cả những nơi công cộng bằng các loại giấy màu sặc sỡ, hoa quả với màu vàng chiếm chủ đạo, các loại bánh mỳ, bánh ngọt, đồ thủ công mỹ nghệ...

Đặc biệt là trên bàn thờ trong ngày này không thể thiếu những cây nến được thắp sáng ảnh chân dung hay vật dụng kỷ niệm của những người đã mất với hàm ý rằng linh hồn của những người thân sẽ theo sáng sánh đó trở về sum họp với gia đình nơi trần gian.

Lễ hội "Ngày dành cho người đã khuất" xuất hiện từ trước khi thực dân Tây Ban Nha chiếm đóng hồi thế kỷ 15. Việc bài trí bàn thờ và chuẩn bị cho ngày lễ được các gia đình tiến hành theo cách riêng tùy theo những đặc điểm riêng của từng vùng dân cư và miền văn hóa.

Trước khi diễn ra lễ hội, các loại hoa quả, bánh kẹo, tranh ảnh và đồ thờ cúng được bày bán khắp nơi với rất nhiều chủng loại, mẫu mã.

Chính quyền thành phố hay địa phương cũng chủ động lập và trang trí các bàn thờ lớn tại những không gian công cộng đẹp nhất, tiện lợi nhất cho người dân tới thăm viếng hoặc chiêm ngưỡng.

Có những nơi người dân còn để thêm ảnh của các lãnh tụ hoặc những người có công với đất nước bên cạnh ảnh người thân đã khuất trên bàn thờ.

Trong những năm gần đây, hoạt động văn hóa này đã dần dần tiếp nhận những yếu tố thời sự chính trị của đời sống xã hội. Riêng trong lễ hội năm nay, ảnh của 43 sinh viên bị mất tích vào tối 26/9 vừa qua tại thành phố Iguala, bang miền Nam Guerrero được treo khá phổ biến không chỉ ở địa phương này, mà ngay cả tại các thành phố lớn như thủ đô Mexico City hay các thành phố ở Mỹ nơi có nhiều người dân gốc Mexico cư trú.

Trải qua ít nhất ba thế kỷ tồn tại và phát triển, phong tục này cũng có thêm nhiều yếu tố ngoại nhập, trong đó có lễ hội hóa trang Halloween ở các nước nói tiếng Anh như trẻ em đeo mặt nạ gõ cửa các gia đình xin kẹo hay đi dạo đường phố... Những yếu tố này được phổ biến tới nhiều nước trong khu vực, nhất là khu vực Trung Mỹ.

Tuy nhiên, "Ngày dành cho người đã khuất" vẫn là nét truyền thống văn hóa đẹp, thuần phong mang tính tôn giáo bản địa hoàn toàn của Mexico.

Lễ hội này đã được Tổ chức Văn hóa, Khoa học và Giáo dục Liên hợp quốc (UNESCO) công nhận là Di sản Văn hóa thế giới từ năm 2003.

Theo TTXVN/Vietnam+