Đoàn Quyết Tiến, riêng cái tên nghe cũng đã rần rần ham hố. Người ta bảo những ai mệnh hỏa thì bốc nhanh như lửa. Quả thế thiệt. Những ai là bạn cùng thuở học trò với Tiến, ngoảnh đi ngoảnh lại chưa đầy hai mươi năm, gặp lại anh, đã thấy ngồi chễm chệ trên cái ghế giám đốc, với học hàm phó tấn sĩ. Thời buổi ni, lắm kẻ kêu chất xám là thứ hàng hóa rẻ nhất, trí thức chưa được coi trọng. Thậm chí có đôi ba cây lý luận còn mạnh ga xì lên mặt báo chí đây đó, những bài viết báo động rằng đang có hiện tượng "bạc chất xám", "nhạt chất xám”, "chảy máu chất xám". Tầm bậy hết! Đoàn Quyết Tiến có thể minh chứng cho thiên hạ biết rằng kẻ sĩ quí lắm chứ! Chất xám đắt hơn vàng!

Kể về quãng đời ngót nghét hai chục năm từ cậu học trò "nhất quỷ nhì ma" đến một ông giám đốc của một doanh nghiệp có những bảy nhân viên, Tiến đã leo lên, à, đã bay vọt lên ra sao, đã giành bằng đại học, bằng phó tấn sĩ ra sao, thì e rằng vòng vo tam quốc, không hợp với khuôn khổ một cái truyện ngắn. Chỉ xin đan cử mấy cái hên gần đây của Quyết Tiến, cũng đủ đánh đổ cái luận điệu "bạc chất xám".

Cách đây hai năm, ông tổng giám đốc nổi hứng, muốn minh chứng cho thiên hạ biết cơ quan mình nổi tiếng, chớ không phải chìm khuất trong bóng tối. Cũng phải cảm thông cho ổng, bao nhiêu lần đi liên hệ công chuyện, đều bị bọn mặt dầy coi giấy tờ ra vô các nơi quyền thế vặn vẹo, móc lò.

- Cơ quan chi hè? Tổng công ty chi mà nghe lạ hoắc!

- Liệu thiệt có cái tổng công ty ni trên đời hông hè? Răng xưa chừ bọn nầy hổng nghe nói đến tên tuổi mấy cha?

Uất khí tích mãi xông lên ngang hông, ông tổng giám đốc mở đại hội toàn Liên hợp công ty, vỗ bàn vung tay mà thốt lên rằng:

- Các bà các ông, các chị các anh có thấy cái nhục của Tổng công ty ta không? Đi không ai mến, đến không ai hay, bị gậy ăn mày không ai chú ý. Bây chừ tôi quyết tâm đổi mới Tổng công ty, cho bàn dân thiên hạ phải biết trên đời ni có mặt chúng ta, hơn nữa chúng ta còn oai phong lẫm lẫm, chiếm cứ một vị trí xã hội đáng kể chớ bộ! Muốn đạt được mục đích, thì ta phải mần chi bây chừ hè? Tôi đã đeo kiếng mát, vi hành hết công ty nọ, liên hợp kia, và rút ra kết luận bài học kinh nghiệm đầu tiên của thời buổi ni là đồng tiền gắn liền quảng cáo. Tổng công ty ta muốn thiên hạ biết rốt ráo thì tôi tính ri, ta phải có chí ít ra là dăm bảy phó tấn sĩ, cho ngồi vô dăm bảy cái doanh nghiệp mới lập. Tôi nói mới lập là để mấy ông bà đang ngồi ghế chánh phó giám đốc những doanh nghiệp cũ khỏi nóng đít, nhấp nhổm, khiêm tốn tôi xin rút lui đó nghe! Tôi sẽ lập ra những doanh nghiệp có cái tên thật kêu, ai nghe giới thiệu phải thủng màng nhĩ luôn. Tôi sẽ bố trí điều hành mấy cửa hàng đó là những ông phó tấn sĩ của các ngành thật oách như triết - học - kinh - tế - chính - trị - học, điều - khiển - học, phi - thường - học, tô - pô - học, vân vân, ai ngó vô cũng lồi con mắt vì nể sợ luôn. Từ giờ phút ni tôi long trọng tuyên bố Tổng công ty chiêu hiền đãi sĩ, bất cứ ai ở đâu có học vị phó tấn sĩ hễ đồng ý về đây sẽ được ưu đãi mọi mặt. Cấm có ai trong cơ quan được kêu rêu, so bì! Ai có công mách mối dẫn người thì sẽ được thưởng, thù lao mười phần trăm giá trị, theo đúng luật!

