Huế, xứ của lăng tẩm đền đài, xứ của cây trái xum xuê, xứ của những món ăn đậm vị. Đến Huế, đi đâu, đứng đâu bạn cũng có thể khám phá nhiều điều thú vị. Nhưng có ngao du đâu nữa, khi đặt chân đến Huế, ai cũng một lần ra bên bờ ngắm sông một lúc cho thỏa.

Nhắc đến Huế, có lẽ người ta sẽ nghĩ đến sông Hương. Dòng sông tạo nên một hình hài đô thị Huế hiền hòa, thơ mộng. Từ ngã ba Bằng Lãng, sông Hương uốn mình chảy qua làng mạc, kinh thành rồi đổ ra đầm phá trước khi hòa vào biển cả. Những nơi đi qua, dòng Hương để lại lớp phù sa cho cây trái tốt tươi. Thứ đất sền sệt, màu nâu đục mà sông để lại mỗi mùa lũ là dưỡng chất tạo nên một thứ quả trứ danh cho Huế: quả Thanh trà.

Cách thành phố 10 phút chạy xe về hướng Tây Bắc, Thủy Biều được xem là thủ phủ của thanh trà. Một vùng đất được sông Hương bao trọn ba phía, nó giống như một cù lao. Phù sa sông Hương đã kết tinh, tạo nên một thứ quả ngọt thanh. Ở xứ này, ngoài Thủy Biều còn có thêm vùng Hương Vân, thị xã Hương Trà cũng trồng được cây này nhờ phù sa sông Bồ. Thanh Trà là món quà mà thiên nhiên ưu ái dành cho Cố đô một độc quyền riêng biệt.

Khi đã kịp gieo hoa thơm quả ngọt, sông Hương chảy qua lòng thành phố và rồi để lại những góc cạnh đẹp, hữu tình. Hai bên bờ sông, từ thượng nguồn về đến đầm phá, chỗ nào mà chẳng đẹp. Ý này không mang cảm tính của cá nhân, nó là nhận xét chung của tất cả những ai đã đến Huế, đã từng lang thang dọc bờ sông. Những giá trị mà sông Hương để lại, nó có thể là hữu hình hoặc vô hình. Hai bên bờ sông, bạn ngồi đâu cũng đều có cho mình một điểm ngắm tuyệt diệu. Sông Hương với dòng chảy êm đềm, nó mang lại cho con người ta sự khoan khoái mỗi khi mệt mỏi.

Chiều buông, bạn có thể ngồi dưới bậc cấp Thiên Mụ, thưởng thức chén đậu hũ từ các mệ, các o để ngắm hoàng hôn rơi dần phía thượng nguồn sông. Các công trình cổ kính ẩn mình dưới tán cây ven bờ sông, tạo nên một đô thị trầm lắng, nhẹ nhàng. Không phải những đền đài hay công trình kiến trúc hiện đại, chính sông Hương là một điểm nhấn thú vị mà tạo hóa đã ban tặng cho vùng đất này.

Mỗi mùa ở Huế, đến xứ này, bạn đều có thể cảm nhận những vẻ đẹp riêng của dòng sông. Mùa hè là gió lành từ dòng sông mang lại; những cây cối đơm hoa nở rộ hai bên bờ. Có nóng bức nhưng ngồi nghỉ bên dòng Hương, tận hưởng khí trời, tận hưởng bóng cây rợp mát, tâm hồn cũng sẽ an dịu. Mùa đông, bạn ngồi những quán cà phê ven sông, ngắm nhìn mưa. Thoáng chốc, có một vài chuyến đò xuôi từ thượng nguồn về hạ du. Trong mưa gió, sông và đò hiện ra mờ ảo, đẹp kiểu rất Huế. Sông Hương mùa lũ hay mưa nào đi nữa, dòng chảy của nó cũng thanh thoát, nhẹ nhàng.

Sông Hương tạo nên một trục chia đô thị Huế thành bờ Nam - Bắc. Mỗi bờ có những nhịp sống, những phát triển riêng biệt. Nhưng, người Huế thì dù bờ bên này hay bên kia, họ đều thừa hưởng chung một đặc ân mà sông mang lại. Dòng sông không chỉ cung cấp nước uống cho hàng vạn cư dân mà đó còn là những “tháng bảy vía cha, tháng ba vía mẹ”. Mỗi dịp, sông chuyên chở những đứa con ngược lên thượng nguồn mà tri ân núi non, xứ sở. Đông hay hạ, người dân Huế vẫn ngồi bên sông Hương như để được sông xoa dịu những vết thương lòng. Họ ngồi đó mà tận hưởng bình minh lên, hoàng hôn xuống để rồi cùng sông trải qua những vui buồn. Sông không hiểu được người, nhưng chỉ cần ngồi ngắm sông trôi, tâm cũng tự lắng lại.

“Đò qua Đông Ba, đò về Đập Đá”, có một lần tôi ngồi trên tầng cao của một khách sạn, đưa mắt nhìn ra dòng sông, thấy bóng dáng một người phụ nữ chèo đò ngang từ Đông Ba qua bến Tòa Khâm. Mắt tôi cứ nhìn theo con đò cho đến lúc nó cập bờ. Khung hình đó cứ đọng mãi trong tâm trí, thấy lòng bình an đến lạ. Hình ảnh người phụ nữ cứ nhoài mình khua nước, những vệt sóng lăn tăn đập vào mạn đò rồi tan biến. Thoáng chốc trong đầu văng vẳng mấy câu hò mái nhì, mái đẩy…

Sông Hương xuất hiện nhiều trong thơ văn, nhạc họa. Đã có vài bút ký nổi tiếng về dòng sông này. Nói như ai đó: “Sông Hương có gì mà di sản”. Thì đúng vậy, có gì mà di sản. Đời sống của sông dẫu trải qua một vài biến thiên, chứng kiến một vài khoảnh khắc lịch sử. Đời sống sông có thể chưa phong phú để nó trở thành di sản. Nhưng, một cái danh xưng mà người ta yêu mến rồi gắn cho nó, hư - thực, biết vậy mà đối đãi với sông hài hòa hơn. Có làm gì, họ cũng biết mà không xâm hại đến sông, để không mất đi thứ mà chỉ cần phạm phải một sai lầm cũng khó lòng sửa đổi.

Di sản hay không di sản, nó cũng chỉ là một cái danh gắn lên, có cũng được, không cũng chẳng sao. Quan trọng lòng chúng ta có trắc ẩn, có tâm tư như Nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường, khi ông đã từng lo sợ “một ngày nào đó Huế không còn sông Hương thì liệu còn ai buồn nhắc tới Huế nữa”.

N.Đ.T
(TCSH55SDB/12-2024)