Sau 15 năm kể từ khi nhà thơ nữ người Ba Lan Wislawa Szymborska giành vinh quang, giải Nobel Văn chương mới quay lại với thơ.

Giản dị và khác thường

Tomas Tranströmer, nhà thơ Thụy Điển chiến thắng giải Nobel văn chương năm 2011, chính thức trở thành nhà thơ thứ 17 được giải này, trong tổng số 107 người thắng giải kể từ năm 1901 đến nay. Cuộc đua đến giải văn chương danh giá nhất thế giới dường như chưa bao giờ là cánh cửa rộng mở cho thơ, khi đặt trong so sánh với tiểu thuyết.

Chưa bàn tới khẩu vị của các thành viên Viện hàn lâm khoa học Thụy Điển, nơi xét chọn giải, thực tế này có nguyên nhân nằm trong chính nội tại của thơ. Các nhà thơ thường sử dụng ngôn ngữ mang nặng đặc thù tiếng mẹ đẻ, rất khó cho việc chuyển ngữ, đưa thơ lan tỏa sang các vùng văn hóa khác.

Nhưng Tranströmer là một ngoại lệ. Ngôn ngữ thơ của ông thường đơn giản, tương đối không mạo hiểm, nhưng gieo vào người đọc những hình ảnh khác thường, đôi khi gây ngạc nhiên, thậm chí là sốc. Trong bối cảnh thế giới đang xích lại gần nhau hơn dưới tốc độ toàn cầu hóa, có lẽ đó là những gì mà thơ ca cần có.

Để thắng giải Nobel, các tác giả thường phải có bạn đọc thuộc nhiều vùng văn hóa khác nhau trên thế giới. Trong khi đó, các tác phẩm của ông đã được dịch ra hơn 50 thứ tiếng. Nhiều bạn đọc, dịch giả, nhà thơ yêu mến vì thơ ông có sự hài hòa giữa tính phổ quát và cá biệt, trừu tượng và riêng tư.

Daniel Halpern ở nhà xuất bản Ecco (Mỹ), nơi in nhiều tập thơ của ông nhận xét trên tờ New York Times: “Thơ, không chỉ ở đất nước này mà còn ở mọi nơi, đều nhỏ bé và riêng tư, không hướng ngoại mà hướng nội. Nhưng có một số nhà thơ đã viết những bài thơ có tính chất quốc tế thực sự. Đó là sự lay động cảm xúc ẩn chứa trong những vần thơ mê đắm. Tranströmer chính là một nhà thơ thông minh, rộng mở và lạ lùng như thế.”