Mặc dù đó chỉ là truyền thuyết, song giới học giả đã tranh cãi trong một thời gian dài, rằng liệu người Hy Lạp hôm nay có thực sự là hậu duệ của người Mycenaean - những người đã kiến thiết một nền văn minh lớn nổi tiếng, thống trị khắp lục địa Hy Lạp và vùng biển Aegean (giai đoạn 1600 – 1200 TCN); hay đơn giản, nền văn minh ấy đã suy tàn và biến mất khỏi vùng đất này cùng với chủ nhân của nó.     

Giờ đây, công cuộc khai quật và phân tích DNA của những hài cốt người cổ xưa cho thấy dân Hy Lạp hiện đại đích thị là hậu duệ Mycenaean, bởi chỉ một phần rất nhỏ trong DNA của họ tới từ nhóm cư dân mãi sau này mới đặt chân đến Hy Lạp. Nghiên cứu còn hé mở: bản thân người Mycenaean cũng có mối liên hệ di truyền rất gần gũi với người Minoan² cổ - chủ nhân của một nền văn minh khác cũng rực rỡ không kém tại đảo Crete (giai đoạn 2600 – 1400 TCN).

Nghiên cứu dấu vết DNA từ mẫu răng của 19 bộ hài cốt khai quật được, bao gồm 10 người Minoan từ đảo Crete sống trong giai đoạn từ năm 2900 tới 1700 TCN, 4 người Mycenaean từ di tích khảo cổ Mycenae (cách Athens, thủ đô Hy Lạp khoảng 90km về phía Tây Nam) và những khu chôn cất người trên khắp lục địa Hy Lạp (giai đoạn 1700 – 1200 TCN), và 5 người đến từ Thời đại Đồ đồng sơ khai trên vùng đất mà ngày nay là lãnh thổ Hy Lạp và Thổ Nhĩ Kỳ (giai đoạn 5400 – 1340 TCN), những nhà khoa học đã đối chiếu 1,2 triệu ký tự mã hóa trong DNA của 19 bộ hài cốt với 334 mẫu của những người cổ xưa khác trên khắp thế giới và 30 người Hy Lạp hiện đại, cuối cùng đã vẽ lại được mối liên hệ di truyền giữa những nhóm người này.   

Báo cáo công bố trên Nature cho biết: người Mycenaean và Minoan có mối liên hệ rất mật thiết khi có tới 3/4 trong DNA của cả 2 nhóm người này cùng tới từ một tộc sống chủ yếu bằng nông nghiệp ở Hy Lạp và khu vực Tây Nam Anatolia, hiện là một phần của Thổ Nhĩ Kỳ. Hơn thế nữa, cả Mycenaean và Minoan đều kế thừa một phần DNA từ những người Caucasus tới từ phía Đông, rất gần với Iran ngày nay. Điều này chứng minh cho giả thuyết về sự di cư từ rất sớm của những người phía Đông sau giai đoạn hình thành nền nông nghiệp, nhưng xảy ra trước khi người Mycenaean tách ra từ Minoan.      

Một điểm khác biệt quan trọng nhất trong DNA của người Mycenaean: khoảng 4 – 16% trong đó tới từ DNA của những người tổ tiên phương Bắc, Đông Âu hay Siberia. “Điều này cũng chỉ ra rằng đã có một làn sóng di cư thứ hai của những người tới từ lục địa Á Âu tới Hy Lạp qua ngả Đông Âu hay Armenia, nhưng họ đã không tới được Crete” - Iosif Lazaridis, nhà di truyền học dân số tại Harvard, đồng trưởng nhóm nghiên cứu này phát biểu.   

Không quá ngạc nhiên, người Minoan và Mycenaean rất giống nhau, vì cả 2 cùng mang những đặc điểm gene như tóc và mắt nâu. Những nghệ nhân tới từ cả 2 nền văn minh này đã vẽ tóc và mắt màu đen trên những bức bích họa và đồ gốm, chi tiết cho thấy sự giống nhau ấy, dù 2 nhóm này nói và viết những thứ ngôn ngữ rất khác nhau. Người Mycenaean có khuynh hướng quân sự nhiều hơn với những tác phẩm nghệ thuật chứa đầy hình ảnh của gươm giáo - biểu tượng chiến tranh; trong khi đó những tác phẩm do các nghệ nhân Minoan tạo ra lại ít mang những dấu hiệu bạo lực như vậy, Lararidis nói. Bởi những chữ viết mà người Minoan sử dụng là những ký tự tượng hình cho nên một số nhà khảo cổ trước đây đã nhầm lẫn và cho rằng họ là một phần thuộc về Ai Cập cổ.   

“Việc tìm ra sự tiếp nối của nguồn gốc Mycenaean có ý nghĩa hết sức đặc biệt, cho thấy khu vực Aegean đã từng là một giao lộ của những nền văn minh lớn trong hàng ngàn năm” – George Stamatoyannopoulos, đồng tác giả của nghiên cứu, tới từ Đại học Washington ở Seattle phát biểu. Điều này giúp chỉ ra những thành phần chính trong DNA của tổ tiên người Hy Lạp từ Thời đại Đồ đồng, sau sự hình thành của vùng nông nghiệp ở Anatolia, là chất liệu đóng góp cho sự hình thành bộ gene của người Hy Lạp hiện đại, và trong thực tế, của hầu hết người châu Âu bây giờ. “Sự di chuyển và sinh sôi của những cư dân nông nghiệp đánh dấu thời điểm quan trọng mang tính quyết định cho sự hình thành của chủng tộc Hy Lạp” - nhà khảo cổ Colin Renfrew từ Đại học Cambridge, Anh, người không tham gia nghiên cứu này cho biết.

Kết quả trong nghiên cứu này còn chỉ ra khả năng của việc lấy mẫu DNA từ những di chỉ khảo cổ tại khu vực khô nóng phía Đông Địa Trung Hải, Renfrew nói. Ông và những người khác đang hi vọng tìm được mẫu DNA của những người Hittites huyền thoại - chủ nhân của khu vực Anatolia cổ (trước năm 2000 TCN), đây rất có thể là cái nôi nguồn gốc tổ tiên Caucasian của người Mycenaean và hệ ngôn ngữ Ấn – Âu trong khu vực. Nhà khảo cổ Kristian Kristiansen từ Đại học Gothenburg (Thụy Điển), người không tham gia vào nghiên cứu này, đồng ý rằng: “Khám phá trên đã mở ra một chương mới trong lĩnh vực lịch sử di truyền học về khu vực phía Tây lục địa Âu Á - Địa Trung Hải Thời đại Đồ đồng”.

Nguồn: Thế Hải - Tia Sáng (lược dịch theo Science: Link:http://www.sciencemag.org/news/2017/08/greeks-really-do-have-near-mythical-origins-ancient-dna-reveals)

-------------------
¹Homer (Hómēros trong tiếng Hy Lạp) là tác giả của 2 bộ sử thi Iliad và Odyssey, được coi là một trong những nhà thơ Hy Lạp xuất sắc nhất. Hai tác phẩm Iliad và Odyssey của ông có ảnh hưởng lớn tới văn chương hiện đại phương Tây.
² Chữ Minoan được đặt theo tên của vị vua huyền thoại Minos.