Giá sách Sông Hương
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Tạp chí Sông Hương -
Nguyễn Gia Thiều và tao đàn tứ trai
10:58 | 29/08/2011
Tay gươm của Nguyễn Gia Thiều có sắc đến mấy cũng không sắc bằng ngòi bút và hậu thế nhớ đến ông chủ yếu là ở tác phẩm Cung oán ngâm khúc, đỉnh cao của một giai đoạn văn học với những khúc ngâm xuất hiện.
Minh họa của K.Long
Nguyễn Gia Thiều xuất thân trong gia đình võ quan, quê Liễu Ngạn, Thuận Thành, Bắc Ninh. Cụ nội là Bỉnh quận công Nguyễn Gia Đa phục vụ trong đội cấm binh phủ chúa. Ông nội là Siêu quận công Nguyễn Gia Châu từng nhiều năm trấn thủ Cao Bằng và Nghệ An, được chúa Trịnh ban cho tước lộc “chúa lưu đồn”. Cha là Đạt Vũ hầu Nguyễn Gia Ngô, lấy quận chúa Quỳnh Liên (Trịnh Thị Ngọc Tuân), con thứ sáu chúa Trịnh Cương. Các chú cũng đều là tướng võ. Bản thân Nguyễn Gia Thiều cũng là tướng võ, nhiều lần đem quân đánh dẹp các nơi, được phong tổng binh Ôn Như hầu. Nguyễn Gia Thiều có mười một em trai đều làm tướng và nhiều người cũng được phong tước hầu. Sự nghiệp võ tướng của Nguyễn Gia Thiều đáng kể nhất là công cuộc dẹp loạn vùng Tây Bắc, thu được mười châu biên viễn về lại với quốc thổ rồi được lưu lại cai quản nơi đó. Từ tướng võ trở thành tác gia văn học viết bằng chữ Nôm tiêu biểu không thể không kể đến môi trường sáng tác ngay từ gia đình, trong đó có Tao đàn Tứ Trai do ông sáng lập gồm bốn người em ruột và ông là người đứng đầu. Ông nội Siêu quận công trấn thủ Nghệ An có chủ trương hòa ước với tướng Đàng Trong, do hai người vốn cùng dòng họ chi trên chi dưới thời cùng Hưng quốc công Nguyễn Kim dấy nghĩa trung hưng nhà Lê. Có kẻ sàm tấu khiến chúa Trịnh có lúc phải ngờ vực có lòng khác. Siêu quận công có bài thơ giãi bày nỗi lòng viết bằng chữ Nôm còn lưu lại đến nay: Du thưởng Linh Sơn tự/ Vâng lệnh hai lần trấn Nghệ An/ Nhàn du tập phúc cảnh Linh San/ Tư bề ngất thắm non nương tục/ Một vũng trong xanh nước rửa oan/ Gió cuốn hương nghê lồng bảo tọa/ Trăng soi gương thỏ giãi thiền quan/ Từ bi cảnh ấy thênh thênh rộng/ Bút hứng nhường bao mặc thế gian. Người cha Đạt Vũ hầu làm quan đến chức trấn thủ Thái Nguyên nhưng lại đặc biệt ham thích thơ ca quốc âm và có tư tưởng lánh đời khi lấy hiệu là Di Lạc (vui vẻ di dưỡng tinh thần, cũng là tên vị Phật). Đạt Vũ hầu làm hàng nghìn bài thơ quốc âm thường thiên về thế sự có ý khuyên răn vì ông từng giữ chức Nhật giảng dạy thế tử Trịnh Sâm. Hẳn Đạt Vũ hầu có ảnh hưởng lớn đến không khí sáng tác thơ ca của con cái, nhất là người con trưởng Nguyễn Gia Thiều. Chuyện gia đình kể thời nhỏ Nguyễn Gia Thiều cùng mẹ ra thăm vườn cây sau bão, thấy cây bị trốc rễ đổ ngổn ngang bà mẹ thốt lên “Ôi tang thương quá” vậy mà chú bé Nguyễn Gia Thiều đã xuất thành thơ: Mẹ ơi trông kìa/ Lởm chởm vài hàng tỏi/ Lơ thơ mấy bụi khương/ Vẻ chi tèo teo cảnh/ Thế mà cũng tang thương. Lại có lần quận chúa Quỳnh Liên sai tiểu đồng tên là Cam đi hái hoa hải đường, chú bé này ham chơi quên lời sai bảo, phải quay lại hỏi nên bị mắng. Chú bé Nguyễn Gia Thiều cũng xuất thơ ghi lời mẹ dặn cho chú tiểu đồng: Cam tốc ra thăm gốc hải đường/ Hái hoa về để kết làm tràng/ Những cành mới nánh đừng vin nặng/ Mấy đóa còn xanh chớ bứt quàng/ Với lại tây hiên tìm liễn xạ/ Rồi sang đông viện lấy bình hương/ Mà về cho chóng đừng thơ thẩn/ Kẻo lại rằng chưa dặn kỹ càng. Tao đàn Tứ Trai thường cùng Nguyễn Gia Thiều