Giá sách Sông Hương
.jpg)
.jpg)
.jpg)
SỐ ĐẶC BIỆT
Quốc hiệu Việt Nam trong mộc bản Triều Nguyễn
11:15 | 25/06/2010
LÊ KHẮC NIÊNViệt Nam! Hai tiếng thiêng liêng đối với những người con của đất nước. Tuy nhiên không nhiều người biết Quốc hiệu Việt Nam chính thức được gọi tên vào năm nào? Trong sự kiện nào? Trong quá trình phụ trách chỉnh lý khối tài liệu Mộc bản quý hiếm tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia IV – Đà Lạt, tôi đã phát hiện ra tài liệu về việc vua Gia Long đặt quốc hiệu Việt Nam nằm trong Mộc bản triều Nguyễn. Xin giới thiệu đến độc giả tài liệu đặc biệt này.
1. Tên gọi Việt Nam trước khi hình thành vương triều Nguyễn. Về Quốc hiệu Việt Nam, đã có nhiều bài viết và bài nghiên cứu nói về vấn đề này, khái quát lại những sự kiện liên quan đến tên gọi Việt Nam chúng ta thấy rằng: triều Nguyễn, Quốc hiệu Việt Nam được công nhận hoàn toàn về mặt ngoại giao để trở thành chính thức vào năm 1804. Tuy nhiên, hai tiếng Việt Nam lại thấy xuất hiện từ khá sớm trong lịch sử nước ta. Ngay từ thế kỷ XIV đã có bộ sách nhan đề Việt Nam thế chí do Trạng nguyên Hồ Tông Thốc biên soạn. Cuốn Dư địa chí của Nguyễn Trãi đầu thế kỷ XV cũng nhiều lần nhắc đến hai chữ Việt Nam. Điều này còn được đề cập rõ ràng trong những tác phẩm của Trạng trình Nguyễn Bỉnh Khiêm(1491 – 1585), chẳng hạn ngay trang mở đầu tập Trình tiên sinh quốc ngữ đã có câu: “Việt Nam khởi tổ xây nền”. Trong tác phẩm Vân đài loại ngữ của Lê Quý Đôn cũng từng nói đến hai chữ Việt Nam. Người ta cũng tìm thấy hai chữ Việt Nam trên một số tấm bia khắc từ thế kỷ XVI – XVII như bia chùa Bảo Lâm (1558) ở Hải Phòng, bia chùa Cam Lộ (1590) ở Hà Tây, bia chùa Phúc Thành (1664) ở Bắc Ninh… Đặc biệt bia Thủy Môn Đình (1670) ở biên giới Lạng Sơn có câu đầu: “Việt Nam hầu thiệt, trấn Bắc ải quan” (Đây là cửa ngõ yết hầu của nước Việt Nam và là tiền đồn trấn giữ phương Bắc). Về ý nghĩa, phần lớn các giả thuyết đều cho rằng từ “Việt Nam” được kiến tạo bởi hai yếu tố: chủng tộc và địa lý (người Việt ở phương Nam). Trong lịch sử nước ta có một hiện tượng rất thú vị là Quốc hiệu và tên gọi đất nước (Quốc danh) không thống nhất. Chẳng hạn, năm 1054, nhà Lý đổi Quốc hiệu là Đại Việt, Quốc hiệu đó tồn tại liên tục đến đời Trần (1400), thế nhưng chiếu nhường ngôi của Lý Chiêu Hoàng cho Trần Cảnh ngày 10/01/1226 lại mở đầu bằng câu: “nước Nam Việt ta từ lâu đã có các đế vương trị vì”. Nhà Hồ (1400 – 1407) đổi Quốc hiệu là Đại Ngu (sự yên vui lớn) nhưng đa số dân chúng vẫn gọi là Đại Việt, còn người Trung Quốc gọi là Giao Chỉ. Thế kỷ XV, trong Dư địa chí, Nguyễn Trãi có viết: “Vua đầu tiên là Kinh Dương Vương, sinh ra có đức của bậc thánh nhân, được phong sang Việt Nam làm tổ Bách Việt”, nhưng trong Bình Ngô đại cáo ông lại viết: “Như nước Đại Việt ta từ trước, vốn xưng nền văn hiến đã lâu”. Đời Gia Long (1802 – 1820), Quốc hiệu là Việt Nam, nhưng bộ phận dân chúng vẫn quen gọi là Đại Việt, còn người Trung Quốc và người phương Tây thường gọi là An Nam. 2. Tài liệu về việc vua Gia Long đặt quốc hiệu Việt Nam trong Mộc bản triều Nguyễn
Mộc bản triều Nguyễn là những bản gỗ khắc chữ Hán Nôm ngược dùng để in ra các sách được sử dụng phổ biến dưới triều Nguyễn. Mộc bản triều Nguyễn là loại hình tài liệu đặc biệt quý hiếm của Việt Nam và thế giới. Hiện nay chỉ còn số ít nước còn lưu giữ được loại hình tài liệu này như: Việt Nam, Trung Quốc, Hàn Quốc. Mới đây, ngày 30 tháng 7 năm 2009, Mộc bản triều Nguyễn đã được đưa vào chương trình “Ký ức thế giới” của UNESCO. Đây là di sản tư liệu đầu tiên của Việt Nam được UNESCO công nhận là di sản tư liệu thế giới. Chương trình Ký ức thế giới của UNESCO bắt đầu từ năm 1997, đến nay đã có 193 di sản được công nhận. Mộc bản triều Nguyễn được công nhận thông qua tại kỳ họp từ ngày 29/7 đến ngày 31/7/2009 tại thành phố Bridgetown (Barbados) của Ủy ban Tư vấn Quốc tế (IAC) thuộc UNESCO. Tài liệu Mộc bản triều Nguyễn có niên đại hơn 200 năm. Hiện tại, Trung tâm Lưu trữ Quốc gia IV tại Đà Lạt đang lưu giữ hơn 32.000 tấm, trong đó có một số bộ sách rất có giá trị mà các nhà nghiên cứu về lịch sử, pháp luật, địa lý Việt Nam không thể bỏ qua như: Đại Nam thực lục (biên soạn trong 88 năm, từ 1821 đến 1909), Hoàng Việt luật lệ (luật Gia Long), Khâm định Đại Nam Hội điển sự lệ, Khâm định Việt sử Thông giám Cương mục, Đại Nam nhất thống chí… Mộc bản triều Nguyễn phản ánh nhiều vấn đề và sự kiện xã hội Việt Nam dưới triều Nguyễn. Chúng tôi xin giới thiệu tài liệu về việc vua Gia Long đặt Quốc hiệu là Việt Nam. Tên gọi Việt Nam lần đầu tiên chính thức trở thành Quốc hiệu của nước ta vào năm 1804. Nó được xác lập bởi một văn bản pháp lý quan trọng là Chiếu của vua Gia Long năm thứ 3 (cách đây hơn 200 năm) và được thông báo cho các nước biết. Xin giới thiệu nguyên văn bài dịch bản Chiếu của vua Gia Long và triều đình nhà Nguyễn về sự kiện này. Nguyên bản gồm hai trang chữ Hán (trang 12 và 13) quyển 23 nằm trong bộ sách Đại Nam thực lục Chính biên đệ nhất kỷ (ghi chép lịch sử thời vua Gia Long) đang bảo quản tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia IV – Đà Lạt:
Sau khi lên nối ngôi vua Gia Long, vua Minh Mạng cho đổi Quốc hiệu là Đại Nam (1838), tên gọi Việt Nam không còn thông dụng như trước nữa. Tuy nhiên, từ cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX, hai tiếng Việt Nam được sử dụng trở lại bởi các nhà sử học và chí sĩ yêu nước, trong các tác phẩm và tên tổ chức chính trị: Phan Bội Châu viết Việt Nam vong quốc sử (1905) rồi cùng Cường Để thành lập Việt Nam Công hiến hội (1908), Việt Nam Quang phục hội (1912); Phan Chu Trinh viết Pháp – Việt liên hiệp hậu chi tân Việt Nam; Trần Trọng Kim viết Việt Nam sử lược; Nguyễn Ái Quốc thành lập Việt Nam thanh niên cách mạng đồng chí hội (1925) và Việt Nam độc lập đồng minh hội (1941)… Ngày 19/8/1945, cách mạng tháng Tám thành công, Bảo Đại thoái vị (30/8/1945). Ngày 02/09/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Hiến pháp năm 1946 chính thức thể chế hóa quốc hiệu này. Từ đấy, Quốc hiệu Việt Nam được sử dụng phổ biến, với đầy đủ ý nghĩa thiêng liêng, toàn diện nhất. (SDB – 3-2010) |
Các bài mới
Số Đặc Biệt T9-2022 (30/09/2022)
Số Đặc Biệt T6-2022 (30/09/2022)
Số Đặc Biệt T3-2022 (29/03/2022)
Số Đặc Biệt T12-2021 (27/12/2021)
Số Đặc Biệt T9-2021 (27/12/2021)
Số Đặc Biệt T6-2021 (27/12/2021)
Số Đặc Biệt T3-2021 (04/06/2021)
Số Đặc Biệt T12-2020 (24/03/2021)
Số Đặc Biệt T9-2020 (11/11/2020)
Số Đặc Biệt T6-2020 (16/07/2020)
Các bài đã đăng
Khoảng trống bên sông (25/06/2010)
Đường về kinh thành Huế (25/06/2010)
Tri kỷ Huế (24/06/2010)
Bài giảng cuối cùng (24/06/2010)
Thanh xuất vu lam (24/06/2010)
Lần đầu ra Hà Nội (23/06/2010)
Phải có bản dịch chất lượng về mặt văn chương (23/06/2010)
Nỗi bất an & thơ (23/06/2010)
Về căn nhà số 22 Trương Định (23/06/2010)
Hương còn mãi (22/06/2010)
Tạp chí Sông Hương
» Năm 1983
» Năm 1984
» Năm 1985
» Năm 1986
» Năm 1987
» Năm 1988
» Năm 1989
» Năm 1990
» Năm 1991
» Năm 1992
» Năm 1993
» Năm 1994
» Năm 1999
» Năm 2000
» Năm 2001
» Năm 2002
» Năm 2003
» Năm 2004
» Năm 2005
» Năm 2006
» Năm 2007
» Năm 2008
» Năm 2009
» Năm 2010
» Năm 2011
» Năm 2012
» Năm 2013
» Năm 2014
» Năm 2015
» Năm 2016
» Năm 2017
» Năm 2018
» Năm 2019
» Năm 2020
» Năm 2021
» Năm 2022
» Năm 2023
» Năm 2024
Góc ảnh đẹp
Bạn đọc nhiều
Quảng cáo
