Trong mưa nghe tiếng còi tàu

- Huế là nơi chốn mà khi rời xa người ta luôn bịn rịn như ri đây.

Chị nói vội vào tai em lúc chuẩn bị lên chuyến tàu chiều. Mưa bắt đầu nặng hạt. Đường ray lênh láng nước.

- Mang bao nhiêu là “Huế” trong va li, mạ còn dúi thêm thẩu ruốc sả nữa. Ảnh chụp không thiếu góc mô, có hoàng hôn, bình minh cả lăng tẩm đền đài, những hàng quán, phố mới phố cũ thân quen. Nhưng nhớ nhất vẫn là mùa mưa xứ mình. Mà mưa ri chắc lụt tới nơi rồi, thương lắm thôi!

Trong tiếng còi tàu hối thúc chị vói lại.

Rứa mà lụt về thiệt!

Chiều qua cầu Trường Tiền, đám mây màu chì như kéo bầu trời xuống gần mặt sông xám bạc. Mưa xiên qua vài và nhịp rồi hối hả đổ về Cồn Hến ở Vỹ Dạ. Đám cây lá nhợt nhạt, mù mù ngọn gió phất lên mang hơi lạnh tấp vào mặt. Mặt sông đã chuyển động, màu nước đục kéo theo rong rêu cành khô củi mục tấp vô bờ.

Mưa càng lúc càng nặng hạt. Mưa như táp vô mặt phố, mưa rầm rầm trên mái suốt đêm tới sáng quất mấy chậu cây hương thảo, mai chiếu thủy bổ nghiêng ngả. Đám bằng lăng phượng tím phượng vàng bên tê đường lá lả tả rơi đến sốt ruột. Mặt đường xâm xấp nước, dãy đèn vàng soi phố lênh láng.

Đêm nghe nước lên từng hồi. Bên tê sông Hương là Chi Lăng, Phú Hậu, Tây Linh, Tây Lộc, dưới ni Đập Đá, Cồn Hến, Vỹ Dạ trắng trời gió, mưa và nước. Vợ chồng con trai lớn kể qua điện thoại, hai đứa ngồi canh nước lên thấp thỏm suốt đêm. Điện cúp, may có nấu sẵn nồi cơm từ chiều trước. Rứa mà hồi nhỏ, tụi hắn nghe lụt vô, nước lên là vỗ tay mừng. Lụt là được quẩn quanh bên mẹ, được nghỉ học và mẹ sẽ làm bánh chuối. Lụt là cả nhà nằm ngang trên một chiếc giường, cơm mắm qua bữa cũng ngon.

Nước chặn khắp các ngả. Vùng ven phố ngập sâu. Hệ thống cống rãnh trước mùa mưa các đội công nhân đã về khơi thông nhưng xem ra không chịu nổi thế nước cuồn cuộn từ sông Hương tràn vô. Đường sắt nhiều đoạn bị ngập, tàu không thể rời ga. May mà chị đã kịp đi chuyến hôm trước. Trong mưa, tiếng còi tàu trầm đục từ nhà ga vọng về nghe buồn chi lạ. Bao nhiêu ký ức những mùa mưa xa bỗng chốc quay về. Làng nằm dưới thung lũng ngó ra những bờ ruộng ngang dọc như nét kẻ màu lục non vụng về. Mùa mưa, nước ào ào từ sườn đồi, khe suối đổ xuống làm lụt. Mưa sầm sập vẫn không làm thức giấc bọn trẻ. Mấy chị em nằm co trong tấm mền bông cạnh bếp củi than nổ tí tách. Ngoại luôn thức dậy nửa đêm để cời than ấm cho các cháu. Tôi là đứa bé ốm yếu, cứ mưa ướt đầu là cảm lạnh nên chỉ dám hé phên tre nhìn ra những ngọn đồi trắng mù mưa. Mạ ngồi cạnh cùng giỏ đồ khâu và mớ áo quần cũ trên chiếu. Chỉ những ngày mưa lụt, mạ mới có dáng điệu thong thả này thôi...

Nhà cách ga một chặng, mưa càng to nghe tiếng tàu rúc còi càng buồn. Chỉ bọn con nít trong làng là bất chấp gió mưa. Chúng đợi mưa để phá phách nghịch ngợm khi công việc đồng áng của người lớn đang kỳ rảnh rỗi. Chúng hái trộm ổi về chấm muối ớt, bới khoai hàng xóm vùi than, vặt bưởi thanh trà, cãi nhau chí chóe. Lớn một chút nó đã biết buồn khi mùa mưa đến. Những mái nghèo nép dưới chân đồi co lại trong màn mưa xám. Bếp nhà ngoại than ủ suốt ngày mưa. Chiếc nong nhỏ cho bọn trẻ ngồi đợi khoai nướng quây tròn ấm như cái kén. Khi biết nghĩ tôi vẫn xem đó là món quà của ngoại, nơi chốn ấm êm cho bầy trẻ mang theo giữa xa xôi những hành trình.

