Được biết, loài cây chà là thuộc vùng biển Tây Bắc Châu Phi được người Pháp trồng từ khi đặt ách đô hộ trên đất nước ta. Bốn cây này hiện đang được trồng tạm tại Trung tâm văn hóa Việt - Nhật ở đường Lâm Hoằng, phường Vỹ Dạ, TP Huế (Thừa Thiên - Huế).

Trước đây, chúng được trồng trong khuôn viên của Công ty Xăng dầu Thừa Thiên Huế. Sau khi công ty này được nhượng lại cho Công ty cổ phần Đầu tư và Du lịch Petrolimex Huế xây khách sạn, thì 4 cây chà là được mang về trồng tại khu vực này.

Tại khuôn viên Trung tâm văn hóa Việt - Nhật, hình ảnh 4 cây chà là nằm lẫn giữa những cây dại với nhiều tán lá bị vàng úa, héo khô đã khiến cho nhiều người e ngại về tương lai của loài cây được đánh giá là quý hiếm ở Việt Nam này, hiện chỉ còn lại duy nhất 4 cá thể ở Huế.

Để tìm hiểu về vấn đề này, chúng tôi đã có cuộc trao đổi với thầy Đỗ Xuân Cẩm, cựu giảng viên trường Đại học Nông Lâm – Đại học Huế, người có công lớn trong việc phát hiện 4 cây chà là quý hiếm này và luôn đau đáu về số phận của chúng. Thầy Cẩm khẳng định, đây là một loài cây rất hiếm. Ngoài Huế, ở Việt Nam chưa nơi nào có.

Trước nguy cơ 4 cây chà là bị tuyệt chủng, năm 2009 thầy Cẩm đã kiến nghị với Trung tâm Công viên cây xanh Huế để tiến hành nhân giống với số lượng lớn. Kết quả là có khoảng 1000 cây non nảy mầm nhưng chỉ có gần 100 cây sống sót.

Tiếp đó, thầy đã tổng hợp lại kết quả nghiên cứu về 4 cây chà là và viết thành bài gửi đi các tạp chí trong ngành nghiên cứu với mong muốn loài cây này sẽ có thật nhiều người biết đến.

Nhiều tán lá bị vàng úa và héo khô

Việc 4 cây chà là gốc được trồng tạm trong khuôn viên Trung tâm văn hóa Việt - Nhật, thầy Đỗ Xuân Cẩm đánh giá là không hợp lý. Theo thầy, khu vực Vĩ Dạ là vùng thấp trũng, khi mưa xuống thì nước đọng, dễ bị ngập úng. Trong khi đặc trưng của chà là Canary là thích khí hậu khô và lạnh, ưa nhiều ánh sáng, thích đất ẩm thoát nước và không chịu được úng nước. Với điều kiện hiện tại như vậy, 4 cây chà là sẽ không sinh trưởng và phát triển được, thậm chí nó có thể chết vào bất cứ lúc nào.

Về số phận của 4 cây chà là, lãnh đạo Công ty Cổ phần đầu tư và Du lịch Petrolimex Huế cho biết, sau khi dự án khách sạn được xây xong, 4 cây chà là trên sẽ được đưa về trồng lại trong khuôn viên. Tuy nhiên, vào cuối năm 2014, UBND tỉnh Thừa Thiên -Huế đã buộc chấm dứt hoạt động và thu hồi giấy Chứng nhận đầu tư đối với Dự án Khách sạn trên do nhà đầu tư không có khả năng thực hiện theo tiến độ cam kết. Số phận của 4 cây chà là quý hiếm này lại trở nên mù mịt hơn.

Thầy Đỗ Xuân Cẩm cho biết thêm, chà là là loài cây có dáng rất đẹp, giành được sự chú ý của nhiều nhà cảnh quan học. Trên thế giới , người ta trồng nó không vì lợi nhuận kinh tế mà trồng vì vẻ đẹp tuyệt vời của nó. Bốn cây chà là trên không chỉ là một chứng tích lịch sử về sự di thực, mà còn có ý nghĩa về mặt văn hóa.

Thầy Cẩm đề xuất và mong muốn 4 cây chà là trên nên được trồng nơi mà nhiều người có thể chiêm ngưỡng như khuôn viên của UBND tỉnh này. Cũng theo thầy, tỉnh Thừa Thiên - Huế cần có chủ trương đưa chúng ra khỏi phạm vi của một doanh nghiệp , xem chúng là một tài sản chung không của riêng cá nhân hay tổ chức nào. Từ đó có các phương án bảo tồn phát huy hết giá trị thẩm mỹ, lịch sử cũng như giá trị về một nguồn gen quý hiếm.

Loài chà là này có tên khoa học là Phoenix canariensis, thuộc họ Cau – Arecaceae. Bốn cây chà là trên do người Pháp đưa từ quần đảo Canary, thuộc vùng biển Tây Bắc châu Phi về trồng ở Huế khi đã đặt ách đô hộ lên nước ta từ khoảng cuối thế kỷ XIX đầu XX.

LÊ KÔNG