Văn nghệ trong nước
Biền biệt Hữu Loan
13:55 | 22/03/2010
“Nghe tin ông mất, tôi đã lặng người nghe lại mấy bài hát phổ thơ "Màu tím hoa sim". Thế là Hữu Loan thi sĩ đã biền biệt nhưng “Màu tím hoa sim” của ông sẽ mãi cồn cào da diết trong lòng nhiều người Việt".
Biền biệt Hữu Loan

...Vào một buổi chiều tối, năm 1988, khi đó tôi đang ở Huế, thấy nhà thơ Hải Vân cạnh nhà sang thì thầm với tôi là vừa đón nhà thơ Hữu Loan từ Hà Nội vào bằng tàu hỏa. Anh mời tôi sang nhà anh uống rượu với Hữu Loan, và nhờ tôi đưa Hữu Loan về ở nhà tôi...

Khi tôi sang nhà Hải Vân thì Hữu Loan vừa tắm xong. Lúc đó ông đã 72 tuổi, râu để dài, nhưng trông ông vẫn khỏe như một lực điền, nước da ngăm chắc, cặp mắt lấp lánh với nụ cười tươi.

Khi uống rượu với ông, tôi được biết tháng trước ông từ Thanh Hóa ra Hà Nội thăm lại bạn bè và tá túc trong căn nhà hầm của nhà thơ Tú Sót (tức Chu Thành, biên tập viên nhà xuất bản Thanh Niên, 64 Bà Triệu – Hà Nội). Ông nói: Nhờ có chính sách “Đổi mới” trả lại tự do sáng tác cho các nhà văn thời Nhân văn giai phẩm (NVGP) ông mới quyết định tái xuất.

Tối hôm đó ông về ở nhà tôi và đưa tôi mấy tập thơ viết trong vở học trò. Đây là thơ ông viết trong 30 năm đốn củi, chở đá ở quê.

Tôi ngồi đánh máy lại cho ông 3 trường ca và một số bài thơ. Thơ ông cứ bậc thang lên xuống như hình thức “Đèo Cả” 40 năm trước, nó gập ghềnh và hào sảng như con đường dốc đá mà ông đã tự mình xe đá. Tôi bảo ông, dù đổi mới rồi nhưng thơ của bác vẫn khó in, bởi vẫn cái tinh thần thơ khái trực thời NVGP lên án quyết liệt những tiêu cực của xã hội (kiểu như bài thơ “Cũng những thằng nịnh hót” ông từng viết. Thời đó người ta chưa kịp “kỷ luật” ông thì ông đã bỏ về quê).

Nhạc sĩ Văn Cao lúc sinh thời kể cho tôi biết, một đêm rất khuya, Hữu Loan mang một tay nải đến nhà Văn Cao rủ nhau ra hồ Thiền Quang tâm sự trước lúc rời Hà Nội. Họ đi mãi quanh hồ cho đến gần sáng. Dù Văn Cao muốn giữ ông lại, nhưng Hữu Loan vẫn một mực ra đi quyết trở lại làm một “lão nông tri điền”. Cuối cùng, Văn Cao đã phải tiễn ông ra bến xe gần đó để về Thanh Hóa....

Màu tím hoa sim- Ảnh: Interrnet


Tôi gọi điện mời Hoàng Phủ Ngọc Tường đến cùng tôi đưa Hữu Loan đi ăn sáng. Ông thích cơm hến, và ngạc nhiên là mỗi tô cơm hến chỉ hết nghìn bạc..

Hôm sau, Hội Văn nghệ Bình Trị Thiên mời ông nói chuyện với anh em Văn nghệ Huế. Hóa ra, 30 năm rồi, vẫn còn quá đông “dân” văn nghệ Huế nhớ và yêu tác giả “Màu tím hoa sim”. Có chiếc micro đặt trước mặt nhà thơ. Hữu Loan gạt đi. Không phải vì vướng mà vì thi sĩ đã 30 năm đốn củi, cuốc ruộng không biết rằng phải nói vào đó thì tiếng ông mới được phóng to lên

Hóa ra 30 năm ông quên mất điều đó. Ông nói đây là lần đầu tiên sau rất nhiều năm ông mới được tiếp xúc và nói chuyện với đám đông (dù ông đã từng nói trước đám đông trong cuộc Cách mạng tháng Tám 1945 cướp chính quyền tại thị xã Thanh Hóa mà ông là một trong những người lãnh đạo tại đây lúc bấy giờ).