Ông tổng giám đốc tuyên bố rứa, mọi người tưởng ông cù nách quần chúng cho vui. Ai dè ông là người "nói và làm" rất chi là nhất quán. Chưa đầy ba tháng sau đã có gần nửa tá phó tấn sĩ tứ chiếng lốc nhốc kéo đến.

Đoàn Quyết Tiến là phó tấn sĩ triết học, mới ra lò từ Nga-la-tư về; được đưa vô cái doanh nghiệp "No-khô-la", nghĩa là "Nói không làm". Sau hai năm, Quyết Tiến đã tiến hành cải tổ đến mức cái doanh nghiệp ni được bàn dân thiên hạ đổi tên lại là "No-kha-la" - “Nói khác làm”! Bản thân Tiến từ một ma mới đã nhanh chóng biến hóa thành người của tổng công ty những hai trăm phần trăm, nghĩa là còn mang "tính - tổng giám đốc" đặc sệt hơn những kẻ vài chục năm trong nghề. Từ bậc lương khởi đầu vô cơ quan là 333, anh ta bỏ qua 359 và 390 mà vô thẳng 425 để nhận "quyền giám đốc" cửa hàng, rồi chỉ một năm sau được “cắt cu” một cái xoẹt, chánh thức ngồi ghế giám đốc với bậc lương 550, bỏ qua 464 và 505.

Đó là nói về lương. Nhưng cái hên của lương bậc chưa nhằm nhè chi so với cái hên của chiếc ghế giám đốc doanh nghiệp được lăng-xê. Quyết Tiến cứ nhận giấy mời họp như bươm bướm tứ phương đổ đến. Thời buổi "kinh-tế-hội-thảo" ni, thì đi họp là cái nghề mầu nhứt trong mọi nghề. Cứ mỗi buổi họp, tùy theo giá trị của chức vụ và học vị mà có phong bao dày mỏng khác nhau, những bí bét cũng không dưới dăm chục ngàn. Ai khôn ngoan, biết quan trọng hóa công việc và thời gian của mình, thì còn có thể tăng gia thêm phong bao nữa kia - không dưới một tá lần Quyết Tiến đã thử nghiệm có kết quả. Đầu buổi, anh ta đến dự hội thảo ở Vi-ti-mếch độ vài tiếng, cho phong bao vô cặp rồi cáo lỗi quí vị, xin cho sang Tô-hô-hếch, vì bển đó đã mấy lần "phôn" sang, khẩn khoản mời đừng vắng mặt. Thế là trong một buổi, giám đốc "No-kha-la" đã có hai phong bao nặng ịch. Quyết Tiến đang nghĩ cách để tăng tần suất sự họp lên. Ai bảo đi họp nhiều là mệt? Đoàn Quyết Tiến sẽ minh chứng càng họp càng nở nang da thịt, càng phương phi mặt mày!

Cái hên thứ ba của Tiến là suất đất được chia để xây căn hộ. Qui định của tổng công ty là mỗi cán bộ nhân viên chỉ được ba chục mét vuông, lãnh đạo cấp giám đốc thì được gấp đôi, ai có học vị phó tấn sĩ nữa thì gấp ba. Riêng Tiến được chín chục mét vuông, cộng vợ và hai con là khẩu ăn theo được độ chục mét nữa. Ở cái thành phố công việc mần ăn xây dựng đang lên như giông bão, mà được chia một trăm mét vuông đất có mặt tiền kề lộ chính, thì cái hên đáng được đưa vô "ghi-nét" của tỉnh lắm chớ! Cứ mỗi mét vuông bên ni sông mới có nửa chỉ, mà bên tê sông lên đến gần nửa cây, vì bên nớ có bến cảng, bãi xe, ga tàu, các khách sạn dồn vô một ổ, tha hồ mở quầy dịch vụ, hốt ra tiền. Riêng mùa hè năm rồi, hai vợ chồng Tiến mới thử bán kem chơi chơi mà tổng thu hàng tháng đã gấp sáu lần lương giám đốc.

