Với riêng tôi, tuy ít khi gần gũi, nhưng lại có chút “duyên nợ” với vị “Tướng Trường Sơn”. Nói vậy, vì cách đây 7 năm, khi anh bạn kỹ thuật từng chung tay xây dựng đường 12A lên đèo Mụ Giạ năm xưa  là Trần Văn Phúc đưa tặng tôi cuốn hồi ký “Trọn một con  đường” của Trung tướng Đồng Sĩ Nguyên vừa xuất bản, Phúc bảo: “Hay tôi và ông  đến thăm ông Đồng Sĩ Nguyên đi!...” Phúc quê Thái  Bình,  hồi  còn  là bạn  kỹ thuật,  thuộc  lớp  đàn  em,  năm 1965, trong khi tôi ở lại bám trụ đường 12A thì  Phúc ra Bắc, tưởng là tránh được tuyến lửa, nhưng  rồi anh chuyển sang công binh, đi sâu vào Trường  Sơn  phía  nam,  lên  chức  to;  tuy  vậy,  ngày  gặp  lại  vẫn lái xe hon-đa rủ tôi đi thăm những chiến binh  xưa, như đại tá- nhà văn Nguyễn Việt Phương từng  là Chính ủy Binh trạm 12, tác giả của cả chục cuốn  sách  về  đường  Trường  Sơn…  Thật  tiếc,  hôm  Phúc  rủ tôi đến thăm ông Đồng Sĩ Nguyên, vì đã lỡ mua  vé về Huế, tôi hẹn Phúc lần sau. Không ngờ, thế là  chẳng có“lần sau” nào nữa! 

Phúc  có  thể  rủ tôi  cùng  đến  thăm Trung  tướng  Đồng  Sĩ Nguyên  vì anh  là  đại  tá,  từng  là  Phó tư  lệnh Binh đoàn 12, đã nhiều lần làm việc với Trung  tướng Đồng Sĩ Nguyên. Mặt khác, anh biết tôi mặc  dù chung “một con đường” với Trung tướng Đồng Sĩ Nguyên nhưng do hoạt động thuộc các đơn vị dân  sự,  nên ít  có dịp  gặp  gỡ ông  “Tướng  Trường  Sơn”  nổi tiếng. Vậy mà thật tiếc…

Với tướng Đồng Sĩ Nguyên, tôi không chỉ mang  món  nợ bỏ lỡ lần  đến  thăm  ông  mà  vì chưa  bao  giờ  nghĩ tới  việc  tặng  ông  các  tác  phẩm  viết  về  đường Trường Sơn của mình. Bởi ngại mang tiếng  “thấy  người  sang  bắt  quàng  làm  họ”  và  cũng  do  nếp nghĩ có lẽ của không ít người: lãnh đạo cấp to  như  ông,  hơi  đâu  đọc  sách…  Thì  ra  ông  quan  tâm  đến cả từng bài báo tôi viết, coi trọng ý kiến của cả những  người  không  có “mấy gờ-ram”  trọng  lượng  trên chính trường và văn giới như tôi! Bây giờ hiểu  ra thì đã muộn…  

Nguyên  do  là  khi  tập  hồi  ký đầu  tiên  của  ông  (“Đường Xuyên Trường Sơn” - Nxb. Quân đội nhân  dân in 5/1999) xuất bản trong dịp kỷ niệm 40 năm  mở đường Trường  Sơn,  tôi  là  một  trong  số người  viết bài giới thiệu đầu tiên. Trong bài đó có đoạn:  

“…Mặc dầu trong mấy lời “Cùng bạn đọc” đầu sách, vị tư lệnh đã khiêm tốn viết: “...mọi sự kiện lớn - nhỏ trên tuyến chi viện chiến lược diễn ra với tốc độ dồn dập, đan xen, liên quan đến nhiều đơn vị, nhiều người. Nhưng sự kiện, nhân vật mà tôi biết đến, nhớ được lại quá nhỏ nhoi so với những việc không biết, không nhớ...”, nhưng với cương vị chỉ huy suốt cả thời kỳ dài quan trọng nhất (1966 - 1975) trên tuyến Trường Sơn, lại là vị chỉ huy từng nổi tiếng xông xáo, bám sát hiện trường, trọng điểm, nên tác giả không chỉ tái hiện được đầy đủ những ý đồ chiến lược, những chiến dịch lớn, những hoạt động ở tầm vĩ mô của một mặt trận đặc biệt kéo dài hàng chục năm trời, xuyên qua địa bàn 20 tỉnh đông và tây Trường Sơn, quân số lúc cao điểm lên tới gần 120.000 bộ đội, thanh niên xung phong, công nhân giao thông, văn nghệ sĩ; mà còn diễn tả được bầu không khí hào hùng và bi tráng trên mỗi cung đường với nhiều chi tiết sống động, nên cuốn sách có sức hấp dẫn và truyền cảm mạnh mẽ…

…Những trang viết về cuộc đời riêng vị tư lệnh tuy ít ỏi nhưng thật cảm động. Người đọc khó quên cảnh những đứa con nơi sơ tán vui mừng được gặp bố, lần ông ghé thăm mẹ già ở quê, đám cưới tổ chức gấp cho cậu con trai là chiến sĩ lái máy bay chiến đấu trước ngày ông vào chiến dịch mới...”.

