Cuối cùng, một cuộc đời bình dị nhất có thể đạt đến những gì vừa kể ấy.
“Nhưng có khác gì không? Để những tài hoa nhận diện... kẻ tài hoa”.
Ngạn tự hỏi lấy lòng. “Họ đã vượt thời gian”. Chỉ một đôi khoảnh khắc gặp gỡ hiếm hoi trên đường đời xuôi ngược. Hoặc vài phút giây tao ngộ tình cờ cũng quá đủ để những bậc tài hoa kia đối đãi nhau như từng biết từ vạn thuở… Sức sống mãnh liệt ấy, người bình thường sẽ phải cần đòi hỏi ở thời gian. Vì thế - trước thời gian - kẻ tài hoa đích thực có bao giờ là nô lệ? Ngạn cảm khái trong lòng “Tất nhiên. Họ vượt ngưỡng để giải phóng thời gian. Thời gian hoặc ngay cả không gian đều sẽ phải xoá nhoà đi, không dấu tích”. Vâng, sức sống ấy - ở giây phút tuyệt đối này - là sức sống mà phàm nhân phải một đời tích luỹ...

Bây giờ, thêm tiếng sanh gõ nhịp. Giọng ngọc nghe đầm đìa nước mắt, nghẹn lời dường như lời ca kia không còn chuyên chở nổi tâm tư...
Giọng nam rước lấy. Âm ba dội xuống mặt sông truyền đi xa bát ngát...
Ngạn có cảm giác ấm áp vô cùng. Anh không còn nghe hiu hắt hơi thu:
- “Ngã vô truy Tước Lệnh chi bài thế trung lạc khứ lưu giang vô tái ngộ”… Trót sinh ra là đã nợ trần ô… Thì thế cuộc cũng xoay vần bóng thỏ… Cuộc phù sinh cười khóc đến bao giờ… Cơn dâu bể thăng trầm còn muôn thuở… Vỗ kiếm ca phiêu bạt nẻo sông hồ… Vó ngựa ruổi gập ghềnh đường sương gió… Hương giang nguyệt dòng đời soi bóng tỏ...
Phiến băng tâm lưu lại giữa cơ đồ… Thương người tri kỷ đào tơ…
Ngạn chắc rằng Nương tử đang lau khô nước mắt. Ô kìa, tại sao chính anh… Anh đang đưa tay áo lên khuôn mặt của mình? “Rườm rà quá. Năm câu ba chuyện đủ rồi. Rứa thôi, còn việc khác. Làm như trên đời chỉ thơ văn không hà. Thằng em… sốt ruột”. Lại là tiếng phá bĩnh của thằng Vầm cát sạn. “Vô lễ”. Ngạn lừ mắt muốn đẩy cổ hắn xuống sông.

“Thằng như mày… giàu đấy nhưng rồi có ngồi xe hộp cũng cứ nghe mùi bùn”. Quả nhiên hắn giả đò khuỳnh tay, chống nạnh hất hàm làm bộ làm tịch “Rứa đó, thành tài được không”. Ngạn không nói với đứa điên như nó nữa. Anh đang để hết tâm hồn theo sanh phách, lời ca… Những bậc tài hoa xa lạ kia tự nhiên sao… quá đỗi thân quen. Họ là ai? Sao phiêu hốt trên con đò treo đèn lồng ngũ sắc? Còn Phủ Doãn… Chức vị này là quan phủ chốn kinh đô. Đã là thời xa xưa sao còn đọng bóng tới bây giờ? Hay bởi anh - thầy giáo Ngạn nghèo xơ - đang lui về lang thang trong quá khứ???
Lạ thay. Những câu hỏi không cách gì phân giải được. Nàng ca kỹ là ai sao chất giọng tuyệt vời làm thổn thức trăng sao. Ôi, những con người tài hoa kia chắc chắn đã đi qua lắm độ phong trần. Đến nỗi cười, khóc có khi chẳng còn gì phân biệt. Nàng tài hoa mà phận bạc. Chàng hùng tráng lắm gian truân. Tất cả những nét đẹp ấy dường như chỉ tìm ra trong mấy tầng dâu bể... Ca nương là tri kỷ của một bậc công hầu. Bậc công hầu là tri âm của một ca nương. “Xướng ca vô loài” ư? Họ đã vượt qua thời đại và thước đo cổ điển ấy. Nghệ thuật đã tháp cánh chim bằng cho hai quả tim cùng nhịp kia, nương vào nhau, bay về phương bình đẳng. Rung cảm sẽ vô vị khi chưa đủ khổ đau, truân chuyên để tìm ra chất liệu chính.

