Nguyễn Đình Chiểu (1822-1888) là một nhà văn hóa lớn, nhà thơ yêu nước, nhà giáo của nhiều thế hệ, thầy thuốc tinh thông y lý, y thuật và nổi tiếng về y đức của dân tộc Việt Nam. Là một trong những người khai sáng và là tác giả tiêu biểu nhất của dòng văn chương yêu nước chống ngoại xâm nửa sau thế kỷ XIX. Thơ văn của ông đậm tính nhân văn, khích lệ lòng yêu nước, chứa đựng nhiều ý nghĩa về đạo lý, truyền thống tốt đẹp của dân tộc, ông đã góp phần nâng cao tầm vóc và ảnh hưởng của văn học nước nhà. Ông còn là tấm gương sáng về tinh thần yêu nước, thương dân, ý chí kiên cường, bất khuất trong đấu tranh chống ngoại xâm. Ngoài sáng tác thơ văn, ông còn là một nhà giáo được người đời quý mến về tài năng, đức độ và là một thầy tuốc tận tâm. Sức lan tỏa, tầm ảnh hưởng của nhân cách và sự nghiệp của Nguyễn Đình Chiểu đã ở ngoài biên giới Việt Nam, được quốc tế ghi nhận. Chính vì thế, ngày 23/11/2021, Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) đã chính thức đưa Nguyễn Đình Chiểu vào danh sách danh nhân văn hóa thế giới và quyết định đồng tổ chức lễ kỷ niệm 200 năm ngày sinh của ông (01/7/1822 - 01/7/2022).

Đây là vinh dự lớn đối với nhân dân Việt Nam nói chung và quê hương Bồ Điền, Phong An, Phong Điền, Thừa Thiên Huế nói riêng. Bởi Bồ Điền chính là quê nội của danh nhân Nguyễn Đình Chiểu và có thể nói rằng, văn hóa quê hương Bồ Điền đã đóng góp trong việc hình thành nên nhân cách, lòng yêu nước của nhà thơ, nhà văn hóa lớn Nguyễn Đình Chiểu.

Hội thảo đã nhận được 11 tham luận của các nhà nghiên cứu trong nước và trong tỉnh Thừa Thiên Huế, các nhân sĩ, trí thức, văn nghệ sĩ, các chính trị gia gửi về tham gia, với nhiều góc nhìn toàn cảnh, đối chiếu, so sánh… làm rõ hơn các giá trị về quê hương Bồ Điền và cuộc đời tận tuỵ cống hiến của danh nhân văn hoá Nguyễn Đình Chiểu.

Tôn vinh cuộc đời và sự nghiệp của danh nhân văn hoá thế giới Nguyễn Đình Chiểu; các tham luận của nhà thơ Mai văn Hoan, nhà giáo Võ Thị Quỳnh, nhà nghiên cứu Nguyễn Thế, Trần Nguyễn Khánh Phong… đã đánh giá cao tài năng và nhân cách, giá trị các tác phẩm văn học của danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu.

Nhà nghiên cứu Hồ Vĩnh tặng tư liệu, bài viết về cụ Nguyễn Đình Chiểu cho trường THPT Nguyễn Đình Chiểu

Xác định giá trị lịch sử và văn hóa của quê hương Bồ Điền trong dòng chảy lịch sử, văn hóa Huế và Việt Nam; Bí thư Huyện ủy Võ Văn Vui trong bài viết “Phong Điền, nơi “quê cha đất tổ” của cụ Đồ Chiểu ở Thừa Thiên Huế” cho biết: Ông Nguyễn Đình Huy khi tiếp tục kết duyên cùng bà Trương Thị Thiệt, quê ở thôn Tân Thới, tỉnh Gia Định, đã sinh hạ được 4 trai, 3 gái,, trong đó Nguyễn Đình Chiểu là con trai đầu lòng, sinh ngày 13 tháng 5 năm Nhâm Ngọ (tức ngày 01/7/1822). Ông đã đưa Nguyễn Đình Chiểu về quê nội Bồ Điền lúc cậu bé Chiểu mới 11 tuổi. Nguyễn Đình Chiểu sống và học tập 8 năm ở ở Bồ Điền cùng với bà đích mẫu Phan Thị Hữu và những người anh em ruột thịt, bà con họ hàng thân tộc, làng xóm.