Cái hên thứ tư gần đây nhất là Tiến lấy vợ mới. Số là mùa đông năm ngoái, Tiến đi làm thường ở lại buổi trưa để tiết kiệm xăng nhớt, như ảnh vẫn giải thích với vợ con và mọi người trong cửa hàng. Cái lý do thứ thiệt là Tiến đang khoái cô trợ lý trẻ, mầm mẫm, vừa tốt nghiệp đại học ra, và được Tiến nói lọt tai, thủ trưởng giúp rập nhận cho vô cửa hàng của Tiến. Những buổi trưa ở nhiệm sở, Tiến tha hồ khai thác tiềm năng triết học với em bé. Hình như có một tài liệu xã hội - học đã khẳng định có đến chín mươi phần trăm rằng đàn bà thích được đàn ông tán phỉnh. Phó tấn sĩ triết học Đoàn Quyết Tiến vận dụng các qui luật và phạm trù vô chuyện ni. Sau nhiều buổi trưa nhẫn nại giảng giải cho các em bé nghe về từng cặp phạm trù nội dung - hình thức, cái chung - cái riêng, ngẫu nhiên - tất yếu vân vân, đến bữa trưa đó thì anh giám đốc chuyển sang cặp phạm trù bên phải - bên trái. Ai dè cái con nhỏ dốt đặc cả óc - Tiến vừa giảng giải vừa thực hành luôn cho nó sáng ra, mà nó vẫn tối dạ la toáng lên. Tiến nhột cho cái ghế giám đốc, vội khép cửa buồng làm việc của nó lại sau lưng và lao ra hành lang. Chiếc đờ-rim-hai màu cá xanh, như con tuấn mã trung thành cứu chủ thoát khỏi con mắt làm chứng của mấy mụ to mồm trong cửa hàng, vọt lẹ ra lộ. Quẹo phải quẹo trái chục bận cho hoàn hồn tỉnh trí, rồi Tiến quyết định về nhà nằm xả hơi cho đỡ căng da đầu.

Ai dè, họa vô đơn chí. Lúc cái hên đến thì nó chỉ đến từng cái một, khi xui xẻo đến thì nó đến cấp tập. Vừa táp xe cạnh hiên nhà, Tiến đẩy cửa vô phòng khách. Mụ vợ trần như nhộng nằm tô hô trên đi-văng. Đó là cái đi-văng mới mua bữa Tết những hai triệu đồng, chớ có ít ỏi chi! Trên người mụ ta là một thằng đàn ông cha căng chú kiết mô đó, đang thay mặt Tiến làm cái công việc lâu ni Tiến vẫn làm...

Sau phi vụ đó, Tiến còn phát hiện ra hơn chục cây vàng anh ta ki cóp được từ thời còn du học, cái thời "đầu đội áp suất, chân đi bàn là" ấy, rốt cuộc đã bị mụ vợ nướng sạch vô "đề" và vỗ béo bồ của mụ. Là "triết gia", Tiến hiểu qui luật “lượng đổi chất đổi”, nên cũng đành chấp nhận qui luật "phủ định của phủ định". Anh ta chia tay mụ vợ và hai đứa con. Theo Tiến, mụ ta đã có cái tánh đó thì hai sắp nhỏ chắc chi đã là con mình, cứ tống khứ đi cùng mẹ nó là yên thân. Ai dè, cái tòa án cứ kỳ cục buộc anh ta chia thêm tài sản còn lại cho vợ con, dù Tiến cố minh chứng rằng tất cả nữ trang, áo quần, bát đĩa, guốc dép cô vợ dùng đều là của anh ta sắm cho. Sau nhiều lần cò kè mặc cả với vợ con, anh ta mới giữ được cái xác nhà.

Cuộc đời tưởng vất đi từ độ đó. Song anh ta vốn mệnh hỏa, hơn nữa lại là thích - lịch - hỏa, nên vẫn còn dịp để mà chói sáng, bốc lên. Bỏ vợ cũ chưa đầy nửa năm, anh ta đã cưới được vợ mới. O ni chỉ bằng nửa tuổi anh ta, mùi mẫn nỏ kém chi o trợ lý, mà lại còn là một kho vàng, đô-la và đồng mác, O xuất khẩu lao động ở Đức, sau cái hồi Đông Đức sụp đổ, O trở về và được chánh quyền nước Đức thống nhất chịu bồi thường theo luật, tính ra có đến mấy chục cây vàng. Với việc lấy vợ mới sau vài tuần tìm hiểu, Đoàn Quyết Tiến chẳng những bù lỗ được sự thâm hụt do mụ vợ cũ gây ra, mà còn có lời mấy chục cây nữa. Mấy mụ to mồm trong cửa hàng cứ há hốc ra trước cái hên của giám đốc "No-kha-la". Mấy mụ ngồi quang quác biểu nhau:

- Đúng là chuyện đời may rủi, hên xui nỏ biết răng mà lần.

