Xứ Huế không chỉ nổi tiếng bởi cảnh vật thơ mộng, hữu tình mà còn là cái nôi của ẩm thực nổi tiếng ngon, lạ và độc đáo.

Món ăn xứ Huế nổi tiếng với nhiều món ăn dân dã cho đến các món “cao lương mỹ vị” nơi chốn cung đình. Món mắm rò ăn với dưa gang là một trong những món ăn dân dã nhưng không kém phần đặc sắc.

Món mắm rò ăn với dưa gang quả là món ăn bình dân nhưng rất ngon, hấp dẫn và bổ dưỡng mà ai đã một lần ăn thì sau này khi nhắc tới đều cảm thấy thèm. Nó đã trở thành nỗi nhớ của những người con Huế xa quê.

Chính vì thế trong những ngày hè “nóng nực”, trong món quà của gia đình người Huế gửi tới người thân xa quê hầu như không thiếu hũ mắm rò và mấy quả dưa gang.

Thừa Thiên- Huế là đất trồng nhiều dưa gang. Nhưng dưa gang ngọt, giòn phải được trồng ở các vùng bên kia phá Tam Giang.

Một dải đất cát nhô ra biển như một bán đảo kéo dài từ vùng tiếp giáp Quảng Trị đến vùng tiếp giáp Đà Nẵng.

Một bên là vùng đầm phá nước lợ, một bên là đối diện với biển xanh. Phải chăng được sinh trưởng trên một vùng đất có thổ nhưỡng khá đặc biệt như vậy mà dưa gang xứ Huế rất ngon. Quả dưa không to như dưa trồng ở các vùng khác nhưng khi ăn rất giòn, ngọt, mát và có mùi thơm dịu nhẹ đặc trưng.

Mắm rò là thứ mắm được người Huế làm từ loài cá kình lúc con cá còn nhỏ. Cá kình là loại cá sống tự nhiên ở      vùng phá Tam Giang, có giá trị dinh dưỡng và rất ngon nên được chế biến thành nhiều món ăn đặc sản nổi tiếng như bánh khoái cá kình, canh chua cá kình,…

Cá kình được đánh bắt về và chế biến thành mắm, phải được chế biến từ cá kình tươi (con nhỏ), tuyệt đối không bảo quản cá qua nước đá và hóa chất thì mắm mới thơm ngon và không độc hại.

Người làm mắm phải có cái tâm và có trình độ tay nghề cao mới cho những mẽ mắm rò như ý. Bởi vì, nếu chế biến nhiều muối như các loại mắm khác thì sẽ mặn, mà ít muối thì mắm sẽ chua nhanh, không bảo quản được, dễ hư hỏng.

Ăn mắm cá rò, bạn sẽ cảm nhận được vị ngọt đậm rất riêng của cá ,vị chua chua của “cá” lên men, một chút xíu vị đắng đặc trưng của mật cá.

Cũng xin nói thêm rằng với người Huế thì cá kình và mật ruột cá còn là vị thuốc chữa bệnh mất ngủ, nên khi chế biến không bao giờ bỏ ruột. Khi làm mắm, ngoài cá kình ra thì còn nhiều các phụ liệu khác đi kèm theo.

Đặc biệt, ớt tươi chín đỏ được xay nhuyễn là phụ gia quan trọng của mắm nên mắm cá rò có màu sắc bắt mắt với mùi thơm đặc trưng không lẫn với rất nhiều loại mắm khác của Huế! Chính vì thế, người dùng không chỉ cảm nhận vị ngon của mắm rò bằng vị giác mà còn thưởng thức vẻ hấp dẫn của mắm qua màu sắc đỏ tươi tự nhiên.

Dưa gang được ăn kèm mắm là loại dưa được thu hoạch khi dưa vẫn còn non nhưng ruột dưa thì đã đặc. Nếu thu hoạch sớm, dưa quá non thì sẽ rất ít cùi, ruột nhiều; thu hoạch muộn hơn thì quả dưa già quá sẽ mềm không còn mất “chế độ” giòn.

Ngoài ra, để có dĩa dưa gang như ý, không cần gọt vỏ quả dưa vì ăn cả vỏ dưa sẽ ngon và nhiều dinh dưỡng hơn. Dưa gang được rửa sạch, bổ đôi bỏ ruột rồi cát lát không quá dày và không quá mỏng, sắp ra dĩa rồi trang trí thêm ớt chín đỏ và rau thơm.

Bên cạnh dĩa dưa gang là chén mắm cá rò còn nguyên con cá bé bé xinh xinh nổi bật giữa màu đỏ của ớt chín nhìn rất hấp dẫn. Nếu thịnh soạn hơn có thêm dĩa thịt heo ba chỉ luộc ăn cùng mắm rò dưa gang thì không gì sánh được.

Món mắm cá rò ăn kèm với dưa gang chỉ giản dị như vậy nhưng khi thưởng thức bạn sẽ không thể nào quên bởi vị ngon ngọt, chua thanh của mắm kết hợp với vị ngọt giòn của dưa gang cùng vị béo ngọt của thịt heo ba chỉ hòa quyện với hương thơm rau thơm và dưa gang khi ăn sẽ có cảm giác giòn tan hấp dẫn đã làm “say lòng” biết bao du khách khi đến đất “thần kinh”.

Và trên mâm cơm của người Huế vào mùa hè, hầu như không thiếu chén mắm cá rò và dĩa dưa gang cùng một ít rau thơm điểm xuyết vài quả ớt tươi chín đỏ. Đi làm về, dù mệt nhọc đến đâu nhưng khi nhìn thấy mâm cơm “tươi mát” như thế bạn sẽ có cảm giác ngon miệng và muốn sà vào ăn ngay.