Mẹ chồng tôi rất phong kiến, khó hài lòng về đứa cháu nội bất đắc dĩ này. Mỗi lần Hòa làm điều gì trái ý bà đay nghiến ngay:

- Nhà tao không có cái dòng máu ấy. Con cháu gì cứng đầu, cứng cổ dạy không nghe.

Hòa chỉ hiểu đơn giản là bà nội mắng mình. Nhưng lòng tôi như có kim châm. Trước khi nhận lời lấy Ngọ, tôi đã nghĩ đến trường hợp này. Ngọ là trai tơ lại lấy nạ dòng làm sao tránh khỏi những lời thị phi. Tôi chợt nghĩ đến Hổ, người chồng trước của tôi. Anh ấy chỉ mặc cảm là mình ngụy quân đã nhẫn tâm bỏ mẹ con tôi vượt biển trốn ra nước ngoài. Tôi định ở vậy nuôi con. Duyên số thế nào tôi lại gặp Ngọ, người bạn học cùng lớp đệ nhất ban A thuở xưa, đồng thời là người đầu tiên làm rung động trái tim nữ sinh trinh trắng của tôi. Là con trai độc nhất, Ngọ dọa mẹ nếu không lấy được tôi thì anh ấy không chịu đám nào khác. Sợ không có cháu nối dòng, mẹ Ngọ đành phải cưới tôi cho Ngọ. Bằng mặt mà không bằng lòng. Mẹ Ngọ ngày càng tỏ ra gắt gỏng đối với mẹ con tôi. Ngày chủ nhật hoặc ngày lễ khác, được công ty cho nghỉ, tôi giặt giũ cho chồng con xong, thường đưa Hòa đi chơi một lát. Mẹ chồng tôi hay nói bóng nói gió thế này:

- Thời buổi khó khăn này cũng có người ăn không ngồi rồi. Con hư tại mẹ. Ông bà nói thật đúng.

Thấy tôi chậm sinh cháu cho bà, bà liền trách móc Ngọ:

- Nhà mình vô phúc quá. Không cháu nối dòng, lấy ai hương khói, dẫy mả mồ cha ông? Khi tao chết chắc hương lạnh, mồ hoang qúa.

Ngọ liền phân giải cho bà an tâm:

- Thưa mẹ, con ghẻ cũng như con ruột, miễn là có hiếu thảo là được. Con thấy thằng Hòa tính tình đáng tin cậy về sau lắm mẹ.

Nghe Ngọ nói vậy, bà nổi giận quát tháo inh ỏi:

- Mày lớn cái đầu rồi mà còn dại. Thằng Hòa là con của thằng Hổ, mang dòng máu họ Võ, đâu phải dòng máu của họ Nguyễn mình.

Ngọ ôn tồn lễ phép thuyết phục mẹ:

- Nuôi con khôn lớn, cho ăn học tử tế. Nó có tri thức, biết suy nghĩ sẽ quý gia đình ta. Nó tốt hay xấu là do sự giáo dục của mình. Còn dòng máu...

- Sẽ chảy về họ Võ - mẹ chồng tôi cướp lời Ngọ rồi bà nói tiếp - Cũng như lá sẽ rơi về cội, không thể bay ngược lên được.

- Không đâu mẹ. Con tin nó, coi nó như con ruột. Nó sẽ lớn lên...

- Rồi sẽ vượt biển trốn ra nước ngoài theo cha đẻ của nó - bà mẹ chồng tôi lại cướp lời Ngọ.

- Trời! Sao mẹ lại nghĩ thế. Ngọ ôm đầu đau khổ.

- Rồi mày sẽ trắng mắt ra - mẹ Ngọ kéo dài giọng biểu lộ sự mỉa mai.

- Con không tin nó sẽ tệ như mẹ nói. Ngọ không chao đảo lập trường.

- Mặc mày.

- Mẹ Ngọ lạnh lùng chuyển sang đề tài khác - Chờ một năm nữa, mày không sinh con, tao sẽ hỏi vợ lẽ cho mày. Con Loan đấy. Họ muốn làm sui với tao từ lâu rồi.

Nói xong điều mình hằng mong mỏi, bà như trút được gánh nặng, bước thẳng ra sau vườn. Ngọ chạy đến ôm hôn Hòa thật nồng nàn:

- Con có thương ba không?

- Dạ, con thương ba nhiều lắm.

- Ở nhà nội có thường la rầy con không?

- Dạ không ạ - Hòa ứa nước mắt nói dối.

- Con có thương nội không?

- Dạ có.

- Con ngoan lắm.