Họ hạnh phúc vì họ đang rung cảm. Thế thôi. Ngạn tôn trọng thứ hạnh phúc cao quý ấy. Anh không thể cứ lom lom dòm ngó qua con đò kia với ánh mắt phàm tục như thằng lặn cát sạn sau lưng mình. “Tiền bạc làm ra, quyền to chức lớn như rứa đó. Để mô cho hết… Không chơi đủ món cho sướng thì hoạ là…” Thằng Vầm cười chúm chím. “Phúc lợi ư? Không đâu, mày lầm rồi. Đừng tưởng sẻ chia ở đây là thụ hưởng” Ngạn lắc đầu: “Hưởng phúc lợi riêng khác gì quay lưng trước khổ đau kẻ khác. Hai người ấy đang đồng hành, đang chia sẻ nhau nỗi niềm nhân thế kia mà… Không ai nhận bố thí ở đây cũng không kẻ nào đang ra oai ban phát cả. Đơn giản, họ bây giờ là Một. Họ đang ở trong nhau. Chỉ khi nào rung cảm đã trở nên đầy giả tạo, gượng lòng thì đấy mới là khóc mướn, thương vay. Là trá hình của bản chất phúc lợi. “Phúc lợi là chi” à. Là thứ trả công, để đền đáp cho một quá trình lao nhọc. Và thế, phúc lợi có hơn thua lời lỗ và toan tính suy tư. Rung cảm đích thực tuyệt nhiên không như thế. Bất chợt khi mà chính bản thân cũng không cách gì ngờ nổi…? Sẽ đi trước và chẳng đợi chờ tư tưởng. Với tơ… lòng. Hai người kia đã rung cảm chẳng phải cần gảy lên như thứ tơ đàn mày đang nghe qua tai ấy”. “Riết đi thấu mô”? “Phi- Tưởng - Xứ theo cách nói nhà Thiền. Rung cảm đưa họ vào trong cảnh giới ấy. Mày thì vẫn lếch thếch trong cái Tưởng Xứ đầy u mê ám chướng, duy nhất mà mày được biết. Bực mình…” Thằng Vầm lặng thinh.

Ồ, tất cả những gì gặp gỡ hôm nay đều lạ lùng gấp nhiều lần thứ kiến thức trong cuộc đời thầy giáo Ngạn. Là… ảo ảnh hay thực tại? Quá khứ hoặc vị lai? “Bận trí gì” Anh lẩm bẩm. “Vẫn sẽ tồn tại một thực tế sau cùng trong chính mỗi tự tâm”. Vâng, đấy là rung cảm đích thực của hai người. Họ có mặt như cốt nhắn nhủ cùng nhân thế. Rằng “xướng ca vô loài” - thật sự -  chỉ tồn tại nơi nào còn khóc mướn, thương vay. Là cười khóc vì phúc lợi riêng tư, giả tạo niềm đam mê rung cảm. “Đã rứa mà chỉ xướng ca không thôi mới kể là vô loài. Còn các món khác thì không ”. Thằng Vầm hớt lẻo. “Vô loài do có thể bán mình vì phúc lợi riêng tư. Song đấy chỉ là phục vụ… kim tiền, chẳng vì ai dâng hiến. Khi sự chịu đựng trở thành nỗi ám ảnh để mãi mãi xa rời với cảm xúc sẻ chia. Hạng vô oài vì thế, làm gì hiểu cảm xúc và hiến dâng mới làm nên nghệ thuật. Nhưng mà dẫu thế nào đi nữa… Hạng vô loài chỉ có bán xác thân”. Ngạn gật gù: “Vẫn còn hơn những ai đem rao bán linh hồn”. “Rồi thành ma không? Còn chi người”. “Ma thật không có đâu. Là tao nói… Con người sống theo kiểu của con ma”. Thằng Vầm hét lớn, cười sằng sặc khiến một vùng sông nước khói sương đột nhiên tan biến. “Úi trời! Ma cũng còn… tuỳ hạng ma”.

