Bộ sách 3 tập, gồm 2.500 trang này là kết quả của một quá trình biên tập, dịch thuật, hiệu đính công phu, chắt lọc từ 7.000 trang ghi chép của tác giả trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ.

Mặc dù đã cho ra mắt nhiều tác phẩm, trong đó lớn nhất có thể kể tới bộ sách đồ sộ gói gọn toàn bộ văn nghiệp là Phan Tứ toàn tập (gồm 5 tập) được NXB Văn học ấn hành năm 2002, thế nhưng phải tới khi nhà văn Phan Tứ qua đời, người ta mới biết ông vẫn còn một khối di bút vô cùng đồ sộ chưa từng được công bố, đó là bộ nhật ký và ghi chép với hàng chục cuốn sổ tay lên tới 7.000 trang. Người đầu tiên phát hiện và gìn giữ số tư liệu này trong suốt những năm qua chính là vợ ông - bà Đinh Thị Phương Thảo.

Đã nhiều lần những người thân trong gia đình nhà văn Phan Tứ muốn công bố rộng rãi, nhưng rồi lại ngần ngại bởi ở ngoài mỗi cuốn sổ ghi chép ông đều ghi: “Mật - ghi chép riêng của Phan Bốn (tên gọi khác của ông thường dùng trong chiến tranh) không ai được xem”. Mãi về sau này, người chị ruột của nhà văn Phan Tứ là bà Lê Thị Kinh sau khi đọc các ghi chép của em trai mình, nhận thấy được giá trị to lớn của khối di bút này, đã thuyết phục những người thân trong gia đình, bạn bè, đồng nghiệp quyết tâm giải mã, dịch thuật khối tư liệu đồ sộ này.

Từ những “trang đời” viết bằng 5 thứ tiếng…

Sở dĩ nói rằng những người thực hiện bộ sách này phải giải mã, dịch thuật là bởi bộ nhật ký của nhà văn Phan Tứ được ghi chép bằng 5 thứ tiếng: Lào, Pháp, Nga, Anh và tiếng Việt. Đại tá, nhà thơ Lê Anh Dũng - Phó Chủ tịch Hội Nhà văn thành phố Đà Nẵng - 1 trong 4 người trực tiếp tham gia biên tập cuốn sách này chia sẻ: “Mặc dù có trong tay đầy đủ khối di bút. Thế nhưng những người thực hiện đã vô cùng vất vả trong việc khôi phục bản thảo, phóng to các trang sổ ra khổ giấy lớn để có thể đọc được, rồi hiệu đính lại những chỗ bị mất câu, mất chữ. Đặc biệt chỉ riêng việc biên dịch lại những ghi chép của ông ấy từ 4 thứ tiếng nước ngoài đã có tới 10 người tham gia và kéo dài liên tục trong 5 năm (từ 2005 đến 2010). Đó cũng là lý do vì sao bộ nhật ký này lại ra mắt bạn đọc muộn đến vậy”.

Bà Lê Thị Kinh (tức Phan Thị Minh) chị ruột của nhà văn Phan Tứ, mặc dù tuổi đã cao nhưng vẫn tình nguyện tham gia công việc dịch, hiệu đính phần ghi chép bằng tiếng Pháp của nhà văn Phan Tứ. Ông Lê Anh Dũng cho biết: “Bà Minh vốn rất giỏi tiếng Pháp và từng là Đại sứ VN ở Italia. Vậy mà khi đọc những trang viết bằng tiếng Pháp của em trai mình, chính bà ấy cũng ngạc nhiên vì không ngờ Phan Tứ lại có thể viết tiếng Pháp hay như thế”.

Sau khi quá trình dịch về cơ bản được hoàn thành, mọi người trong ban biên tập mới hiểu ra lý do vì sao trong các ghi chép của mình, nhà văn Phan Tứ sử dụng xen kẽ nhiều thứ tiếng khác nhau. “Hoàn cảnh chiến tranh và đặc thù của công việc khiến nhà văn Phan Tứ phải thường xuyên di chuyển khắp nơi. Vì vậy ông ấy ghi chép bằng nhiều thứ tiếng để lỡ hy sinh hoặc bị bắt, quân địch sẽ không thể khai thác được nhiều từ những ghi chép của mình ngay lập tức”, đại tá, nhà thơ Lê Anh Dũng giải thích.

Bên cạnh đó, chính đặc điểm đa ngôn ngữ của khối di bút này cũng khiến cho những người biên tập gặp một khó khăn lớn khác. Đó là làm sao để việc dịch thuật không làm cho bộ sách này bị mất đi chất văn học vốn có, và hơn thế là giúp người đọc nhận ra được giọng văn của Phan Tứ. Nói về trở ngại này, đại tá Lê Anh Dũng chia sẻ: “Những chỗ ông ấy viết tắt bằng tiếng nước ngoài, những người dịch cũng chỉ có thể dịch nghĩa theo từ điển thôi bởi họ chưa từng sống ở chiến trường và cũng không hiểu về con người và ngòi bút của nhà văn Phan Tứ.

Chúng tôi phải từ những bản dịch thuật sơ lược ấy biên tập lại thành những chương, đoạn và cả một tác phẩm lớn thống nhất về giọng điệu và tư tưởng. Phải nói rằng đó là công việc cực kỳ khó. Rất may chúng tôi đã có đọc và nghiền ngẫm các tác phẩm của Phan Tứ nên cuối cùng bộ sách này theo đánh giá của một số người cũng đã phần nào giúp người đọc cảm nhận được văn phong của Phan Tứ”.

[if gte mso 9]> Normal 0 false false false MicrosoftInternetExplorer4 Bộ sách được xây dựng từ 7.000 trang nhật ký