ngâm vịnh và làm chung tập thơ mang tên Tứ Trai thi tập. Tập thơ chịu ảnh hưởng rõ rệt tư tưởng lánh đời hướng thiền của người cha Đạt Vũ hầu do đó nặng về triết lý, suy ngẫm vũ trụ theo Kinh Dịch và Tam giáo. Về bố cục, tập thơ chia thành nhiều “môn”, mỗi “môn” lại chia thành nhiều “cú”. Tập thơ này hiện không còn đầy đủ nhưng gia phả họ Nguyễn Gia ở Liễu Ngạn có chép lại một số câu. - Vi diệu môn - Đạo cú: Trú dạ mênh mang thuyền hạo kiếp Cổ kim man mác võng huyền cơ - Vi diệu môn - Kinh cú: Minh triều ấy lúc cười thiên địa Thịnh thế là phen nói thánh hiền - Cảm khai môn - Lý cú: Tay tích nhân đà đem cố sự Miệng linh khí vốn ngậm huyền cơ - Nan xứng môn - Tình cú: Dấu mèo sơn tái luồn Ngô, Sở Tiếng chó lâm thôn cắn Việt, Hồ Phần thơ của Thi nguyên Nguyễn Gia Thiều có chép hai câu tuyệt hay trong bài Thu cảnh ngẫu tác: Trướng gió lá thêu hầu muốn rụng Vách sương nhạn vẽ cũng mong kêu Nguyễn Gia Thiều còn kết bạn rượu với Vũ Tất Nhậm, tạo sĩ Trịnh Tông, tạo sĩ Nguyễn Vụ, gọi là “Tứ linh tửu hữu”. Có lần say quá mức làm cả nhà tưởng tắt thở nhưng khi Nguyễn Gia Diễm ra đề “Ngâm thơ lúc say” thì Nguyễn Gia Thiều dù đang say cũng vẫn đọc ra được câu thơ:Say ấy ví dầu say thượng cổ/ Thi chi có một Lý tiên sinh. Đọc thơ xong cũng tỉnh rượu luôn. Mọi người mừng rỡ nói: “Thật là ông thơ tự trong gan ruột”. Tao đàn Tứ Trai hoạt động sôi nổi cũng chính là thời kỳ Nguyễn Gia Thiều chắp bút viết tác phẩm Cung oán ngâm khúc. Sau đó một phần thành viên qua đời hoặc đi tu, một phần thời cuộc biến cải với việc vua Lê Chiêu Thống tòng vong chống quân Tây Sơn khiến vị tướng trung thành Nguyễn Gia Thiều phải ẩn thân bất hợp tác đến lúc qua đời nên thơ ca cũng không dồi dào như trước. Theo Phạm Thuận Thành - ĐBND |
Các bài mới
Ra mắt Câu lạc bộ Sách và Văn hóa Huế (29/09/2024)
Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về Đề án thành lập thành phố Huế trực thuộc Trung ương (28/09/2024)
ĐÓN ĐỌC TẠP CHÍ SÔNG HƯƠNG SỐ 428, THÁNG 10 - 2024 (27/09/2024)
Ủy ban Pháp luật tổ chức họp và cho ý kiến về đề án thành lập thành phố Huế trực thuộc Trung ương (27/09/2024)
"Linh Phụng" – Lễ hội Áo dài Huế 2024 (24/09/2024)
Ban Chấp hành Trung ương đồng ý chủ trương thành lập thành phố Huế trực thuộc Trung ương (22/09/2024)
Trao thưởng 57 tác phẩm công trình đạt giải Văn học Nghệ thuật Cố đô lần thứ VII (2018 – 2023) (18/09/2024)
Các bài đã đăng
NXB trong nước không tin vào những người viết trẻ: Nguyên nhân, hệ lụy và hướng giải quyết (29/08/2011)
Nhà giàn và những giọt nước mắt giữa biển khơi (29/08/2011)
Kỷ niệm 219 năm ngày mất hoàng đế Quang Trung (29/08/2011)
Thừa Thiên Huế đạt nhiều giải cao tại mạc Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực bắc miền Trung (29/08/2011)
Thành Venice vật lộn chống "giặc nước" (27/08/2011)
Nỗi buồn nhân thế của Trương Đăng Dung (26/08/2011)
Tuyệt tác Jane Eyre trở lại màn ảnh (26/08/2011)
Tạp chí Sông Hương
» Năm 1983
» Năm 1984
» Năm 1985
» Năm 1986
» Năm 1987
» Năm 1988
» Năm 1989
» Năm 1990
» Năm 1991
» Năm 1992
» Năm 1993
» Năm 1994
» Năm 1999
» Năm 2000
» Năm 2001
» Năm 2002
» Năm 2003
» Năm 2004
» Năm 2005
» Năm 2006
» Năm 2007
» Năm 2008
» Năm 2009
» Năm 2010
» Năm 2011
» Năm 2012
» Năm 2013
» Năm 2014
» Năm 2015
» Năm 2016
» Năm 2017
» Năm 2018
» Năm 2019
» Năm 2020
» Năm 2021
» Năm 2022
» Năm 2023
» Năm 2024
Bạn đọc nhiều
Quảng cáo