4/ Khi nhìn lại, kỳ lạ thay Ngạn không thấy con đò kia đâu cả.
Tất cả chỉ còn lại ánh trăng và mặt nước lao xao… Ồ, hình như tiếng cầm ca vẫn réo rắt đâu đây. Có phải đang xa vắng vọng về từ sâu thẳm của dòng sông. Thằng Vầm đã để con đò kia mất hút. Sao thế, thằng quái quỷ ngừng chèo. Mày nhe răng cười chọc tức? “Đồ ngốc!” Ngạn quá tức giận muốn dúi cho một đạp vào cái hình thù vạm vỡ, đen bóng ấy. Hắn cứ vẫn nhanh hơn làm anh hụt hẫng, chới với. Chân Ngạn vấp vào khe ván trơn, nhào xuống nước. Anh rùng mình nghe ớn lạnh toàn thân…
- Ông thầy ngủ một giấc từ xế chiều đến tối đã đời luôn. Dậy đi thầy. Trăng lên, đò vừa neo ở đây đúng nhứt. Thằng em… xong mô vô nấy rồi đây.
Ngạn mở bừng mắt… Thằng Vầm đang nắm vào chân anh lay mạnh. Ngạn ngơ ngác chồm lên. Rõ ràng, mặt trăng rằm như gương đang buông một màu dát bạc trên sông. Con đò neo ở đâu? Ô, khúc sông chảy uốn quanh đây mà... Bên tay phải là chùa Linh Mụ với tháp Phước Duyên cao ngất. Cồn Dã Viên đã khuất phía sau lưng. Anh thở dài, thẫn thờ nhìn xuống dòng sông phẳng lặng một màu. Dòng Hương giang muôn thuở…

Vầm vẫn ở trần trùng trục. Hắn đang loay hoay sắp đặt các thứ vào mâm. Cặp cá tràu to quá cỡ dài thò ra ngoài tàu lá chuối, kẹp nướng lá chanh non. Nước mắm gừng và một nồi cháo lòng bốc khói. Chai rượu trắng làng Chuồn, hắn sai mua bằng được, rót ra… Tuyệt vời. Hai thầy trò chạm cốc vào nhau. Bụng Ngạn đói meo. Anh chưa bao giờ ngon miệng thế này, thẳng một lèo không hề khách khí.
- Sao… đò tới tận đây lận mày? Tụi đàn em đâu?
- Cho nằm bến. Mình thằng em được rồi. Ngược dòng tới đây trăng lên kêu ông thầy dậy là vừa. Khúc sông… linh lắm. Thầy ưa mà.
- Ừ… Tao biết.
Vầm nốc cú một, khà hơi khoái trá. Hắn nghiêng cái chai về phía Ngạn nhưng thấy đầy, trố mắt:
- Bần thần…? Ngồi nướng mấy con cá nghe toàn nói… mơ không hà. Khóc cười chi không biết… Ngủ chiều hay bị bóng đè đó.