Ngọ chăm sóc Hòa khá chu đáo, dù đồng lương công nhân viên chức của anh khiêm tốn. Nhưng không bao giờ quên đưa hai mẹ con đi may sắm áo quần Tết. Vào năm học mới, anh mua sắm sách vở, bút mực, mũ giày... đầy đủ cho Hòa nhập học. Anh giành phần chăm sóc Hòa như vậy là do tình thương con chân thành và để làm hài lòng tôi. Mà Hòa đáng thương lắm. Nó nào có cứng đầu cứng cổ gì cho cam. Mẹ chồng tôi sai nó làm mọi việc trong gia đình. Nào quét nhà, qươ củi, xách nước, nấu cơm, cho heo ăn, đổ nước bã trầu cho nội... Với cái tuổi lên mười làm việc nhà như thế đã là quá sức trẻ em rồi. Vậy mà bà vẫn ghét nó, tìm những sơ hở nhỏ nhất, để mắng.

Năm sau, Hòa có em, Ngọ rất mừng vì khỏi bị ép lấy vợ lẽ. Cháu trai thật kháu khỉnh: trán rộng, mắt to, lông mày rậm giống hệt Ngọ. Ngọ đặt tên nó là Bình. Nghĩa là nó chào đời trong lúc đất nước có hòa bình. Hay giải thích cách khác cũng được: tên anh là Hòa, tên em là Bình. Mẹ chồng tôi bớt cáu kỉnh đối với tôi vì tôi đã sinh cho bà một cháu trai mang dòng máu họ Nguyễn để nối dõi tông đường. Suốt ngày vợ chồng tôi đi làm ở Công ty Thủy sản. Không muốn mẹ chồng vất vả, tôi xin gửi cháu Bình ở nhà trẻ công ty. Bà cương quyết không cho:

- Gửi cháu cho người dưng chăm sóc có tận tâm như con ruột họ đâu - bà nhấn mạnh tiếp - Nó sẽ sinh ghẻ lở, còi xương. Lương của vợ chồng bây không đủ mua thuốc trị bệnh cho nó đâu.

Tôi cố gắng giải thích:

- Mẹ nghĩ vậy thôi, chứ con thấy các cháu đi nhà trẻ hầu hết đều bụ bẫm, biết vâng lời, ngoan ngoãn.

Mẹ chồng tôi gắt ầm lên:

- Thôi cô đừng dạy khôn tôi. Cháu tui, núm ruột của tui thì tui lo tui giữ lấy nó.

Thế là Bình không được đi nhà trẻ. Hòa phải làm thêm việc như hầm cháo, lau nước tiểu, giặt tã lót cho Bình. Bận bịu trăm ngàn việc, Hòa không thể đi học đều. Cô giáo chủ nhiệm lớp 5 gửi thư về gia đình báo tình hình học tập của Hòa những ngày gần đây sa sút nhanh chóng quá! Tôi đâm lo, nhưng chẳng biết làm thế nào.

Rồi tôi mắc mưa, ngã bệnh một tuần. Ngọ phải đến bệnh viện chăm sóc tôi. Cháu Bình khát sữa, đòi mẹ khóc suốt đêm. Mẹ chồng tôi cũng phải thức mà ru cháu. Bà mất ngủ, rồi bị bệnh không thể trông cháu được nữa. Lúc này bà mới chịu cho Ngọ đưa cháu đi nhà trẻ. Hòa thấy vậy bèn xin phép cô giáo nghỉ vài hôm để săn sóc nội. Điều kỳ lạ là mỗi lần bệnh, mẹ chồng tôi chỉ thích ăn canh rau má thôi. Bởi vậy, ngày nào Hòa cũng chịu khó đi sục sạo ở khắp bờ rào, ven ao tìm rau má cho nội. Những nơi đó Hòa hái hết phải tìm đến đình làng. Những chùm dây rau má mọc chằng chịt bên đống gạch vụn do bom đạn trong chiến tranh trước đây gây ra. Hòa lấy cuốc đào, mồ hôi ướt nhễ nhại. Mấy đưá chăn bò ngồi dưới gốc cây bồ đề tò mò hỏi vọng ra:

- Đào rau má chi vậy Hòa?

- Nấu canh cho nội tao ăn.

- Sao không hái lá cho nhanh?

- Nội tao bị bệnh, thích ăn cả gốc rễ cho bổ.

