Trong khi đó, ngày 12.1, ông Joseph Gaspard, thành viên hội đồng quản trị bảo tàng thuộc trường cao đẳng Saint Pierre mới lần đầu tiên khảo sát mức độ thiệt hại của bảo tàng mà trận động đất đã gây nên. Ông đã cố nén để không bật khóc trước những thiệt hại không thể cứu vãn được: “Mỹ thuật có được sự chú ý của quốc tế. Mỗi người dân là một hoạ sĩ. Mỹ thuật – đó chính là chúng tôi”.

Thảm hoạ đã huỷ hoại nặng nề hàng chục bảo tàng, gallery lớn nhỏ và những nơi trưng bày tác phẩm nghệ thuật khiến cộng đồng làm nghệ thuật ở hết sức đau lòng. Sau tai ương quá lớn, các chủ gallery còn sống sót đã cố gắng hình thành một danh sách những nghệ sĩ đã chết hoặc mất tích cũng như những người bị thương tật. Có đến một nửa các tác giả có tác phẩm trưng bày tại các gallery nằm trong danh sách ấy. “Thật khó để nói tới việc cứu lấy mỹ thuật khi mà chúng tôi phải cứu các nạn nhân của thảm hoạ trước đã” – nữ hoạ sĩ lão thành Maritou Chenet nói thế. Bà đã mất những người bạn đồng nghiệp lâu năm nhất. Nhưng cũng theo Maritou Chenet, nghệ thuật là một phần không thể tách rời cuộc sống của người dân nên các tác phẩm cần được cứu sống dù rằng các toà nhà trưng bày tác phẩm đã sụp đổ hết.

Những ngày qua, hoạ sĩ 74 tuổi này làm công việc cứu hộ nghệ thuật ấy. Sau khi các nhân viên còn sống sót của trung tâm mỹ thuật Port-au-Prince đem ra khỏi đống đổ nát bức tranh của hoạ sĩ Jasmin Joseph, bà tháo tranh khỏi khung sườn, cuốn tác phẩm quý giá ấy lại để cất nó vào nơi an toàn. Hơn nửa thế kỷ nay, trung tâm mỹ thuật Port-au-Prince là biểu tượng của nền mỹ thuật vốn nổi tiếng thế giới. Chính tại đây vào những năm 1940, các nghệ sĩ tạo hình nhận được sự khuyến khích và bảo trợ sáng tác, và tác phẩm của họ từng là sản phẩm xuất khẩu thành công nhất của xứ sở này. Tranh sơn dầu và màu nước của các hoạ sĩ có mặt trong các bộ sưu tập cá nhân và công cộng ở khắp thế giới.

Sau thảm hoạ, bà Axelle Liautaud, một nhà sưu tập luôn khao khát tác phẩm mỹ thuật và cũng là một mạnh thường quân nổi tiếng bản xứ, đi hết điểm trưng bày này sang nơi triển lãm khác để tìm cách cứu lấy các tác phẩm. Bà xem xét những bức tranh tường vô giá được vẽ trong giáo đường Trinity Episcopal, nhặt nhạnh những bức tranh trong đống đổ nát của trường cao đẳng Saint Pierre và giúp hoạ sĩ Maritou Chenet bảo quản những gì còn lại tại trung tâm mỹ thuật Port-au-Prince.

Gallery Nader Art, nơi được coi là có bộ sưu tập quan trọng nhất nghệ thuật Haiti thời kỳ bộ lạc, đồng thời là một thánh đường cho những ai muốn chiêm ngưỡng các tác phẩm hội hoạ và điêu khắc bản xứ, cũng đã sụp đổ hoàn toàn. May mắn là gia đình chủ nhân Nader thoát chết trong khi gallery lúc này trông giống như một khu đào bới khảo cổ vương vãi những mảnh gốm sứ từ các tác phẩm bị vỡ nát và những khung tranh gãy. Tương tự như vậy là khung cảnh tại Monnin Gallery, một trung tâm mỹ thuật tiêu biểu thuộc vùng ngoại ô Petionville của Port-au-Prince . Bộ sưu tập các bức tượng Bizango của các thầy phù thuỷ ngày trước, được làm bằng xương người thật, nằm lăn lóc trong bùn đất.

Các nghệ sĩ còn sống sót đang tìm cách xây dựng lại nghệ thuật tạo hình trên đau thương và đổ nát. Nói như hoạ sĩ Gabriel Coutard, người cứ lang thang tìm kiếm cái còn lại bất chấp bộ y phục đã mặc từ ngày động đất tới nay: “Nghệ thuật đã cứu giúp chúng tôi. Chúng tôi phải giữ lấy nghệ thuật”. Một hoạ sĩ khác là Frankz Zephirin rưng rưng: “Tôi muốn vẽ những người dân trong một biển máu. Nhưng sẽ tái sinh từ biển máu ấy!”.

                                                                                                               Theo SGTT