Tham gia khởi nghĩa Nga Sơn, tháng 8-1945, ủy viên ủy ban lâm thời tỉnh Thanh Hóa - Phụ trách báo Chiến Sĩ của Liên khu 4 - Tuyên huấn Sư đoàn nổi tiếng 304. 1954 công tác ở Hội nhà văn Việt Nam. Sau chuyện "Nhân văn - Giai phẩm" ông trở về quê làm ruộng, và suốt 30 năm không bước chân ra Hà Nội.
Sông Hương xin trân trọng giới thiệu 3 bài thơ của ông, gồm 2 sáng tác cũ và một đoạn trích trường ca.


HỮU LOAN

Phương gió

Bộ đội liên hoan mai đã đi
Người từ ven núi dọc bờ khe
Bãi khuya khe núi đồng thanh tắt
Tan kịch người thôn nối đuốc về

Bộ đội lên đường dưới rặng cây
Rào thưa ngõ chống dóng tre gầy
Từng tay già nắm từng tay trẻ
Tưởng đến đây thì ở mãi đây

Bộ đội lên đường nối tiếp nhau
Vang vang kèn lệnh dội bên cầu
Trông theo bụi cuốn vàng lưng ngựa
Làng xóm quê mùa nếp váy nâu

Chiều xuống nhà sao rộng quá chừng
Nền cao đất trắng lạnh bàn chân
Người xa gối súng dài đêm lạ
Mắt mẹ xa vời bóng xám sân

Sương ở đâu nhiều chăn chiếu vá
Ở đâu lửa rắc lụi tro dần
Bờ khuya ai múc lầm phương gió
Cho để rơi đài xuống giếng trăng


Nguyễn Sơn

Nguyễn Sơn như con tàu biển khổng lồ
mang giông tố đại dương đi đến đâu
            không 
               cho 
                  sóng 
                     ngủ
Nguyễn Sơn như núi lửa mọc ở đâu
là gây những đám cháy 
               vòng quanh

Từ Vạn Lý Trường Chinh
Nguyễn Sơn về Liên khu Tư 
những năm đầu kháng chiến
Liên khu Tư của  
         Nghệ Tĩnh lầm lỳ

và nước Liên khu Tư
đã biết thế nào là giông biển
và rừng Liên khu Tư 
đã biết thế nào là cháy rừng.
Phải vì Đất như giường hẹp
Nằm thừa 
         đầu 
            thừa 
               chân
phải vì giường không đầu
một bước đi vạn lý
Nguyễn Sơn ra đi
            không 
               ai 
                  ngờ...
Những thằng đại xu nịnh ngày xưa
                  trở mặt
nhưng lịch sử và thời gian
            không 
               bao 
                  giờ 
                     phản trắc
Còn vang dội mãi rừng núi Nưa
tiếng Nguyễn Sơn 
            một 
               lần 
                  truyền 
                     hịch
còn vang dội mãi những tâm hồn
những o gái Liên khu Tư 
mắt xanh màu Trường Sơn
mang trong mắt hình ảnh người
Râu - Hùm, Hàm - Én.
gần thì sợ ghê
nhưng xa thì nói
         không bao giờ hết chuyện
những gánh trống chèo
         những kèn đồng gươm gỗ
lỉnh kỉnh
gánh gồng khiêng vác
những gia đình nghệ nhân toàn gia
dắt dìu bế bồng
không chỗ nào là không tụng ca
người mê xem quân nhân văn nghệ
                  Nguyễn Sơn

Nhưng ngày 22 tháng 10 
đọc báo Nhân Dân thấy đăng cáo phó
"Thiếu tướng Nguyễn Sơn
đã từ trần!"

- Thiếu tướng Nguyễn Sơn nào?
- Làm gì có mấy Nguyễn Sơn!
Đành rằng sống chết con người tại số
nhưng hình như có bàn tay
Định 
   mệnh 
         khốc 
            liệt 
               nào
đặt lên cung kiếp Nguyễn Sơn
Một cuộc đời ngắn ngủi
bao nhiêu là bất thường
bất thường đến
bất thường đi 
về bất thường 
chết lại càng
                 không 
                       đúng lúc!

Văn nghệ sĩ bao người đã khóc
khi đọc báo Nhân Dân
            thấy cáo phó Nguyễn Sơn
Và ngày 22 tháng 10 trên khắp nẻo đường Thủ đô
một đám tang đã diễu hành
một đám tang
         cờ đỏ liệm quan tài
nấc lên màu huyết...
Một đám tang đi
         không 
            bao 
               giờ 
                  tới 
                     huyệt!

Hà Nội, 10-1956


Ái hoa và nấm độc
               (trích)

…
Những bão tố chiến tranh
                        những tai họa không tên
                                                  sẽ cập bến
                                                               các vì tinh tú!
Khối đoàn kết tinh cầu
                  sẽ
                            không còn nữa
Khách quý trần gian
                         đã hạ cố lên chơi
mang theo chân
                      đói rách
                            hiềm nghi
                                     nịnh hót
                            vô luân
                                    cướp của giết người
- Có những vì sao
                  như mắt đẹp em ơi
sẽ vĩnh viễn tắt đi
                      như vĩnh viễn
                                     mắt em nhắm ngủ!
*
Đừng đánh giá văn minh loài người
                                   bằng những cuộc
                                                      đi mây
                                                          về gió
hay
bằng những chùm vệ tinh
                               đeo quanh quỹ đạo Địa Cầu
như một chuỗi nữ trang
*
Chưa có triều đại nào
                       lo cho dân
                                   cái ăn
                       xây cho dân cái ở
                                  trước khi xây
                                             cung vua
                                                và lăng mộ
Kim Tự Tháp
                kỳ quan
                  hay tội ác
                      để đời
của tập đoàn
                 pharaông
                           bạo chúa?
*
Khoa học nuôi dân
                       chưa
                         hiện
                           đại
                             bao giờ!
Chỉ có khoa học
                      giết người
                                là siêu bình phương
là siêu bình phương
                         hiện đại!
Ở điểm này
              bọn buôn nước
                            buôn dân
có thể vỗ ngực
                  tự hào
                        không những bằng trời
                                              mà còn bỏ cách xa trời
*
Những chiến tranh
                     bị cưỡng bức đi
                                xâm lăng vũ trụ
                                                  nay mai
Những bãi chiến trường
                             sẽ không còn là
                                               làng xóm
                                                     thảo nguyên
hay sa mạc
              dưới đời!
Xác những chinh phu
                         không còn dùng da ngựa
hay ni lông để gói
                   xương trắng
                              chiến binh
Không còn được làm mồi
                             cho rùa hang
                                            chó núi
Tam giác thần nào vũ trụ nào
                                    sẽ treo lửng lơ
                                                    mãi mãi
hay sẽ rơi vào
                 vô cực
                       đâu đâu?
*
Trên đất lành
                 nếu đem hạt cỏ ta tung
                         sẽ mọc ngay
                                      xanh rì
                                              mùa cỏ
Nếu đem gieo ré đó
                         bón phân gì đi nữa
                                  cũng không thành
                                                    tấm thơm
(thu hoạch dù bội hơn
                           bông nhiều và hạt mẩy)
Rặt nòi
        là như vậy
                 hay
                       nòi nào thì giống nấy
*
Vào không gian mênh mông
                         nếu ta tung hoa lành
                               gió lên
                                    mùa hương ngát...
                                                  Năm 1982
(SH32/08-88)