Phạm Thị Phương Thảo

Hiếm có dòng sông nào lại đẹp và duyên dáng như sông Hương, xứ Huế. Một dòng chảy lững lờ mà sâu lắng, nước xanh mênh mang mà mát rượi lòng ta. Từ xa xưa chắc hẳn ai cũng từng ít nhất một lần nghe nói đến vẻ đẹp hữu tình của sông Hương núi Ngự, bên vẻ đẹp thơ mộng của cầu Tràng Tiền và những tiếng hò Huế trên sông. Nghe đâu đó trong hồn ta đã thấp thoáng ẩn hiện bóng dáng của những người con gái Huế với chiếc nón Bài Thơ và tà áo dài màu tím mộng mơ năm nào:

"Dòng nước sông Hương chảy lặng lờ
Ngàn thông núi Ngự đứng như mơ
Gió chiều vương áo nàng tôn nữ
Quai lỏng nghiêng vành chiếc nón thơ"
(Trong đôi mắt Huế-Đông Hồ 1939)

Với thời gian bảy trăm năm lịch sử, Hương Giang thơ mộng ngày nay đã mang trong mình những lắng đọng với bao trầm tích phù sa của dòng chảy lịch sử có tự bao đời. Từ thuở xa xưa sông Hương đã mang những cái tên linh nhiệm là Linh Giang, Lô Dung rồi Kim Trà. Với những cái tên gọi dịu dàng ấy, sông Hương vẫn mềm mại uốn lượn để ôm ấp và nâng niu vóc dáng xứ Huế và làm nên nét đẹp hồn cốt trong tâm hồn Huế như một tất yếu của dòng chảy lịch sử bên đời.

"Đất Thừa Thiên trai hiền, gái lịch
Non xanh nước biếc, điện ngọc, đền rồng
Tháp Bảy Tầng, Thánh Miếu, Chúa Ông
Chuông khua Diệu Đế, trống rung Tam Tòa
Cầu Trường Tiền sáu nhịp bắc qua
Tả Thanh Long, hữu Bạch Hổ, còn đợi khúc âu ca thái bình."
(Ca dao Huế)

Được Hương Giang yêu thương chảy vào lòng và Xứ Huế thì cứ ấp iu dải lụa mềm mại ấy và dùng dằng mãi để rồi tới lúc dòng chảy cũng phải ùa ra biển lớn Thuận An:

"Con sông dùng dằng, con sông không chảy
Sông chảy vào lòng nên Huế rất sâu…"

Đó là những câu thơ đặc tả dòng sông Hương vô cùng ấn tượng của Nhà thơ Thu Bồn với cốt cách con người Xứ Huế. Còn với nhà thơ Bích Khê thì Huế còn lúng liếng và đa tình hơn nhiều:

“Dòng Hương in gái nguyên lành
Lá thuyền du khách thanh thanh tiếng đờn
Vỹ Dạ thôn, Vỹ Dạ thôn
Biếc che cần trúc không buồn mà say
Non xa trăng đã tròn đầy
Em ơi để mặc lòng ngây lên mùa”.

Nơi đây là vùng đất truyền thống cố đô xưa và chốn lưu giữ nhưng di tích lịch sử, những nét kiến trúc của đền đài và Kinh đô Huế tự xa xưa để tạo nên những nét trầm mặc, kiêu sa và đài các. Cao Bá Quát khi xưa đã có sự ví von dòng sông một cách độc đáo và giàu sức liên tưởng đầy hào khí của kẻ sỹ trước non sông gấm gấm vóc:

“Muôn dãy non xanh ngát cánh đồng
Sông dài như kiếm dựng trời xanh”

Xứ Huế còn là dòng chảy bất tận và giao thoa của văn hóa làng xã với văn hóa chốn cung đình với từng vùng miền, mang đậm đà sắc thái Phú Xuân và non nước Hương Bình. Sông Hương chảy qua Kim Long và Vỹ Dạ, bồi đắp nên những thôn làng đất đai trù phú và cây lá xanh tươi. Bài thơ “Đây thôn Vỹ Dạ” của Hàn Mạc Tử còn ghi dấu ấn trong thi ca Việt Nam:

“Sao anh không về chơi thôn Vỹ
Nhìn nắng hàng cau nắng mới lên
Vườn ai mướt quá xanh như ngọc
Lá trúc che ngang mặt chữ điền”

Sông Hương xứ Huế đã bao đời miệt mài làm nên những nét tinh tế và độc đáo của văn hóa Việt Nam. Đó là dòng chảy giao hòa và dung hợp của nét văn hóa truyền thống dân gian với văn hóa cung đình với những con người Huế với những nét đặc trưng không lẫn với bất cứ nơi nào về giọng nói, tiếng cười, điệu hò và những món ăn Huế hấp dẫn.

Nhắc đến Sông Hương là nhắc đến dòng chảy giao hòa và đậm đặc của những hồn thơ lai láng và bền bỉ của bao thế hệ. Con người Huế với nét văn hóa “đặc sệt” từ giọng nói, dáng đi, điệu ca …và cả những nét trầm tư cũng riêng biệt đã làm nên sự độc đáo mà vẫn giữ nét truyền thống. Nơi đây đã nuôi dưỡng và bồi đắp tâm hồn cho biết bao văn nhân, thi sỹ và những tao nhân mặc khách dẫu chỉ đôi lần đặt chân đến Huế.

“Đã đôi lần đến với Huế mộng mơ
Tôi ôm ấp một tình yêu dịu ngọt
Vẻ đẹp Huế chẳng nơi nào có được
Nét dịu dàng pha lẫn trầm tư…”
( Trương Tuyết mai- Huế tình yêu của tôi)

Đã có biết bao nhạc sỹ, họa sỹ, nhà văn, nhà thơ tên tuổi đã sinh trưởng và thành danh từ mảnh đất này và những kiệt tác của họ đã làm nên một bản hòa tấu đậm đà hương sắc riêng có của Xứ Huế trong tâm hồn Việt. Sông Hương mãi là nguồn cảm hứng và dòng chảy bền bỉ của thi ca nhạc họa. Cố nhạc sỹ Trịnh Công Sơn đã gắn bó với xứ Huế nhiều năm và hình ảnh cô nữ sinh Đồng Khánh năm xưa mãi còn bâng khuâng và da diết với ca khúc “Diễm Xưa” khá nổi tiếng trong lòng công chúng yêu nhạc Trịnh. Ông đã để lại cho đời nhiều ca khúc mang đậm dấu ấn Huế và cả miền tâm linh. Huế chính là “ Một cõi đi về” của ông, những ca khúc mang tính triết lý cao về thân phận con người với nhiều hương vị lãng mạn và lãng đãng cả màu khói sương cùng những cơn mưa Huế khi xưa .

“Mưa vẫn bay bay qua miền tháp đổ
Dài theo em mãi khóe mắt xanh xao…"

Có lẽ không ở đâu mà tâm hồn thơ ca lại nở rộ và đậm đặc theo dòng chảy lịch sử như nơi đây. Cả những người con không sinh ra và lớn lên ở Huế nhưng cũng không khỏi đắm đuối với vẻ mơ màng đầy ám ảnh chỉ với một sắc áo xanh khi “Một đêm đàn lạnh trên sông Huế” như cố nhạc sỹ, thi sỹ, họa sỹ Văn Cao năm nào:

“Em cạn lời thôi, anh dứt nhạc
Biệt ly đôi phách ngó đàn tranh
Một đêm đàn lạnh trên sông Huế
Ôi nhớ nhung hoài vạt áo xanh”.
(Văn Cao)

Hình ảnh dòng sông với những con đò xưa như những “con mắt của sông Hương” còn lưu dấu trong thi ca qua những vần thơ của Nguyễn Xuân Sanh:

“Ơi con đò, con mắt yêu thương
Nhìn chúng, ta say đắm lạ thường
Ai đến bên lòng ta khẽ bảo
Con đò, con mắt của sông Hương”

Thuở nhỏ, chắc hẳn mỗi chúng ta đều biết sông Hương qua bài thơ“ Cô gái sông Hương” của nhà thơ Tố Hữu với những câu thơ rất gợi từ xa xưa với trong veo trời và nước sông Hương:

“Trời trong veo
Nước trong veo
Em buông mái chèo
Trên dòng Hương Giang…”

Hay những câu thơ của ông như những lời thủ thỉ và tâm tình đậm đặc giọng Huế của một nhà thơ cách mạng vẫn còn vang vọng bên tai năm nào:

“Tiếng hát ai mà nghe nhớ thương
Mái nhì man mác nước sông Hương
Hà ơi…tiếng mẹ ru nhè nhẹ
Cay đắng bao nhiêu nỗi đoạn trường”.

Đó là âm hưởng cuộc sống vất vả của không ít những con người cần lao khi xưa trên mảnh đất cố cung Huế với cả nối nhọc nhằn và cay đắng:

“Bên chợ Đông Ba tiếng gà gáy sáng
Bên làng Thọ Lộc tiếng trống sang canh
Giữa sông Hương tiếngsóng khuynh thành
Đêm khuya một chiếc thuyền tình ngửa nghiêng”
(ca dao Huế)

Còn bây giờ khi đêm xuống, dưới ánh trăng lung linh sóng nước, bạn bước xuống thuyền Rồng và thả hồn nghe ca Huế và nhạc cung đình thì còn gì hạnh phúc và lãng mạn hơn. Những điệu hò Huế năm xưa lúc này cũng được tái hiện lại qua tiếng ca ngọt ngào của những chàng trai, cô gái Huế trên những chiếc thuyền Rồng chở khách du sông và những làn điệu “Mười Thương” đậm chất Huế vẫn làm say đắm lòng biết bao du khách từ khắp nơi đến thăm Huế qua tiếng hò mái nhì, mái đẩy khoan nhặt.

Bạn còn thưởng thức làn điệu sông nước khoan nhặt qua tiếng đàn tranh và giọng Huế ngâm thơ đầy nỗi niềm cứ man mác trên sông:

“Chiều chiều trước bến Vân Lâu
Ai ngồi, ai câu, ai sầu, ai thảm
Ai thương, ai cảm, ai nhớ, ai trông
Thuyền ai thấp thoáng bên sông
Đưa câu mái đẩy trạnh lòng nước non”

Sông Hương còn là nơi ta gửi gắm hồn mình và lòng sông soi gương bóng nước, biết vỗ về, che chở ta trong những kỷ niệm khó quên nhất:

“Sông vẫn tần ngần thao thiết lặng câm
Chở gió về cánh đồng mơ ước
Chở mơ ước về chân trời
Chở chân trời tới mắt em buồn như dấu hỏi
Nghe cọng cỏ già ướt dưới chân đê”
( Bài Trong mưa của Văn Công Hùng)

Nhà thơ Phạm Bá Nhơn lại có những câu thơ khác trong bài “Về Huế” với từng cơn mưa dầm và rét đậm như:

“Yêu thương Huế cơn mưa dầm rét đậm
Để bốn mùa hoa trái kết thành thơ
Huế đẹp mãi với người đi kẻ đến
Chung thủy, chân tình, ấp ủ trong mơ”.