Ngạn vẫn cầm cốc rượu, ngó xuống mặt nước sông màu dát bạc.
Anh không trả lời, dường như đang lắng nghe cái gì xa vắng “Mơ à?” Ngạn lẩm bẩm một mình “Nhiều việc tưởng chỉ là mơ… dần hoá thực. Này thì lắm chuyện đương nhiên thực ra… chỉ có trong mơ”. Thằng Vầm đột ngột vùng dậy nhảy vội vào trong khoang. Con đò tròng trành muốn quày mũi.
- Nhớ ra rồi. Không hỏi ông thầy còn biết hỏi ai. Hay lắm…
Hắn bước ra, cầm trên tay cái độc bình bằng gỗ tiện màu mun.
Loại này thường để cắm hoa bằng giấy. Ngạn rót cho hắn cốc đầy đưa tận tay, nhăn mặt:
- Mày lộn xộn hoài. Ngồi yên xuống được không.
- Nói mơ… Cái bài ngà nhà quan. Đã cất kín đáo. Rứa mà ông thầy biết? Mới lạ…
Ngạn giật mình. Thằng Vầm xổ xổ cái độc bình úp sấp. À, ra bên trong có đựng đồ. Một cục sáp hình thù kỳ dị lăn ra kêu lọc cọc. Hắn chụp lên:
- Có đây. Mỗi lần mài xong, cứ lấy bùn khô bọc lại rồi giọt sáp chung quanh cho kín. Không được để hở gió. Thời con nít thấy ông Cục sáp to dài như một nắm cơm vắt còn hằn rõ các dấu ngón tay bóp lại. Thằng Vầm  bóc hết lớp sáp mỏng lẫn lộn đất sét bên trong.

Một phiến mỏng hình chữ nhật hiện ra. Hắn thò tay xuống mặt nước kỳ cọ thật sạch. Không phải đợi lâu, Vầm ngửa bàn tay ra. Ôi, không sai quả thật một… cái bài ngà màu trắng rất cũ. Ngạn đón lấy đưa lên sát mặt để xem. Cái nuốm có xoi lỗ nhỏ để đính vào ngực áo vẫn còn nguyên vẹn cả.
 “Có chữ chi không”? Anh lật sấp lật ngửa, ngón tay rà thật sát hai bên mặt bài. Vầm thắp lên cây nến trong khoang. Ngạn run run hồi lâu:
- Có. Mà… mài gần sạch trơn. Mỗi chữ đều mất quá nhiều nét không cách gì đọc được. Vài chữ ít nét, đơn giản tuy mờ là còn có thể… đoán ra.
- Tên tuổi? Làm quan chi to nhỏ?
- Không rõ. Như đây chữ Thiên…tiếp xuống chữ Phủ… Có lẽ chắc không sai. Còn trên, dưới quá mờ. Như vậy thôi, không còn gì nữa.
Nhưng… mày sao có vật này? Mới nghe tưởng nói chơi, quả nhiên ra thật cái bài ngà. Lạ lùng. Mấy phút mới đây thôi mà… Rõ ràng tao có thấy…
Giọng Ngạn nhỏ dần như để chỉ mình nghe. Mấy tiếng sau mơ hồ, Vầm không hiểu ông thầy muốn nói gì. Hắn thò lõ mắt ra nhìn Ngạn đợi chờ. Đột nhiên, thấy anh hai tay ôm lấy cái bài ngà, con mắt đăm đăm nhìn xa vời dòng sông như đang khấn nguyện một điều gì… Một đợt gió ào ạt vang xa, mặt trăng mây che khuất. Tự nhiên Ngạn… ớn lạnh trong người. Anh trịnh trọng nói với thằng Vầm:
- Chuyện gì liên quan tới cái này. Mày nói hết. Đừng có đùa giỡn ba hoa. Tao báo cho biết. Linh vật, không phải tầm thường.