Huế mùa mưa lụt

Tôi về nhà chồng vào một buổi chiều mưa. Ô cửa sổ con tàu như vừa đánh rơi sắc xanh lục những khu vườn Huế. Mưa và sông Hương mở ra trước mắt là một bức họa mực tàu pha loãng. Sau này khi xem Khu vườn ngôn từ của nhà văn kiêm đạo diễn người Nhật Makoto Shinkai với những thước phim có ánh sáng của những sợi mưa giữa khu vườn màu xanh lá tôi chợt nghĩ về buổi chiều hôm ấy. Bộ phim quá đẹp theo kiểu văn chương điện ảnh nhưng không thể mang lại cảm xúc như phút tôi gặp sông Hương, gặp Huế dưới bầu trời mưa trắng.

Mỗi mùa mưa lụt, không gian ướt át bỗng kéo theo ký ức và những hoài niệm trở lại. Thật lạ, nó luôn như mới và bất ngờ thêm những vui buồn. Xưa chừ ai cũng nói Huế buồn, mưa Huế rất buồn. Thật ra buồn vui chỉ là tâm cảm. Thì đó, người Huế sống cùng mưa, vui buồn chi cũng từng, riết thành quen. Hồi cứ tới mùa là thấp thỏm răng năm ni ngó chừng vắng mưa. Có mưa lụt thì xứ ni mới gọi là sự thường. Rồi mưa về. Mưa suốt cả vài tuần đôi khi cả tháng. Phố xá cứ là sũng ướt như tấm thảm len nhúng nước. Lo thì đã lo rồi nhưng người ta vẫn sẵn sàng đón mưa và đợi lụt như kiểu việc không tránh được thì cứ lo mà đón thôi.

Ngày lụt lại ngồi nhớ những vòng xe vô Thành Nội, lên Kim Long trên con đường mưa rắc hoa sao. Mưa loang trên những mái vài rồng phụng ngói lưu ly. Mưa qua những hẻm phố thơm mùi cà phê buổi chiều. Những ngọn đồi lạc giữa màn mưa, những đầm phá, eo biển mở ra trăm ngàn câu chuyện vất vả mưu sinh giữa mùa lụt lội. Người Huế dịu dàng trầm tĩnh biết kiên nhẫn chịu đựng đi qua những mùa mưa dài như một kiểu sống chậm, thong thả. Là xứ sở cho những hơi thở nhẹ, nhiều du khách đã từng thốt lên như thế.

Sáng qua ra chợ thấy ai ai cũng mua sả. Ngó là biết sắp lụt. Cũng mua bó sả, lon đậu phụng, lon ruốc cùng mấy lạng thịt bò, vừa trông nước vừa rang. Nhà thơm nức mùi sả ruốc. Chưa kịp gửi cho con, lụt đã chặn đường. Thương con, thương dưới bến trên bờ bao bà con chừ chỉ ăn mì gói... Một đêm giấc chập chờn không ngủ, sáng ra nước vẫn còn lấp xấp thảm cỏ công viên. Tranh thủ khi ngớt mưa, xắn quần men đường lội một vòng đi chợ lụt. Mấy con phố Nguyễn Tri Phương, Hùng Vương, Nguyễn Công Trứ dưới ánh mặt trời vừa hé sau cơn mưa trông thật lạ. Những mảng tường còn ngấm nước sáng lên dưới nắng. Sóng cuộn đục ngầu trên sông, sóng chấp chới giữa mặt đường. Ơ hay, có thua chi xứ Venice bên Tây! Không có ô tô, xe gắn máy bóp còi, không thấy người đi lại ồn ã. Nước và phố. Nhìn thì biết độ chậm chạp đáng ghét của nó. Khi đang cơn, nước lên ào ào. Chừ thì hạ xuống một phân hai phân, không chừng chiều nay mưa lớn lại ngập sâu hơn nữa. Có đôi chiếc xuồng chống ngang. Cũng xem như một cảnh thuyền trôi giữa phố thơ mộng khi mái chèo chậm rãi ngang qua những hàng quán nhà cửa im ỉm đóng. Nói để lấy tinh thần chứ trận này xong biết bao hàng hóa lương thực, vật dụng gia đình làm bằng gỗ công nghiệp, cứ ngâm nước là coi như bỏ. Và bùn, phù sa đỏ quạch dính bết từ nhà trên xuống nhà dưới, sân trước đến vườn sau. Thứ đất màu mỡ cho những vườn bắp thanh trà rau trái thơm tho ngọt lành mùi hương Huế đó, nhưng chẳng ai thích thú khi dọn lụt một chút nào. Lấm lem như tắm bùn, người xắn quần kéo đẩy, người mở vòi phun nước hết cỡ. Bùn từ bàn ăn tận tủ áo, xoong nồi bếp núc. Rồi hong phơi giặt sấy... Và sau hai ngày nắng, thành phố mịt mờ trong làn sương bụi phù sa.

