Chiều hôm ấy, theo lệnh người chỉ huy, một số phân đội vẫn trực sẵn sàng chiến đấu, một số anh em khác canh giữ tù binh, số còn lại thì nấu cơm. Tất cả mọi thứ, từ soong nồi bát đũa đến lương thực, thực phẩm, chúng tôi đều có sẵn trên xe. Anh em tìm mấy hòn đá bắc làm bếp, lấy nước máy vo gạo rồi thổi cơm. Chất đốt là củi cũng mang từ trên xe dã chiến xuống.Thức ăn có 3 loại là thịt hộp, rau muống luộc và nước rau muống làm canh. Khi ăn, ai thiếu bát thì dùng vỏ thịt hộp, ai thiếu đũa thì tỉa mấy nhánh cây so đũa ở trong khuôn viên dinh độc lập. Một số lính ngụy đầu hàng ta, cũng được mời cơm. Lúc đầu thì họ rất sợ, nhưng sau đó, họ cũng vui vẻ cùng ăn như người trong gia đình. Bữa cơm đúng như anh Hữu Thỉnh đã viết:
            Cơm dã chiến nấu bằng bếp điện
            Rau muống xanh hái tự ao nhà
            Trời còn đầy ắp hoa và pháo
            Nhìn nhau chưa vội mở vung ra

            Mâm xanh, sân cỏ xanh mải miết
            Quây quần đồng đội đến vui chung
            Hàng cây so đũa cùng ta đó
            Ăn bữa cơm ở đích cuối cùng

            Khách thường, thương mấy anh nhà báo
            Theo tăng băng dốc mấy mươi ngày
            Sáng chiếm núi Bông, chiều Cửa Thuận
            Vượt đèo Phước Tượng buổi chiều mây
           
            Tăng vẫn dàn theo đội hình chiến đấu
            Xích còn vương đất đỏ Phan Rang
            Vừa mới vào mâm, anh nuôi bận
            Chia - thêm - Tổng thống Ngụy đầu hàng

            Kìa gắp đi anh, ai nấy giục
            Có gắp chi đâu, mải ngắm trời
            Tự do xanh quá, mênh mông quá
            Vượt mấy ngàn bom mới tới nơi

            Bỏ lại đằng sau bao trận đánh
            Kịp vào thành phố sáng tên Người
            Bình mình theo  tăng vào cổng chính
            Cờ treo trên đỉnh nước non ơi!

            Ta trẻ như cờ, ta trẻ lắm
            Ta reo trời đất cũng reo cùng
            Ta no cười nói, say đôi mắt
            Bát cơm ngày hẹn cùng mênh mông

Khi đọc bài thơ này, tôi phải thốt lên “Ông Hữu Thỉnh thánh thật”. Đó là nói về cái hay của thơ, bởi muốn hiểu thơ phải hiểu ở nhiều cấp độ của nội tâm. Song, nếu là một ghi chép, hay bút ký, thì tôi cam đoan ông Hữu Thỉnh có 2 chỗ ghi chưa trúng. Chúng tôi nấu cơm, luộc rau bằng củi, chứ không dùng bếp điện. Tổng thống Ngụy Dương Văn Minh cũng ăn, nhưng ăn ở chỗ khác, được đối xử rất nhân đạo, được tiêu chuẩn đặc biệt, có canh gác bảo vệ cẩn mật. Tại sân dinh Độc lập, không có chuyện anh nuôi ta đưa cơm cho Tổng thống Ngụy đầu hàng. Nhưng trớ trêu thay, nếu bài thơ thiếu đi 2 câu “Vừa mới vào mâm, anh nuôi bận. Chia - thêm - tổng thống Ngụy đầu hàng”, thì không còn là bài thơ nữa. Tôi nghĩ cái thần của bài thơ ở 2 chữ “chia thêm” trong khổ thơ này.

Thường thì, đã làm tướng mà thua trận, người ta cảm thấy nhục nhã không thể ăn được. Đằng này, một vị đại tướng làm Tổng thống, vừa mới thất bại thảm hại, không những ăn được mà còn ăn thêm nữa để anh nuôi của ta phải “chia thêm” thì đủ biết là thế nào rồi. Cái sự hay của bài thơ là ở chỗ này đây.
N.T.B

(nguồn: TCSH số 194 - 04 - 2005)