Các tham luận đã cung cấp bức tranh về những giá trị nổi bật của làng Bồ Điền - quê nội nhà thơ - nhà văn hóa Nguyễn Đình Chiểu (1822-1888), ở xã Phong An, huyện Phong Điền. Thông qua nghiên cứu điền dã và khảo cứu tài liệu, đã giới thiệu lịch sử - văn hóa làng Bồ Điền về quá trình hình thành và diên cách, thiết chế và sinh hoạt văn hóa - tín ngưỡng, đời sống kinh tế và xây dựng đời sống văn hóa hiện nay; giới thiệu dòng họ Nguyễn Đình ở làng Bồ Điền qua tài liệu gia phả. Trên cơ sở đó, tham luận góp phần làm rõ những nhân tố lịch sử - văn hóa làng Bồ Điền và gia tộc Nguyễn Đình nói riêng, cũng như văn hóa Huế nói chung đã ảnh hưởng đến nhận thức, tư tưởng và nhân cách của nhà thơ - nhà văn hóa Nguyễn Đình Chiểu trong thời niên thiếu ở quê nhà.

Đồng thời các tham luận cho biết “Ô châu cận lục” của Dương Văn An viết năm 1553, đã ghi nhận xã Bồ Điền thuộc huyện Đan Điền, phủ Triệu Phong. Xưa Bồ Điền là nơi hoạt động thương mãi khá tấp nập. Ngoài ra làng Bồ Điền còn có truyền thống Nho học. Truyền thống này có thể thấy ở trong họ Nguyễn Đình, qua tước hiệu của những người trong tộc được viết trong các cuốn gia phổ. Cuốn tộc phổ Nguyễn Đình được viết vào năm Gia Long thứ 10 đã ghi nhận họ Nguyễn Đình đã hình thành một tộc tại làng Bồ Điền. Cuốn “Nguyễn Đình tộc phổ ý” chép vào năm Khải Định 7 - Nhâm Tuất [1922] đã xuất hiện tên của ông Nguyễn Đình Chiểu cùng nhiều vị huynh, đệ, tỉ, muội đồng hàng khác, ông được tôn xưng là “hiển khảo”. Những cuốn tộc phả này là một trong số không nhiều các di sản liên quan đến danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu còn lưu lại đến hôm nay.

Tại Hội thảo

Tại Hội thảo, các đại biểu cũng đã đề xuất tôn tạo ngôi từ đường thân tộc thờ phụng Nguyễn Đình Chiểu để nơi đây thành nơi thờ tự thể hiện được vị thế của danh nhân Nguyễn Đình Chiều đối với văn hoá của dân tộc, là nơi xứng đáng để quan khách hành hương tưởng niệm ông sau này; Tôn tạo nhà thờ Nguyễn Đình và nhà thờ chi phái Nguyễn Đình Huy, xây dựng nơi đây thành một bảo tàng thu nhỏ theo mô hình “Từ đường - Bảo tàng”, vừa là nơi thờ phụng và kính ngưỡng, vừa là nơi giới thiệu về lịch sử dòng họ, làng xã và danh nhân văn hóa.

Cần gìn giữ và phát huy di sản Hán Nôm của gia tộc Nguyễn Đình ở làng Bồ Điền. Từ đây, việc phân tích gia phả sẽ cung cấp nhiều thông tin hữu ích cho việc nghiên cứu về gia tộc Nguyễn Đình nói chung và phái Nhất chi Nhì của cụ Nguyễn Đình Huy nói riêng. Tiến hành số hóa toàn bộ hệ thống gia phả dòng họ Nguyễn Đình phục vụ công tác lưu trữ và bảo tồn, cũng như phát huy qua việc trưng bày, giới thiệu ở các bảo tàng, các điểm tham quan di tích Nguyễn Đình Chiểu ở trên đất nước Việt Nam, theo hướng kết nối - chia sẻ các hệ thống tư liệu ở Bến Tre với Thừa Thiên Huế và cả điểm di tích khác.

Tôn tạo mộ phần cụ Nguyễn Đình Huy, thể hiện sự tôn trọng và ghi ơn đối với bậc sinh thành của nhà thơ - nhà văn hóa Nguyễn Đình Chiểu. Đây sẽ là điểm “Về nguồn” mang tính chất tâm linh, theo hướng kết nối giữa nơi sống (Ba Tri - Bến Tre) - quê ngoại (Gia Định - Tp. Hồ Chí Minh) và quê nội Bồ Điền (Phong An - Thừa Thiên Huế), để mọi người thăm viếng và thể hiện sự kính trọng đối với bậc phụ mẫu sinh thành cho đất nước và dân tộc một danh nhân văn hóa.

Tiến hành xây dựng, lập hồ sơ “Cụm di tích lịch sử - danh nhân văn hóa Nguyễn Đình Chiểu và gia tộc ở Huế” để xét công nhận di tích cấp tỉnh, làm cơ sở đưa vào kết nối thành “Hệ thống di tích quốc gia của nhà thơ - nhà văn hóa Nguyễn Đình Chiểu”….

Nguyên Phương