Dòng chảy cuồn cuộn ấy lan tỏa đến các thế hệ không chỉ ở Huế và sông Hương. Ngay cả với chúng tôi, dòng chảy Sông Hương cũng luôn vẫy gọi và tưới mát tâm hồn mỗi người. Đối với các thi sỹ thì Hương Giang sẽ là cái duyên mặn mà, cái tình khó quên và là nguồn cảm hứng vô tận về con ngươi, về cuộc sống và những vỉa tầng văn hóa Huế ấy đã được kết tinh và lưu giữ lâu dài:

“Nếu như chẳng có dòng Hương
Câu thơ Xứ Huế giữa đường đánh rơi”
(Nhà thơ Huy Tập)

Chúng tôi chợt nhớ đến các nhà thơ, nhà văn nổi tiếng gắn bó với dòng Hương giang như nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm, Tô Nhuận Vỹ,Nguyễn Khắc phê, Nguyễn Khắc Thạch, Hồ Đăng Thanh Ngọc…những người con tài hoa của Xứ Huế, những người giữ vai trò Tổng biên tập của Tạp chí Sông Hương từ những ngày đầu thành lập cho đến tận bây giờ. Tạp chí Sông Hương đã bước sang tuổi ba mươi với một vóc dáng và tâm thế đáng nể. Với một chặng đường dài đã qua, Tạp chí Sông Hương đã trở thành người bạn thân thiết của những người yêu thích văn chương và độc giả trong và ngoài nước. Dòng chảy Sông Hương mang đậm bản sắc Huế ấy đang giao hòa và lan tỏa đi khắp mọi miền và thu hút được đông đảo giới văn chương.

Chúng tôi gặp nhà văn, nhà thơ Hồ Đăng Thanh Ngọc trong dịp lễ kỷ niệm ba mươi năm Tạp chí Sông Hương. Hiện nay anh đang giữ vai trò Tổng biên tập Tạp chí Sông Hương, một con người trẻ trung, năng động và đầy nhiệt huyết. Không phải ngẫu nhiên mà Tạp chí văn học của Huế lại mang tên dòng “Sông Hương” thơ mộng, nơi mà lịch sử và dòng chảy thời gian làm dày thêm những vỉa tầng văn hóa và trầm tích thêm những lớp phù sa của dòng chảy thi ca Huế qua bao thế hệ.

Hương Giang làm say lòng biết bao đấng tài hoa là những họa sỹ, nhạc sỹ, thi sỹ tài danh và tên tuổi, giúp họ nuôi dưỡng đam mê và khát khao sáng tạo từng ngày. Hương Giang cũng gắn bó và làm say lòng bao con người yêu thương và nặng lòng với Huế ở khắp nơi:

"Vốc tay say với dòng Hương
Nhón chân, ngược bước nẻo đường tìm thơ".
(Đêm Hương Giang- Nguyễn Trọng Liên)

Các thi sỹ đều trở nên đa tình trước Sông Hương:

"Ta thành lữ khách đa tình
Vắng em ,mây núi Ngự Bình bơ vơ
Vớt lên một nửa câu thơ
Đợi em…mòn cỏ đôi bờ Hương Giang"
(Huế đã sang thu- Đào Trọng)

Sông Hương cũng đang dâng đời và tặng bạn từng giọt say như ruợu nồng. Sông Hương mang đến dòng chảy đam mê và ngọt ngào. Cả những nỗi buồn về nhân tình thế thái và những nỗi trầm luân kiếp người với từng giọt sông và giọt đời cũng đang trôi chảy không ngừng:

“Sông Hương hóa rượu ta đến uống
Ta tỉnh đền đài ngả nghiê ng say…”
(Nhà thơ, nhạc sỹ, họa sỹ Nguyễn Trọng Tạo)

Ngay lúc này những câu thơ về Xứ Huế của nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo năm nào, con người bao năm đã nặng lòng với Huế lại được những người bạn văn thơ của chúng tôi ngân nga đọc lên cùng với anh và bè bạn bởi những tâm hồn yêu thơ, yêu đời và tình yêu tha thiết với Sông Hương và Xứ Huế mộng mơ.

Phương Thảo rất vinh dự được là khách mời của Tạp chí Sông Hương và được tặng một áo thơ có in những câu thơ của mình:

"Ru đêm mật ngọt
Tròn căng giữa đời
Thương về trăng khuyết
Mỏng cong kiếp người"
(Trăng khuyết)

Phạm Thị Phương Thảo