Ông không ngại chịu khổ để dựng giá vẽ ngoài trời trong suốt những ngày tuyết phủ trắng xóa khắp nơi hòng chụp bắt được những cảnh tượng tinh tế trước mắt mình. Và cả những lần chèo thuyền ra giữa sông để vẽ cảnh Băng tan gần Véthuil khi không những chịu đựng cái lạnh thấu xương mà còn mối nguy hiểm luôn rình rập từ những khối băng đang tan ra và dạt đi khắp nơi.

Chim ác là (1869)

Thử nghiệm đầu tiên vẽ cảnh mùa đông được Monet thực hiện vào năm 1868, lúc ông cùng vợ và con trai lưu lại vùng quê Normandie. Chính tại nơi đây, Monet đã tạo ra một trong những kiệt tác của mình, cảnh tượng tuyết trắng và sự diệu kỳ của nó. Ở bức tranh Chim ác là (The Magpie), khung cảnh hiện lên với một góc nông thôn im ắng, một trang trại bị tuyết phủ như đang ngủ say, những cành cây trơ trụi, một hàng rào lờ mờ, khắp nơi đều là sự ngự trị của tuyết trắng. Tuy hiện thực được Monet vẽ ra trước ta là một khung cảnh chóng tàn, nhưng ta lại có cảm giác như thể đang chạm vào một sự ngưng đọng, đang đứng trước sự im lặng trong veo.

Sương giá (1880)

Monet không tìm cách làm chủ và tái hiện nguyên xi cảnh tượng như ngoài đời thực mà phần nào đã loại bỏ đi những khuôn mẫu nặng tính quy ước đồng thời muốn hòa nhập, tan biến vào trong chính cảnh tượng ấy. Bức Sương giá (Frost) trông như một ảo ảnh, một sự nắm bắt những phản chiếu mong manh trên nền băng. Khung cảnh yên lặng đến bất động này hừng lên những tia sáng rải rác len lỏi thoáng qua trên mặt nước, trên những bụi cây, trong những tán lá xa xăm và giữa những đám mây. Ở giai đoạn này, Monet cố gắng nhận dạng từng tia sáng rồi lồng chúng vào một khung hình có sắc điệu ánh sáng tổng thể và hài hòa.

Hiệu ứng tuyết ở Vétheuil (1878)

Đống cỏ khô, hiệu ứng của tuyết vào buổi sáng (1891)

Không chỉ dừng lại ở việc tái hiện cảnh băng tuyết trắng xóa không thôi, Monet còn đặt ra cho mình nhiều thử thách khác về chủ đề này. Đó là một cuộc săn đuổi chụp bắt lại hiệu ứng tuyết tan khi có sự hiện diện của mặt trời, đặc biệt ở Đống cỏ khô, hiệu ứng của tuyết vào buổi sáng (Haystack, Morning Snow Effect). Có thể nói tác phẩm này là hiện thân cho một sự theo đuổi mỹ học về tính chất phù du, ở đó áng sáng như thể sinh ra, thay đổi cùng một lúc với đống cỏ khô vùng Normandie dân dã; khi ánh sáng không còn, đống cỏ cũng biến mất. Toàn bộ sự kỳ diệu của cái nhìn về thế giới được nghiệm suy trên những gì đời thường và gần gũi nhất.

K.H.
(TCSH382/12-2020)