Chợ Đông Ba họp ngay mé đường cạnh dốc cầu Gia Hội. Có chi bán nấy. Người mua người bán đều xởi lởi kiểu như mừng gặp nhau khi hoạn nạn. Mua một mớ cá nhỏ. Hai chục ngàn đồng mà chị bán cá cứ bỏ thêm dù tôi lắc đầu nguầy nguậy. Để em kho nghệ tươi và ném. Thứ cá nhỏ liu tiu diếc trắm thát lát rô mè vảy bạc còn dính rong rêu. Đêm qua nước lớn làm sao chị đi bắt cá? Đợi ngớt gió là anh nhà đi rút lưới. Buổi sáng kiếm dăm chục mua gạo rau ba ngày lụt cũng quý lắm rồi. Tôi mua để chị vui, để nhớ thói quen mỗi lần lụt xong lại theo mẹ chồng tìm cá lụt. Để nhớ món cá kho nghệ hạt ném và nước mắm thơm nức những ngày mưa gió. Đôi khi một miếng ăn nhỏ ngon lắm thơm lắm cũng từ những hồi ức thân thương. Trời nắng hé lên rồi lại sầm sập xuống. Nước hạ vài phân rồi lăm le dâng lên. Lụt Huế mà! Cứ như những cơn giận bất thường của ai đó. Năm nào đến cữ này cũng mưa ào ào nát đất, rồi lụt. Hồi đầu thấy khó chịu không thương nổi. Riết lâu thành quen, rồi nhớ. Thì có năm nắng hạn, ruộng vườn khô nứt nẻ, thiếu thứ phù sa của lụt, những ruộng bắp, rau xanh bãi bồi như cằn đi, chờ đợi. Cũng như người thôi, giận hờn cũng là những cơn mưa tưới tắm tình yêu. Nhưng lụt như này thì quả là thót tim mỗi mùa mưa đến.

- Đò ơi đò!

Giật mình vì tiếng gọi vọng lên từ dãy phố Huỳnh Thúc Kháng. Khúc sông này nước duềnh lên mặt đường cả mét. Những hàng cây cổ thụ bóng mát bên sông bị ngập đến tận nhánh, nhìn xa trông chúng thấp xuống lè tè rất ngộ. Hai chàng thanh niên chống đò tấp vô vỉa hè ngày thường bán buôn sầm uất, chừ cửa đóng then cài. Tiếng gọi đò vang lên giữa lòng phố nghe nao nao chi lạ. Họ chống đò gọi khách đi chợ, vô phố ngang qua, ai cần mua giúp thức ăn trên chợ, mua viên thuốc hạ sốt giảm đau cho người ốm là họ giúp. Bạn tôi gọi điện nói thiệt vui khi gặp những chiếc đò chống từ chợ Tây Lộc tới đường Thái Phiên, Phan Huy Chú, Phan Huy Ích mang theo cả mì tôm, bánh lọc nhân tôm, bánh bèo bánh nậm... Nhớ năm nào đó, chị em nhóm củi lửa nấu nướng ngay trong các cổng vô thành. Họ chia nhau từng vắt cơm, gói bánh thảo thơm mùa bão lụt. Tôi từng được hàng xóm trèo qua tầng hai tặng ba lon gạo và một ít cá kho đủ cho hai đứa trẻ ăn tạm khi nước ngập hết tầng một. Đó là trận lụt thế kỷ năm 1999. Cả thành phố chìm trong biển nước. Mãi sau này khi chúng tôi chuyển nhà các con vẫn luôn ghé thăm bác hàng xóm cũ và kể lại chuyện này. Còn chi ấm áp hơn lúc thiên tai hoạn nạn được sống trong sự chia sẻ đùm bọc cùng nhau.

Hẹn với xứ mưa

Kỳ vừa rồi chị có ý sắp xếp về Huế mùa mưa. Mặc mọi người cản lui cản tới, về để chống lụt chơ mưa ri thì đi mô mà chơi, hay lại nhớ món mắm cá nục ngày mưa mạ nấu...