Hòa tiếp tục đào, không chú ý đến mấy bạn chăn bò cùng làng nữa. Bỗng nghe có tiếng nổ dữ dội trong khu vực tường đình bị đổ. Mấy đứa chăn bò nằm rạp xuống đất một cách nhanh nhẹn. Trẻ em ở làng này đã từng quen với bom đạn trong chiến tranh nên có kinh nghiệm tự vệ khi nghe có tiếng nổ. Bọn trẻ liếc nhìn phía Hòa, thấy Hòa đang nằm bất tỉnh, máu me đầy mình bên những dây rau má đủ cả gốc rễ và lá. Bọn trẻ chạy về nhà báo tin dữ này. Cũng may lúc đó Ngọ vừa về nhà. Anh vội vã chạy đến đình cõng Hòa vào bệnh viện cấp cứu.

Sau khi tiến hành các bước cấp cứu ban đầu cho Hòa, bác sĩ chặc lưỡi nói:

- Đây là người thứ mười bị tai nạn bom bi do chiến tranh để lại trong lòng đất. Con người có thể quên chiến tranh, nhưng không nên quên hậu quả của chiến tranh vẫn còn đe dọa sự sống con người.

Tôi ngước nhìn lên mới hay vị bác sĩ ấy vốn là bạn chiến đấu của Ngọ đã gửi lại chiến trường một bàn chân. Gặp được người quen, Ngọ và tôi đều mừng đặt tin tưởng vào bác sĩ này.

- May quá có anh Vịnh đây. Cháu có thể sống được không anh?

Bác sĩ Vịnh suy nghĩ một lát rồi nói:

- Anh chị yên tâm. Bệnh viện sẽ cố gắng cứu cháu. Nhưng cánh tay phải của cháu thì ngại quá...

Hơn tuần sau, mẹ chồng tôi khôi phục sức khỏe. Không hiểu bà nghĩ gì về Hòa, lặng lẽ ra chợ mua một hộp bánh bích quy để tặng Hòa. Tôi và bà cùng đến bệnh viện thăm Hòa. Trên đường đi, tôi thoáng nhìn bà mẹ chồng. Lần đầu tiên tôi thấy gương mặt nhăn nheo của bà ánh lên một vẻ gì hiền từ, đáng kính. Bất chợt tôi nắm chặt tay bà, bước từng bước nhẹ vào phòng Hòa. Bà vội đến giường của Hòa, hai tay run run đưa về phía trước như muốn ôm chầm Hòa vào lòng. Nhưng bà sợ làm kinh động đến giấc ngủ của Hòa nên kịp dừng tay lại. Bà đăm đăm nhìn dải băng trắng quanh đầu và cánh tay phải của Hòa. Rồi như không chờ đợi lâu hơn nữa, bà đặt tay lên vai Hòa lay nhẹ và thều thào gọi:

- Hòa, Hòa. Nội đến thăm cháu đây.

Nghe tiếng gọi quen thuộc, Hòa cựa mình mở mắt. Thấy nội, Hòa mừng rỡ gượng ngồi dậy. Mẹ chồng tôi ôm Hòa khóc:

- Cũng vì nội thích ăn rau má mà cháu nên nông nỗsi này. Cháu đừng giận nội nhé.

Hòa khó khăn lắm mới lắc lắc được cái đầu nói:

- Tại cháu đào nhầm chỗ có bom bi. Đâu phải tại nội. Nội đã hết bệnh chưa?

Mẹ chồng tôi hôn Hòa rồi đáp:

- Nội khỏe rồi. Còn cháu đã bớt đau chưa?

- Thưa nội, bác sĩ bảo tuần tới cháu có nhớ nội lắm thì về thăm.

- Thế thì may quá! Chủ nhật tuần tới là ngày giỗ của ông nội cháu - bà vừa nói vừa lấy từ trong giỏ lác ra hộp bánh bích quy đưa cho Hòa và nói tiếp - Xíu nữa là bà quên quà của cháu.

Hòa muốn dùng tay ôm nội và ôm cả hộp bánh vào lòng như ôm hết tình thương của nội trao mình, nhưng Hòa không thể nào thực hiện được. Mẹ chồng tôi chợt hiểu, vội vã đặt hộp bánh lên đầu giường Hòa. Hòa nhìn hộp bánh rồi nhìn ra cửa sổ. Hòa thấy những cọng rau má xanh tốt ở bờ rào bệnh viện. Hòa dùng bàn tay trái lắc nhẹ vai mẹ chồng tôi:

- Chủ nhật tuần tới cháu sẽ nhổ những chùm rau má kia về nấu canh cho nội ăn.

Bà mẹ chồng tôi phản đối kịch liệt:

- Đừng, đừng cháu. Cháu đừng nhổ rau má. Bà thề sẽ không bao giờ ăn thứ rau đó nữa đâu.

Hòa ngạc nhiên nói:

- Sao vậy nội?

Mẹ chồng tôi nghẹn ngào không đáp, chỉ ôm hôn Hòa rồi khóc òa.

N.V.T
(128/10-99)