5/ Khi ông già còn sống kể lại… Đời ông nội cũng lặn cát sạn, chuyên đóng khố còn nghèo cực hơn đời ông già. Một lần… đội rổ lên bến đổ cát sạn xuống, ông nội thấy lòi ra cái vật lạ. Hay hay… Chẳng biết thứ chi? Nghĩ là còn của quý vàng ngọc cũng không chừng, ông nội ráng lặn xuống nhiều lần nữa… Cứ thấy sáng loà ra trước mặt như bạc. Rõ ràng là có hai…
- Cái gì sáng như bạc?
- Hai con cá gáy vảy bạc, to chưa từng thấy. Hễ gặp người lặn xuống tới nơi là cặp cá hiện ra, bơi qua bơi lại như canh giữ chi ở chỗ nớ.
Ông nội phải lên. Sau hỏi xa gần, có người nói bài ngà nhà quan là thứ chẳng lành. Vật quý báu mà bán… không ai mua. Đem đi cho, chẳng có ai thèm lấy. Người ta nói cất chi thứ quyền uy, đã nhiều âm oán. Nhà mô vay… đời con, cháu nấy trả. Mắc mớ chi, khi không đem về nhà? Thầy thuốc Nam dặn đừng liệng đi. Ngà voi mài ra trị được chứng con nít khóc “Dạ đề” rất hay, cất phòng cho con cháu đời sau. Cứ bọc thiệt kín không hở ra gió máy. Lấy sáp “trừ tà” rồi bôi bùn “khử quý” đi. Do tà thì hay theo phong mà tới gọi là phong tà. Còn bôi bùn trét đất vô rồi thì quý chi nữa? Ông nội thương con cháu không vất. Cứ để trong độc bình.

Quả nhiên, đến đời ông già… sinh ra thằng Vầm khóc “Dạ đề”  thâu canh suốt sáng. Khóc lồi lỗ rún ra ngoài. Ông già nhớ sực việc xưa, lấy mài cho uống vài ba dạo thì lành. Từ đó không khi mô biết khóc lóc chi nữa. Lớn lên có cực… sún răng cũng cứ cười. Cái lạ! Thằng Vầm lại nhăn răng ra… hô hố. Hắn nốc hết cốc và rồi tự thưởng bằng một cốc khác tràn be. Ngạn sửng sốt… Bây giờ nhìn rõ ràng, thằng Vầm sún mấy cái răng quá sớm. Hắn rung đùi bành bạch:
- Uống, ông thầy. Cực khóc lóc ai cho lon gạo. Ra là chỉ cười cho khoẻ. Cười chánh cống, nịnh nọt chi ai. Cũng nhờ cái vị thuốc Nam.
- Hồi tao ngủ… mơ. Mày có nghe khóc cười gì đó?
- Không rõ. Mà thôi đi, chuyện ông thầy cao siêu. Ai hiểu…
Bổng nhiên Ngạn phá ra cười hết sức sảng khoái:
- Ở đời dạy nhau. Tiếc tao dạy mày quá ít. Mày dạy tao hơi “bị nhiều”. Cứ như chuyện cái bài ngà đây là một. Còn nói cao siêu chó gì.
Tự nhận tao là thằng dốt được chưa? Uống…

