Dồn nén tất cả thương nhớ vào tâm hồn, bằng tài thi văn của mình Tô Huệ đã viết Chức Cẩm Hồi Văn và dệt lên lụa với nội dung diễn đạt hết sức bi thiết về nỗi nhớ chồng. Có người ra biên ải, Tô Huệ gửi bài thơ ấy cho Đậu Thao. Nhưng người đưa thư cầm thư mà không hiểu nội dung viết gì, e ngại trong thư có lời lẽ phản nghịch, lo sợ vạ lây, nên đã chuyển thư về triều đình. Thư Chức Cẩm Hồi Văn đến tay vua Hán, sau khi nghiên cứu đọc toàn bộ nội dung, cảm phục trước tấm lòng sắt son và tài thi phú của một người phụ nữ, vua hạ chỉ tha cho Đậu Thao về. Bài thơ thật sự gây được ấn tượng thẩm mỹ cho người xem, người đọc từ hình thức trình bày đến nội dung chữ nghĩa. Trong các dạng hồi văn của thi ca Hán Nôm, bài Chức Cẩm Hồi Văn của Tô Huệ khá độc đáo bởi sự thể hiện qua một đồ hình lạ lẫm với tất cả 280 chữ (trong đó có 32 chữ lớn, 248 chữ nhỏ). Thoạt tiên, khi nhìn vào, người ta có cảm giác như một họa đồ trang trí, nhưng kỳ thực đây lại là một bài thơ hồi văn được sắp xếp theo một quy ước, một trật tự do người sáng tác tự nghĩ ra. Lối thơ hồi văn có nhiều biến thể về cách tổ chức dạng hồi văn (có thể là đọc xuôi, đọc ngược, quay đi quay lại nhiều vòng) để có nhiều bài thơ khác nhau; hoặc có nhiều biến thể về hình thức như xếp trong hình tròn, hình vuông, hình tam giác, hình thoi... tạo nên những đồ hình (vừa phô diễn trí tuệ của của thể sáng tạo, vừa thách đố trình độ thưởng thức của khách thể thẩm mỹ). Để tìm ra cách đọc, người ta phải mất nhiều thời gian trong quá trình tìm phương pháp, mỗi một bài thơ lại có một phương pháp đọc được quy ước theo nhiều cách riêng. Bài Chức Cẩm Hồi Văn của Tô Huệ có cách đọc theo trật tự trong lược đồ sau: Bài thơ còn có một điểm thú vị khác là, điểm xuất phát của bài thơ là chữ quân (chàng); điểm kết thúc của bài thơ là chữ hoàn (trở về) cũng đã tạo nên hai điểm nhấn cho việc diễn đạt cảm xúc cảm xúc, tình ý của toàn bộ nội dung: nỗi tha thiết mong chồng trở về. Chúng tôi xin trình bày nguyên văn chữ Hán gồm 40 câu (đọc theo cáh ở lược đồ đã trình bày) cùng các phần phiên âm, dịch thơ của bài Chức Cẩm Hồi Văn này.
Phiên âm: TÔ HUỆ CHỨC CẨM HỒI VĂN Quân thừa Hoàng chiếu yên biên thú Tống quân tống biệt hà kiều lộ Hàm bi yểm lệ tặng quân ngôn Mạc vong ân tình tiện trần khứ Hà kỳ nhất khứ âm tín đoạn Ưc thiếp bình vi xuân bất noãn Quỳnh dao giai hạ bích đài phong San hồ trương lý hồng trần mãn Thử thời đạo biệt mỗi kinh hồn Tưởng tâm hà thác cánh phùng quân Nhất tâm nguyện tác thương hải nguyệt Nhất tâm nguyện tác lãnh đầu vân Lãnh vân tuế tuế phùng phu diện Hải nguyệt niên niên chiếu đắc biên Phi lai phi khứ đáo quân bàng Thiên lý vạn lý diêu tương kiến Điều điều lộ viễn, quan sơn cách Hận quân tái ngoại trường vi khách Thử thời tương biệt lô diệp hoàng Thùy tín kỷ kinh mai hoa bạch Bách hoa tán loạn phùng xuân tảo Xuân ý thôi nhân hướng thùy đạo Thùy dương tảo địa vị quân ban Lạc hoa mãn địa vô nhân tảo Đình tiền xuân thảo chính phân phương Bảo đắc Tần tranh hướng họa đường Vị quân đàn tận Giang Nam khúc Phụ ký tình thâm đáo bắc phương Bắc phương điều đệ sơn hà việt Vạn lý âm thư trường đoạn tuyệt Ngân trang chẩm thượng lệ triêm y Kim lũ la thường hoa giai liệt Tam xuân hồng nhạn độ giang thanh Thử thị ly nhân đoạn tràng tình Tranh huyền vị đoạn, tràng tiên đoạn Kết oán tiên thành, khúc vi thành Quân kim ức thiếp trọng như san Thiếp diệc tư quân bất tạm nhàn Chức tương nhất bản hiến Thiên Tử Nguyên phóng nhi phu cấp tảo hoàn. DỊCH THƠ: Chàng vâng chiếu ra ngoài biên thú Thiếp đưa chàng kiều lộ xa xa Mấy lời tặng những châu sa Tình ân ái ấy biết là nhớ không Sao một chút tin hồng văn vẳng Chốn chinh vi xuân chẳng ấm nồng Dưới thềm lỗ chỗ rêu phong Trong màng ngang dọc bụi hồng sương che Khi tống biệt hồn kia kinh hãi Biết làm sao cho gặp lại cùng Ước gì như nguyệt bể đông Ước gì như thế mây hồng đầu non Mây non, nọ may còn một thấy Trăng bể kia soi dậy một phương Những mong lại được gặp chàng Dẫu nghìn muôn dặm rõ đường tương thân Đường thăm thẳm mấy lâu xa cách Giận chàng còn làm khách ải quan Ngày di lư diệp mới vàng Bây giờ đã mấy mai tàn trắng bông Mai tán loạn gặp cùng xuân mới Nỗi xuân riêng khôn nói cho ra Vì chàng nên lá dương tà Hoa rơi man mác ai là tảo nhân Trước sân những cỏ xuân thơm nức Ôm đàn tranh ra trước họa đường Vàng khúc Giang Nam gảy vì chàng Đem tình cho đến sóc phương cõi ngoài Ngoài phương sóc xa xôi thăm thẳm Bức âm thư nghìn dặm thấy đâu Pha phôi áo lệ gối sầu Dưới thềm hoa lá cùng mầu nở ra Qua sông ấy tiếng gà xao xác Nỗi ly nhân trường đoạn khác đâu Đàn chưa rối ruột đã sầu Cho nên một khúc cung sau chưa tròn Chàng nhớ thiếp như non tình nặng Thiếp nhớ chàng cũng chẳng tạm khuây Hồi văn một bức thư này Nhi phu xin sớm kịp ngày khởi quy Bản dịch của Ngô Thế Vinh (1803-1856), Tiến sĩ thời Tự Đức (nguồn: TCSH số 156 - 02 - 2002)
|