Mới năm ngoái cha nội mặt mày ủ xo, đi mô cũng rên rỉ cái nỗi bất hạnh, từ bên tê đến bên ni thành phố đều nghe tiếng kêu rêu. Cha vừa bị vợ cắm sừng bò, vừa bị cướp giật quá mất hụi. Rứa mà năm ni cha nội đã bảnh bao với mụ vợ mô-đéc, váy ngắn đến bẹn, vèo vèo du hí hết bãi tắm này đến bãi tắm nọ.

Đó là dư luận đầu tuần trước, coi như nhất trí về sự hên xui của Đoàn Quyết Tiến. Nhưng sáng thứ hai tuần ni thì coi mòi dư luận lại cọ xát nhau quá dữ. Số là hôm qua, ông giám đốc phải chở đi cấp cứu. Nguyên nhân tai nạn là bị té xe máy, bể đầu, gãy cả hai giò, đang phải nằm bất tỉnh trong bệnh viện chờ giải phẫu. Chiếc đờ-rim-hai bị bể cả hộp, dúm dó như cái vỏ thuốc đánh răng hết ruột. Sau khi vô thăm nạn nhân về, mấy mụ to mồm ngồi lại ở phòng khách "No-kha-la" đấu hót với nhau.

- Bây chừ mới biết anh ta vừa làm giám đốc, vừa mánh mung hàng họ riêng tư chi đó, bữa qua, lúc bị nạn là khi cha nội đang phóng hết cỡ trên đờ-rim đi thực thi một giao kèo ở mô đó tỉnh phía ngoài.

- Cha chả! Trông bề ngoài, ai mà biết cha nội cũng là một ma-phi-a!

- Tại lấy con mụ vợ ni đó! Chớ như con mụ trước thì giám đốc chỉ kiêm chủ quầy kem thôi. Lấy phải mụ ni, có vốn to, ổng mới nẩy cái ham hố mần ăn đường dài qua Lào, rứa mới rủi ro gặp nạn.

- Tui thì tui lại nghĩ, nhờ lấy con mụ ni nên khi gặp nạn ổng mới đủ tiền thầy thợ thuốc thang để mà sống sót. Tội! Chứ con mụ trước mà ổng bị rứa, thì đến bát cháo hành cũng hổng có mà húp!

- Phải đó, số ổng hên lắm mới lấy được mụ vợ ni. Cứ như hồi tháng trước, chưa cưới mụ, thì chỉ có đi đứt. Cả tổng công ty ta dù có vì tình người, tình đồng chí mà thương thì cũng đến cái độ trợ cấp cho mấy trăm ngàn, cắt cử thay lẫn nhau một đôi đêm vô trực, chớ mần răng ai có của mà đổ ra hết cây nọ đến cây tê lo thuốc thang, thầy thợ. Nghe mô mới từ bữa qua đến chừ đã bay tiêu ba bốn triệu. Ngó bộ gặp cái nạn ni, cha nội còn phải nằm nửa năm, dăm bảy tháng là ít. May mà cha nội còn hên, có phước nhờ vợ.

- Tui thì tui nghĩ khác mấy bà. Nếu không lấy mụ nớ, thì ảnh mô có ham hố mần ăn lớn đến nỗi phóng đờ-rim lội ngược lội xuôi, mô có gặp nạn rủi ro. Đúng là giống đàn bà có nốt ruồi đen ở chót mũi, hai cái lận, mần răng mà tránh khỏi khắc chồng hại con!

- Ấy, mạng cha nội là thích lịch hỏa, lửa sấm chớp nên cũng lóe ra nhanh, và tắt đi lẹ, e chuyến nầy khó qua...

- Tầm bậy! Miễn là mụ vợ cứ mạnh tay đắp vàng, đô hay mác vô là có thuốc, có huyết tương, có đạm, có máu tiếp, có cách chỉnh hình, thậm chí còn có thể thay thế các "phụ tùng" theo ý muốn. Thời khoa học, văn minh, tân tiến mà!

Dư luận của mấy mụ to mồm ở cửa hàng còn dài dài. Nói tóm lại, ý kiến của họ còn nghịch nhau quanh sự hên xui của Đoàn Quyết Tiến. Thôi thì, để bạn đọc tự bỏ phiếu thăm dò, coi thử tỷ lệ phần trăm, để biết đa số ủng hộ ý kiến nào.

Huế 25-8-1993
H.L
(TCSH59/01-1994)