Hai thầy trò chạm cốc, cười to. Cười “chánh cống”. Ngạn lại mở bàn tay ra ngó chăm chăm. Cái bài ngà đem làm vị thuốc Nam đã là đặc biệt không ngờ. Lại trị chứng khóc đêm quả lại càng kỳ bí. Anh mày mò:
- Khi uống… thuốc thì mùi vị gì. Ra sao?
- Lào khào trong cuống cổ không có mùi vị. Cái lạ… Một lúc sau nổi lên nghe ò e, lùng thùng trong lỗ tai to lắm. Tợ đờn ca xướng hát vui vẻ đủ thứ. Con nít nằm trong nôi nín khóc mà nghe. Riết chẳng cần ru hò chi cũng ngủ êm khi mô không biết.
Ngạn nín lặng nhìn mặt trăng tròn. Anh cầm mãi chiếc bài ngà trên hai tay rất trịnh trọng. Thằng Vầm hết hứng. Hắn đặt cốc rượu xuống khoang đò, nhìn lơ mơ sông nước chung quanh. Im vắng. Tiếng lá trúc ở đâu đó rì rào trong gió, như gần như xa… Ánh nến lung lay hai cái bóng người tự nhiên không nói cười gì nữa. Một con cá nổi lên quẫy mạnh mạn đò chói sáng dưới màu trăng dát bạc. Ngạn chưa bao giờ thấy mặt sông mênh mông như lúc này… Tự nhiên anh liên tưởng tới cuộc hội thảo trong mấy ngày vừa qua. Ngạn bất ngờ buột miệng:
- Đàn ca xướng hát thì quả là vị Tướng công lỗi lạc ấy.
Thằng Vầm biết gì. Hắn chỉ kết thúc câu chuyện của mình:
- Hết khóc “Dạ đề” xóm vạn chài đều ưa. Ngủ ngáy mới được yên thắm. Cũng là nhờ cái công vật nớ. Còn của ông tướng ông trạng mô ai biết. Có mà hiện… ra, gặp mặt quan chi thêm chuyện. Ông già nói rõ “tránh voi chẳng xấu mặt nào” còn nhớ. Bài ngà nhà quan không lấy ra từ cái nanh voi rừng thì là ở mô? Voi là voi bài ngà trước ngực nhà quan.
Là quyền to chức lớn nói… khéo đó. Còn voi thiệt, tận trên rú trên rừng có mô gặp hằng ngày? Cho nên, khi dùng xong phải cất ngay thiệt kín.
Đừng thấy lạ dòm ngó. Có quý báu cũng không hay ho chi. Bởi mới nói bán chẳng có người mua, cho cũng không ai thèm lấy. Chuyện cái bài ngà nhà quan rứa thôi… Thằng em nói hết.