Công trạng cũng như chuyện về Trung tướng Đồng Sĩ Nguyên thì sách báo đã nói rất nhiều, tôi chỉ xin kể thêm là mặc dù về chức vị, tôi và Trung tướng Đồng Sĩ Nguyên xa cách… - diễn đạt theo “ngôn ngữ Trường Sơn” là một trời một vực (lúc tôi còn là một kỹ thuật viên không có chức tước gì, suốt ngày đêm xuôi ngược trên chặng đường đầy những hố bom, luôn lo lắng bị khiển trách để tắc đường thì Trung tướng Đồng Sĩ Nguyên đã ở đỉnh cao quyền lực trên đường Trường Sơn) nhưng khi tôi mạnh dạn “góp ý” cuốn sách nên bổ sung đôi điều, ông không tự ái đã đành mà còn lịch sự ngỏ lời cảm ơn.

Một chuyện thật nhỏ trong sự nghiệp lớn của một vị tướng, vậy mà ông không quên. Thú thật là bản thân tôi đã quên. Không ngờ, gần một chục năm sau, tôi bỗng nhận được điện thoại của ông. Đó là khi báo “Văn nghệ” ngày 1/11/2008 đăng bài “Làm gì để chặn tư bản man rợ?” của tôi trong mục “Tiếng nói nhà văn” rồi được Đài Tiếng nói Việt Nam sử dụng như một bài xã luận của cơ quan truyền thông quan trọng này, Trung tướng Đồng Sĩ Nguyên gọi điện cho tôi tỏ ý hoan nghênh và nói đại ý: “Nếu có thế lực nào gây sức ép thì chúng tôi sẽ lên tiếng ủng hộ cậu…”. Thì ra, mặc dù xa cách cả về chức vị và nơi cư trú, ông vẫn lặng lẽ dõi theo công việc của một cây bút mọc lên từ các trọng điểm Trường Sơn năm xưa…

Cũng là một chuyện nhỏ, nhưng theo tôi đã thể hiện những vẻ đẹp phẩm cách, đức độ rất cần thiết trong cuộc cuộc xây dựng xã hội mới hôm nay. Đó là sự khiêm tốn, chung thủy và ý chí chiến đấu không phai mờ, ngay cả khi đã già, trước những điều hư hỏng, mờ ám trong cuộc sống hôm nay. Nhân đây cũng xin nhắc, ông Trung tướng Đồng Sĩ Nguyên là một trong số ít người đầu tiên tố cáo việc cho nước ngoài thuê khai thác những khu rừng hiểm yếu, có thể nguy hại đến an ninh quốc gia…  
 

Cuốn hồi ký “Trọn một con đường” của Trung tướng Đồng Sĩ Nguyên

Trần Văn Phúc đưa tặng tôi cuốn hồi ký “Trọn một con đường” của Trung tướng Đồng Sĩ Nguyên dày 700 trang khổ lớn là vì thế. Cuốn sách do đại tá Nguyễn Duy Tường thể hiện, thực ra là gồm 2 cuốn trước, được bổ sung, gia công thêm, được Nhà xuất bản Quân đội nhân dân in năm 2012, nhân mừng Trung tướng Đồng Sĩ Nguyên lên tuổi thượng- thượng-thọ 90. Trong lần xuất bản này, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã viết những lời rất tốt đẹp về Đồng Sĩ Nguyên:

“Đồng chí Đồng Sĩ Nguyên là một vị tướng tài ba, một nhà lãnh đạo Đảng, Nhà nước có đức độ và tài năng, một người học trò ưu tú của Bác Hồ… Đồng chí là một cán bộ đảng viên mẫu mực có phẩm chất trong sáng, sống trung thực, đoàn kết khiêm tốn, giản dị… Đối với tôi, tướng Đồng Sĩ Nguyên là một trong những người đồng chí, người bạn chiến đấu thân thiết, gần gũi suốt cuộc kháng chiến giải phóng dân tộc mà tôi rất tin và quý mến.”

Những “dòng chữ vàng” này làm chúng ta càng thêm nhớ tiếc vị “Tướng Trường Sơn” vừa ra đi để được “gặp lại” hàng vạn đồng đội đã hy sinh trong cuộc chiến trường kỳ bảo vệ tuyến đường đã trở thành huyền thoại đang yên nghỉ trên nhiều Nghĩa trang ở khắp các vùng đất nước…

N.K.P  
(SHSDB33/06-2019)