Nhiều nhà thơ, nhà văn và công chúng yêu “Màu tím hoa sim” đã mời ông thăm thú cố đô Huế. Mấy hôm sau, có xe của Hội Văn nghệ Lâm Đồng qua Huế, ông đã theo họ chu du về phía nam...

Từ đó tôi không gặp lại Hữu Loan.

Từ nay dưới chân núi Vân Hoàn đã vắng bóng ông, một nhà thơ cương trực, khí phách nhưng cũng đầy những câu thơ ứa lệ.

Khi nghe tin ông mất, tôi đã lặng người nghe lại mấy bài hát phổ thơ "Màu tím hoa sim" của ông, và nhớ mãi những câu thơ da diết khôn cùng:
 
Chiều hành quân
Qua những đồi sim

Những đồi sim dài trong chiều không hết
Màu tím hoa sim
tím chiều hoang biền biệt

Hữu Loan tên thật là Nguyễn Hữu Loan, sinh năm 1916 tại làng Vân Hoàn, xã Nga Lĩnh, huyện Nga Sơn, tỉnh Thanh Hóa. Ông học Thành chung ở Thanh Hóa, đậu tú tài Tây năm 1938 tại Hà Nội (vì vậy ở quê thường gọi là cậu Tú Loan).

Thời đó, bằng tú tài rất hiếm, rất ít người có nên ông được mời vào làm trong Sở Dây thép (Bưu điện) Hà Nội nhưng ông không làm mà đi dạy học và đã từng là cộng tác viên của các tập san văn học xuất bản tại Hà Nội. Năm 1939 ông tham gia Mặt trận Bình Dân rồi về tham gia Mặt trận Việt Minh tại thị xã Thanh Hóa.
 
Năm 1943, ông gây dựng phong trào Việt Minh ở quê nhà, và khi cuộc Cách mạng tháng Tám 1945 nổ ra, ông làm Phó chủ tịch Ủy ban khởi nghĩa huyện Nga Sơn, rồi được cử làm Ủy viên Văn hóa trong Ủy ban lâm thời tỉnh Thanh Hóa, phụ trách các ty: Giáo dục, Thông tin, Thương chính và Công chính.
 
Trong kháng chiến chống Pháp, Hữu Loan tình nguyện đi bộ đội, phục vụ trong sư đoàn 304 và làm chính trị viên tiểu đoàn, đồng thời làm chủ bút tờ Chiến Sĩ của sư đoàn.

Tháng 2 năm 1948, ông cưới cô Lê Đỗ Thị Ninh là người học trò cũ mới 16 tuổi. Cưới nhau xong, ông lại lên đường ra mặt trận. Ba tháng sau, ông được tin người vợ trẻ tuổi ở nơi quê chết đuối. Ông quá đau khổ, viết lại chuyện hai người thành bài thơ Màu tím hoa sim.
 
Năm 1954, cưới Phạm Thị Nhu cô gái 17 tuổi. Cuộc hôn nhân này đã cho ông 10 người con và hơn 30 người cháu.
 
Đầu năm 1955, ra khỏi quân đội, ông về Hà Nội xin vào làm việc tại báo Văn Nghệ. Trong thời gian 1956-1957, ông tham gia Phong trào Nhân Văn-Giai Phẩm do nhà văn Phan Khôi chủ trương. Phong trào Nhân Văn Giai Phẩm bị dập tắt vào năm 1958, ông bỏ Hà Nội về sống tại quê nhà và mất vào lúc 21 giờ ngày 1/3/2010
 
Các tác phẩm: Một số bài thơ đã được nổi tiếng: Màu tím hoa sim, Đèo Cả, Yên mô, Hoa lúa, Tình Thủ đô… và tập Thơ Hữu Loan
 
 Tại miền Nam, bài Màu tím hoa sim đã được hai nhạc sĩ Dũng Chinh và Phạm Duy phổ nhạc, mỗi người theo cách riêng của mình nhưng đều nổi tiếng.
 
 Vào tháng 10 năm 2004, Màu tím hoa sim đã được Công ty Cổ phần Công nghệ Việt (viết tắt: vitek VTB) mua bản quyền với giá 100 triệu đồng.
 

                                                                               Theo Bee.net.vn










Các bài mới
Các bài đã đăng