Thấy Ngạn vẫn ngơ ngẫn nhìn trăng, không trả lời. Hắn biết ông thầy có vẻ chú trọng vật đang cầm trên tay. ThằngVầm nói thực:
- Biếu ông thầy kỷ niệm. Để mãi không dùng chi nữa.
- Của này là gia bảo truyền đời. Mày bị tội bất hiếu đó.
Thằng Vầm tỉnh bơ:
- Dạy “Không ai giàu ba họ. Chẳng ai khó ba đời” Thôi đi, là xưa rồi… Ngồi đó mà tin hà. Thằng… Vầm con, đời thứ tư cũng đã khá rành rọt gần in thằng… Vầm cha. Không khéo lặn cát sạn tới bốn đời ham chi nữa. Ông thầy ưa, lấy giùm đi. Để thằng cháu đích tôn thắp cây nhang cho ông nội được không.
Nói là làm. Hắn rút thẻ nhang vẫn kẹp ở liếp khoang, châm hết ngay vào ánh nến. Cắm chắc nịch vào mạn đò xong, hắn khấn rất to:
- Từ nay thằng cháu đích tôn “lên bờ” mần ăn. Dứt khoát là chủ bãi, không chịu đội rổ lặn xuống sông nữa. Là vì đã có đàn em…lặn thay rồi. Ông nội chịu chưa? Hay là cứ… trước răng sau rứa. Còn để lại cái vị thuốc Nam… trừ khóc lóc chi nữa? Ông nội yên tâm… Là tốt.
Ngạn bửng lửng. Anh đăm chiêu nói:
- Mày chưa hiểu ý tao. Lấy làm gì? Đâu phải sợ mà bỏ qua lòng tốt của mày. Nếu tao đem đi rồi thì kỷ niệm có còn đâu? Vả lại, cứ mãi mãi ở đây thì mới thật đúng như tâm nguyện của người xưa. Mày có biết đâu. Linh vật này…
Thằng Vầm lắc đầu quầy quậy. Ngạn giải thích:
- Là tao muốn… Cái bài ngà này còn lại mãi với dòng sông.
Đã bao nhiêu thời gian nằm “mắc cạn” trên khô? Từ đó mà thứ linh vật này đành bôi bùn, trét sáp luân lạc trong tay những kẻ như mày. Chừng ấy… Đủ rồi. Suốt ba thế hệ nối nhau lênh đênh trên sóng nước. Cơ vận ấy hạng như mày không thể hiểu được đâu. Yên tâm đi… Là tốt.
- Dài dòng chi thằng em khó hiểu. Tức là… vất lại xuống sông quách… cho rồi. Đã nói, cho không ai thèm lấy.
- Không… Không phải vất đi mà là trả về. Trả về dòng sông lưu giữ nó. Khi còn trong dòng chảy núi sông, của báu mới trở thành linh vật. Nếu không - như mày thấy - chỉ để dành cho trẻ nít. Những âm thanh gì mày nghe từ thuở khóc trong nôi? Tại sao kỳ diệu. Khi mà ngay cả câu ru hò của mẹ vẫn không làm nguôi tiếng “Dạ đề”? Có phải đấy là thứ âm thanh “xướng ca vô loài” như người xưa miệt thị. Không. Đấy là đỉnh cao nghệ thuật một thời… Nghệ thuật ấy - duy nhất - đi tới chỗ tận cùng của hạng trầm luân trong xã hội. Nơi tất cả nghệ thuật khác đều… bỏ rơi và lảng tránh. Nghệ thuật ấy - sớm hơn hết - biết quay về để đồng cảm và nâng đỡ con người đứng lên từ cát bụi… Cát bụi phận người… Ôi, Tướng công và Nương tử. Ai tài hoa? Ai mệnh bạc? Ai cười và ai khóc? Không. Không… Không ai là mệnh bạc. Bởi đã là cát bụi thì bất kỳ màu sắc nào, với bất kỳ ai… Cũng không còn gì phân biệt. Lý bình đẳng tối cao và sau cùng tự nhiên đã vốn có nơi đây. Vâng, khi mà mọi người từ khước. Hai người ấy đi tìm và cùng hát mãi những lời ca… Bài hát ngợi ca bình đẳng.

Tướng công, ngoài tài hoa, tâm hồn và vốn liếng truân chuyên… Ông còn có một dũng lực mà thế nhân không đương nổi. Dũng lực bước qua những quy lệ đã ngàn năm… Nương tử. Kẻ tài hoa phận bạc. Sự thường xuyên bất công từ mệnh vận. Những người mòn đời trong cát bụi trầm luân… Có phải sinh ra là đã góp phần hoàn thiện Tướng công kia? Ôi, những Hồng nhan tri kỷ của Tướng công… Sự kết hợp giữa lời ca và nước mắt. Đấy là những tài hoa ngoài rìa chiếu cuộc đời. Vì thế, mãi mãi họ vẫn còn vang bóng… Dù chỉ là vang bóng vô danh.

