Mỗi lần dựng xong nhà mới, người Tà Ôi đều có tập tục “xo dung” – xua đuổi ma quỷ trước khi lên nhà mới. Tập tục này xuất phát từ quan niệm của họ về thế giới thần linh, về quan hệ giữa con người với thiên nhiên.

Trước đó, chủ nhà tham khảo ý kiến ông trưởng họ về việc chọn ngày lành tháng tốt để lên nhà mới, thường là những ngày chẵn 14, 16, 18 và ngày 20 vào các tháng 6, 7, 8. Đồng thời phải là những ngày nhàn rỗi của cả dân làng, có như vậy mới tham gia đầy đủ vào ngày làm lễ lên nhà mới của gia đình.

Lễ vật của lễ mừng nhà mới gồm có: 1 cái mâm, bên trên bày 1 bát cơm, 1 bát nước lã, 1 chai rượu, 1 bát nước gội thơm bằng lá bưởi, 1 đôi đũa, 1 cái lược. Ngoài ra còn phải chuẩn bị 1 con lợn để giải uế; 2 con gà để kê đầu lợn và đầu trâu; 1 ống bột nhựa trám khô; miếng sắt nhọn, cây kiếm, bộ cồng chiêng; một nhánh cây và một ống tiết lợn loãng.

Những lễ vật chuẩn bị cho việc lên nhà mới đã tập kết sẵn sàng vào lúc 4 giờ sáng. Mọi người có mặt đầy đủ dưới sân ngôi nhà vừa được dựng. Người Tà Ôi quan niệm, 4 giờ sáng là giờ tốt để làm các nghi lễ vào nhà mới. Bởi vì, thế giới loài người và thế giới tâm linh đảo ngược nhau. 4 giờ sáng của con người trên mặt đất là 16 giờ ở thế giới bên kia, là giờ mà tất cả vong hồn, tà ma đều về trú ẩn trên những cây cổ thụ mà con người đã hạ để làm nhà. Vì vậy, đây là thời điểm phải làm lễ để xua đuổi tà ma, trước khi bắt đầu cuộc sống trong ngôi nhà mới.

Đoàn người, đi đầu là già làng, rồi đến vợ chồng chủ nhà, các thành viên trong nhà và đại diện các gia đình trong họ bước đi theo tiếng ta lư, vừa đi vừa nhảy múa ngược chiều kim đồng hồ. Cạnh cây nêu, thầy cúng khấn mời các vị thần về chứng giám, xua đuổi tà ma và các vong hồn vất vưởng.

Đoàn người đi hết 1 vòng xung quanh ngôi nhà, dừng lại trước cầu thang. Người cầm ống bột trám, người cầm bó đuốc đỏ rực, vừa nhảy, vừa vãi bột trám khắp nhà. Người cầm kiếm chém liên tục vào không khí. Rồi lần lượt, từng người bước lên cầu thang nhà sàn. Đi sau thầy cúng, già làng là những người trong gia đình mang đồ đạc lên nhà mới. Mọi người trong họ được huy động, mỗi người giúp một tay chuyển đồ đạc lên nhà mới. Nồi niêu, xoong chảo, thóc lúa, hạt giống, lửa… và nhất quyết không thể thiếu một cái chiếu được chuyển lên.

Ngọn lửa để đưa vào cho ngôi nhà được ấm cúng. Tấm chiếu là thứ gói mọi chuyện xảy ra trong nhà. Người Tà Ôi mang tấm chiếu lên nhà mới với mong cầu cho gia đình, vợ chồng hạnh phúc.

Đi sau cùng trong đoàn người lên nhà mới là một phụ nữ cầm một cành cây, nhúng vào ống tiết lợn trên tay người đi trước, vẩy xuống đất, xua đi những xui rủi.

Lễ lên nhà mới còn là dịp để người Tà Ôi thông báo với thần sông, thần suối, với bà con xa gần là gia đình, dòng họ mình đã làm được ngôi nhà mới.
 

Theo http://www.le.com.vn