Những ngày giáp Tết Bính Thân, nếu có dịp đến TP Huế, chạy dọc theo con đường Lê Ngô Cát hoặc đường Huyền Trân Công Chúa song song bên bờ sông Hương thơ mộng nơi dẫn vào khu di tích lăng vua Tự Đức và đồi Vọng Cảnh, du khách sẽ không khỏi trầm trồ trước hình ảnh những bó chông hương đủ màu sắc rực rỡ được phơi dưới nắng và trưng bày đẹp mắt ở hai bên đường.

Qua tìm hiểu của PV được biết, nơi đây từ lâu đã nổi tiếng với nghề làm hương trầm với mùi hương khi đốt lên nhẹ dịu, sâu lắng mà ấm áp lạ thường.

Theo những bậc cao niên trong làng kể lại: “Làng hương xã Thủy Xuân (nay là phường Thủy Xuân - PV), TP Huế đã có cách đây chừng nửa thế kỷ. Các hộ dân cứ nối tiếp nhau làm hương và trở thành một nghề truyền thống, nhiều hộ đã lấy nghề hương làm nghề mưu sinh chính của gia đình. Để có thể làm ra một nén hương ưng ý, đúng theo phong cách của làng là cả một sự lao động kỳ công và tỉ mẩn của những người thợ nơi đây”.

Chia sẻ về vấn đề này, bà Huê, một người thợ đã có thâm niên gần 30 năm với nghề làm hương cho biết: “Để làm ra những thỏi hương hoàn thiện bán ra thị trường đòi hỏi phải trải qua rất nhiều công đoạn, từ khâu tuyển chọn nguyên liệu, làm lõi hương, nén hương, tạo màu, đến phơi khô... tất cả đều đòi hỏi bàn tay khéo léo và cái tâm của người thợ.

Với người Huế, khâu tuyển chọn nguyên liệu rất quan trọng, quyết định đến chất lượng của những thỏi hương, và chủ yếu là các vị thuốc bắc như: Ngũ vị thuốc bắc, quế chi, cam thảo, tùng, trắc, đinh hương và hoa hồi. Ngoài ra, còn có cả vỏ bưởi, hoa bưởi, bột quế, bột trầm, bạch đàn... và hàng chục vị khác nữa.

Chân hương được xếp lại phơi như những bông hoa “khổng lồ”.

Tất cả các nguyên liệu trên, được xay thành bột thật mịn rồi tùy theo công thức mà pha trộn theo những tỉ lệ khác nhau để nén hương có thể đạt chất lượng tốt nhất. Phần lõi hương được làm từ thân tre chẻ nhỏ, được phơi nắng thật kỹ để khi đốt lên cây hương sẽ cháy đều và không bị gãy. Sau đó, người thợ sẽ tiến hành công đoạn tạo màu cho chân hương".

Ngày trước, chân hương chủ yếu có màu nâu và đỏ sẫm. Nhưng giờ đây, khi ghé đến làng hương này, chúng ta có thể dễ dàng bắt gặp sự đa sắc của chân hương với nhiều gam màu nổi bật như: Đỏ tươi, gạch, vàng, tím, thậm chí còn có màu xanh nõn chuối, xanh đậm...trông thật bắt mắt và ấn tượng.

Bà Huê đang thực hiện công đoạn se hương vào lõi chông.

Được biết, trong số các loại hương, hương trầm là loại hương đặc biệt, song hương trầm cũng có nhiều loại như: Trầm thường, trầm tốt và trầm đặc biệt... Nhưng hương trầm nơi đây có mùi đặc trưng riêng, không giống các nơi khác và dẫn đến mùi thơm xa nhưng không nức, thơm lâu nhưng nhẹ nhàng rất dễ chịu.

Theo kinh nghiệm của những người thợ lâu năm ở đây cho hay, khâu se hương là một trong những công đoạn khó nhất trong quy trình làm hương và quyết định đến tính thẩm mỹ của sản phẩm. Khi se hương phải lăn thật nhẹ và chắc tay để cho bột bám đều vào que hương. Đồng thời, để tạo độ kết dính cho hương, người thợ phải sử dụng vỏ cây bời lời - một loại vỏ được lấy chủ yếu từ vùng rừng núi Quảng trị, Quảng Ngãi hoặc từ Kon Tum đưa về.

Cũng theo bà Huê chia sẻ thêm: “Để tạo nên mùi hương đặc trưng và khác biệt cho các mẻ hương tùy thuộc vào bí quyết của từng người thợ. Thường thì mỗi người sẽ có cho mình một công thức riêng, gia giảm các thành phần hương liệu theo một tỉ lệ thích hợp bằng phương pháp gia truyền”.

Được biết, hiện nay ở làng hương Thủy Xuân đang tồn tại hai kiểu sản xuất song song là làm thủ công bằng tay và làm bằng máy. Nhưng chủ yếu là làm bằng máy, nó vừa nhanh mà cây hương lại đều và đẹp. Phương pháp làm thủ công truyền thống chỉ còn ít người thực hiện, chủ yếu là để phục vụ cho nhu cầu của khách du lịch trong và ngoài nước muốn được trải nghiệm làm hương.

Hương được đem đi phơi sau khi se xong.

Chị Nguyễn Thị Loan, chủ một cơ sở sản xuất hương trầm tại phường Thủy Xuân cho biết: “Từ lâu, các chủ kinh doanh ở phố làm hương Thủy Xuân đã quen với việc hướng dẫn du khách tự làm hương, điều này không những giúp chúng tôi bán được hương mà còn tạo được niềm vui cho du khách đến tham quan tại đây”.

Theo đó, một người thợ lành nghề (chủ yếu là phụ nữ - PV) làm bằng tay một ngày có thể làm được khoảng 7.000 cây còn làm máy thì cho năng suất gấp nhiều lần. Trước đây, hương được bán cho các đại lý xung quanh TP Huế và các vùng lân cận. Tuy nhiên, khoảng 7 đến 8 năm trở lại đây, hương sau khi thành phẩm được đem đi tiêu thụ trên toàn quốc, thậm chí được xuất khẩu sang một số nước như: Mỹ, Canada...

Qua nhiều năm hình thành và phát triển, hương trầm phường Thủy Xuân đã đi sâu vào trong tiềm thức của người dân nơi đây và trở thành một nét đẹp văn hóa đặc sắc của vùng đất Cố đô. Xuất phát từ nét đẹp mang tính truyền thống của người dân xứ Huế coi trọng việc thờ cúng tổ tiên và xem đây là một nét sinh hoạt văn hóa không thể thiếu. Qua đó, những nén hương được làm tại đây luôn mang một sắc thái rất khác biệt mà không nơi đâu có được.

Theo Đời sống và Pháp luật