Thằng Vầm có nằm mơ không? Khi ông thầy xoá mù cho hắn năm nào đang nói những gì không thể nào hiểu nổi. Song biết phải làm gì khi ấy, hắn đứng dậy nghiêm trang chấp hai tay vào nhau như hồi đang làm lễ gia tiên. Thầy giáo Ngạn ngồi đó giữa khoang đò, hai bàn tay nén vào nhau run run đầy xúc cảm. Xưa nay, nghề lặn cát sạn như thằng Vầm chẳng thèm biết sợ ai. Nay hắn nhìn dòng Hương giang như một bí ẩn lớn trong đời. Dòng sông mà trước đây khi bất hoặc nghe ai nhắc tới, hắn đều chế nhạo “Mùa nước lụt xuống đó mà thơ. Còn mộng à? Thằng Vầm cát sạn đây này… Nhô lên hụp xuống ba bốn đời chưa lặn ra cái mộng chi hết. Đừng có ai bày đặt rành chuyện sông Hương hơn tao. Láo toét cả”. Bây giờ thì hắn bắt đầu biết sợ. Một niềm kính sợ mông lung. Ông thầy giáo thì nghèo xơ, hết sức hiền lành. Dòng sông thân thiết và đã trở thành máu thịt đời hắn từ lâu… Một thể xác thứ hai. Còn ma quỷ? “Vì răng không chịu hiện ra tao hỏi nhiều việc. Chê cực khổ à? Hay là ma với quỷ cũng lo đi tráo trở mần ăn. Khi sướng rồi… lơ tao luôn. Đồ đểu”. Thế thì hắn kính sợ cái gì? Cảm nhận… nhưng không thể gọi tên, hắn nghĩ chắc chắn hạng người như thầy Ngạn giảng giải khúc chiết được điều này.

- Thằng em dốt nát, không biết chi… Nghe hoài “như nước đổ lá môn”. Có điều hình như… Ông thầy đang nói với chỗ mô đó… oai linh to lớn lắm. Không phải để cho thằng vạn đò nghe. Có chi… không trúng, phạm oai linh nớ? Ông thầy chỉ vẽ, bỏ qua.
- Đã bảo yên tâm. Mày có công là khác. Không phải nói với ma quỷ nào cả. Mà có ma quỷ thì cũng không khiến thằng như mày phải cung kính thế đâu. Là tao đang nói tới… khí thiêng Sông Núi. Cái này thì chẳng cần chữ nghĩa. Có “cảm”… được như mày. Là tốt.
Với thằng Vầm như thế quá đủ. Sẽ khó lòng để nói về điều ấy.
Bởi cảm nhận qua tiềm thức vốn tồn tại song không có cơ hội đích thực nào cho chính nó hiện thân như nguyên bản do dòng ý thức bên trên – khi lý luận giải thích, diễn dịch - đã làm nơi môi giới thông qua. Có thể sẽ tồn tại vô số những “Bản dịch của ý thức”? Trong khi “Nguyên tác từ tiềm thức” thì không bao giờ… nhiều hơn một. Ngoài “cảm”… để nhận ra, làm thế nào giảng giải, định nghĩa đích thực về Khí thiêng Sông Núi???

Ngạn trịnh trọng bằng cả hai tay… Từ từ nâng bài ngà lên và trước con mắt hết sức cung kính của thằng Vầm, anh buông tay ra giữa mặt nước. Tiếng động nhỏ, vật rơi xuống dòng sông. Liên tiếp hai cốc rượu làng Chuồn rưới xuống.
Hình ảnh con đò treo đèn lồng ngũ sắc cứ tưởng như chưa hề biến mất trước mặt anh. Tiếng cười… Lời ca của vị Tướng công và Nương tử… Bốn người lính lệ vai áo đẫm sương đêm. Vẫn dòng Hương giang bát ngát này và ánh trăng rằm dát bạc. Ồ, nhiều nữa…
Còn bao nhiêu ca từ và thi phú. Anh chỉ nhớ nổi hai câu, nhẩm lại một mình để lại thấy mênh mang đầy sương lan… khói toả… “Ngã vô truy Tước Lệnh chi bài thế trung lạc khứ lưu giang vô tái ngộ… Quân bất kiến Hoàng Hà chi thuỷ thiên thượng lai bôn lưu đáo hải bất phục hồi”… Vâng, rõ ràng sanh phách cầm ca vẫn mơ hồ còn văng vẳng đâu đây. Đám mây bay qua. Mặt trăng rằm rạng rỡ như gương.
Vườn Đá - tháng 8/2005
T. H. T

(nguồn: TCSH số 221 - 07 - 2007)