Hơn ba mươi năm sống ở tiểu bang Arizona miền Tây nước Mỹ, thành phố với những con đường băng qua sa mạc với xương rồng cát trắng, chị nói thèm một cơn mưa dầm để thu lu khăn áo mà nhớ tuổi 16 năm xưa trốn mạ đi cà phê cuối phố. Thèm được kéo nhau đi lội lụt, kêu đò qua chợ Đông Ba xuôi về thăm nhà dì tận dưới cửa Kẻ Trài. Phố nhà dì sau mỗi trận lụt là bùn ngập cả thước. Mạ hay làm ít ruốc sả, chị mang về thăm dì nhân tiện dì gửi ít bánh nếp mang lên. Chị nhớ không khí phố nhà mùa nước lụt rút, mùi bùn đất, mùi nắng xông hơi những khu vườn sau cơn bão, thèm hít hà ngọn gió sông Hương, ngắm mặt nước đục ngầu qua mấy ngày đã xanh trong trở lại. Có rứa thôi mà nhớ thương mà quay quắt tìm về.

Hôm qua chuyến bay vừa hạ cánh chị đã gửi tin nhắn. Rằng nước lên thấu mô rồi. Nhớ mua sẵn ít gừng tươi nấu nước phòng bị cảm nghe. Chị lại nhớ Huế rồi em ơi!

Nhớ chiều hôm trước ngày chị bay, hai chị em ngồi ngó mưa xiên qua tàng long não. Tách trà ấm và những bông thạch thảo tím đang khô lại trong cái se se ẩm ướt. Một đoàn xích lô thong dong vượt qua những vũng nước đọng trên mặt đường. Bầu trời như sáng hơn với những khoảng lam bạc lọt qua kẽ lá. Những người khách nước ngoài thích thú đưa ống kính quay cảnh phố mưa. Họ mặc những chiếc áo mưa đủ màu ngắn ngang đầu gối trông rất ngộ. Nhà hàng phố Tây sực mùi bánh và cà phê nóng thơm, đồ nướng được bày trên những chiếc đĩa xinh kèm rau trái vườn Huế làm mọi người thật thích thú.

- Huế làm du lịch mưa đó chị. Đã có nhiều tour được đặt cho những du khách thích khám phá nét đặc biệt của Cố đô mùa lụt. Chính quyền có rất nhiều dự án đầu tư xây dựng hệ thống thoát nước, hồ chứa, điều tiết nước sông để ứng phó. Các chương trình dự báo, cảnh báo bão lụt được quan tâm cập nhật, bà con mình cũng đỡ phần thấp thỏm.

- Huế chừ là “Xứ mưa không buồn” chị nghe dễ thương không? Nhà văn Nguyễn Khoa Diệu Hà bạn em từng viết đó!

Từng được nghe kể chuyện phố chuyện nhà, về thấu Huế chị đi bộ suốt bờ sông qua xóm chợ, vô đường Phượng bay, về bến đò Tòa Khâm xuống Đập Đá.

- Đi trong mưa giữa phố nhà, chẳng bao giờ thấy cô quạnh.

Chị nghẹn giọng, mắt theo đường bay một cánh cò từ bờ bên qua thảm cỏ trước bến Thương Bạc. Mà thiệt tình thì phố đang đổi sắc với những chỉnh trang được cân nhắc thận trọng. Những làn đường mở rộng, những công viên bờ kè bên sông xanh tươi hoa cỏ. Chúng ta biết trồng thêm cây xanh, khơi thông nguồn nước, bảo vệ môi trường. Sau mùa mưa lụt, phù sa sông Hương bồi đắp cho những khu vườn Huế thơm tho trái chín. Người Huế biết mưa lụt là một phần của Huế, và biến những cơn mưa triền miên kéo dài suốt tháng thành “đặc sản” du lịch. Điều đó góp phần làm nên nét riêng biệt với sự thu hút kết hợp hài hòa giữa thiên nhiên lịch sử và văn hóa của một Cố đô thơ mộng và bí ẩn.

Đền đài lăng tẩm trầm mặc trong mưa. Những dòng mưa trên mái ngói liệt xiên xiên đổ xuống hàng chè tàu. Tiếng gọi đò xa ngái nơi bến sông hun hút gió. Chén cơm nóng với muối sả muối mè quây quần trên sàn gỗ, nhìn xuống sân nhà là những con sóng ì oạp. Những con đường mưa dài qua hết từng ngày từng tuần đôi khi suốt tháng, những góc ấm bất ngờ đâu đó bỗng hiện ra.

Và mùa lại mùa, Huế cứ làm cho ai đó quay quắt nhớ...

B.D
(TCSH58SDB/09-2025)