Ngày trước, ngư dân quanh vùng thường truyền miệng nhau về một khối đá khổng lồ giữa biển, khô cằn, không có nước ngọt, cây cối, là nơi sinh sống của hàng vạn chim nhạn, mòng biển, bồ nông. 

Vào mùa chim đẻ, cả bề mặt đảo đặc nghẹt trứng chim, lúc này hòn đảo sẽ được phủ một màu trắng kỳ lạ do phân chim tạo thành.

Hòn Hải có cấu tạo địa hình, địa chất rất phức tạp, vách đảo dựng đứng cao hơn 100 m thường xuyên có đá rơi, đá lở, nhiều vách hụt và đá ngầm. 

Chỉ sau 20 ngày đầu tiên thi công đã có người hy sinh, hàng trăm tấn vật tư bị sóng cuốn xuống biển. Sau nhiều nỗ lực đến cuối năm 2004 hạ tầng trên đảo đã được xây dựng xong.

Một trong những công trình đặc biệt tại đây là hệ thống đường hầm dài 170 m với 4 cửa thông lên mặt đảo. Hầm được gia cố bằng bê tông cốt thép chống đá rơi, dư chấn. Cửa hầm nằm ở mặt sau của tòa nhà rồi kéo dài lên bề mặt đảo bằng 370 bậc thang.

Từ miệng hầm đến bề mặt đảo có một hệ thống 240 bậc thang được đổ bê tông kiên cố nối lên tận chân hải đăng Hòn Hải.

Hệ thống đèn sử dụng pin năng lượng mặt trời đảm bảo chiếu sáng liên tục. Bên cạnh đó là hệ thống tín hiệu của Viettel rút ngắn khoảng cách liên lạc giữa đảo và đất liền.

Do bề mặt đảo là đá nên hấp thụ nhiệt và giữ nhiệt tốt. Đây còn là môi trường thuận lợi cho các loại chim đẻ trứng không ấp như nhạn biển. Hàng năm cứ tầm tháng 6 và 7 chim nhạn lại kéo về đông nghẹt kêu vang cả một góc trời.